بیت المعمور: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بیت‌المعمور''' خانه‌ای در آسمان چهارم یا هفتم، مُحاذی(برابر یا مقابلِ) [[کعبه|خانۀ کعبه]] كه  فرشتگان در آنجا همواره مشغول عبادت و طواف‏ اند. این ترکیب نخستین بار در قرآن کریم و سپس در روایات اسلامی به کار رفته است.

*«البیتُ‌المَعمُور» ترکیبی وصفی و «بَیت» کلمه‌ای عربی است. بیت، در اصل به معنای جایی بوده که شب در آنجا بیتوته می‌کرده‌اند. سپس این کلمه بدون لحاظ شب، برای خانه به کار رفته است.<ref>راغب اصفهانی، ص  151.</ref><br />

*کلمه «معمور» اسم مفعول از ماده «ع ـ م ـ ر» و معنای اصلی این ماده، حیات و آبادانی در مقابل ویرانی و خرابی است.<ref>مصطفوی، ج8، ص229.</ref>

*گفته‌اند وجه نامگذاری بیت المعمور این است که به ذکر و طاعت خداوند آباد و زنده است <ref>مصطفوی، ج8، ص226. نیز نک: طبرسی، ج9، ص247.</ref>

*در برخی روایات نام دیگر بیت المعمور، «ضراح» ذکر شده است.<ref>طبرسی، ج1، ص389.</ref>

بیت المعمور، خانه‌ای در آسمان چهارم یا هفتم، مُحاذی(برابر یا مقابلِ) [[کعبه|خانۀ کعبه]] است كه  فرشتگان در آنجا همواره مشغول عبادت و طواف‏ اند.<ref>طبرسی، ج9، 247؛ فخر رازی، ج‏4، ص 46؛ عروسی حویزی ، ج5، ص136.</ref>

فلسفه وجودی بیت المعمور به درستی دانسته نیست؛ اما بنابر روایاتی، فرشتگان پس از اعتراض به آفرینش آدم، از نور الهی محجوب شدند و بدین رو به [[عرش الهی]] پناه بردند و خدا آنها را آمرزید و در آسمان چهارم، بیت المعمور را برایشان بنا فرمود.<ref>کلینی ، ج 4، ص 187 و 188؛ تفسير قمي، ج‏1، ص: 37.</ref>

به نقل روایات کهن و تفاسیرِ [[صحابه]] و [[تابعان]]، هر روز هفتاد هزار فرشته در بیت المعمور نماز می گزارند و چون خارج شوند، دیگر تا روز قیامت بدان بازنمی گردند و آبادانی این خانه به سبب فراوانی فرشتگانی است که در آن ذکر خدا می‌گویند و عبادت می‌کنند.<ref>نک: طبری ، ج 11، جزء 27، ص 10ـ11؛ طباطبایی، ج19، ص8؛ سیوطی، ج6، ص117.</ref><br />

رأی دیگری نیز وجود دارد که مراد از بیت المعمور خود کعبه در زمین است که در طول سال ، آباد و معمور به زائران است .<ref>طوسی ، التبیان ، ج 9، ص 402.</ref> در حال حاضر، با پررنگ شدن رویکرد عقلی و تجربی در تفاسیر غیرمأثور، این نظر، غالب مفسران قرآن کریم را به خود جلب کرده است.<ref>نک: دروزه ، ج 6، ص 233؛ ابن عاشور، ج 27، ص 38ـ 39؛ مغنیه ، ج 7، ص 161؛ خطیب ، ج 14، ص 543؛ قاسمی ، ج 15، ص 209؛ قرشی ، ج 10، ص 366ـ367؛ مراغی ، ج 9، جزء 27، ص 19؛ زحیلی ، ج 27، ص 57؛ ضیف ، ص 872.</ref><br /> [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] و [[علامه طباطبائی]] مفسران شیعه از این قول که بیت العمور، خانه کعبه است، به عنوان نظری ضعیف یاد کرده‌اند.<ref>طبرسی، ج9، ص247.</ref> طباطبایی بیان کرده که در روایات ماثور، بیت المعمور، خانه‌ای است در آسمان.<ref>طباطبایی، ج19، ص6.</ref> وی معتقد است که مقابل و رو به رو بودن بیت المعمور با کعبه، به لحاظ معنی است نه مادی و حسی.<ref>طباطبایی، ج‏8 ،  171.</ref>

در تفاسیر با گرایش عرفانی، تاویلهایی متفاوت از بیت المعمور به دست داده شده است. برای نمونه، ابن عربی اندلسی بیت المعمور را قلب عالم یا نفس ناطقه کلّیّه خوانده <ref>تفسیر قرآن ابر عربی ، ج 2، ص 547 ـ 548؛ الفتوحات المکیة ، ج 4، ص 8.</ref>و قشیری از آن با تعابیری مانند قلوب عابدان عارف یاد کرده است.<ref>قشیری، ج 3، ص 472.</ref>

فخر رازی مفسر اهل سنت قرآن کریم، بیت المعمور را همراه [[بیت المقدس]]، [[کعبه]]، [[عرش]] و حضرة جلال اللّه، یکی از پنج قبله دو جهان دانسته است.<ref>فخر رازی، ج1، ص243.</ref>

ترکیب بیت المعمور تنها در یک آیه قرآنی به کار رفته است؛ جایی که خداوند به آن و چند امر دیگر سوگند خورده که عذاب روز قیامت حق و قطعی است:«وَالطُّورِ (1) وَكِتابٍ مَسْطُورٍ (2) فِي رَقٍّ مَنْشُورٍ (3) وَالْبَيْتِ الْمَعْمُورِ (4) وَالسَّقْفِ الْمَرْفُوعِ (5) وَالْبَحْرِ الْمَسْجُورِ (6) إِنَّ عَذابَ رَبِّكَ لَواقِعٌ؛<ref>طور/6ـ1.</ref>سوگند به طور، و به كتابى نگاشته، در نازك‏پوستى برگشاده، و سوگند به آن خانه آبادان، و به بام برافراشته، و به درياى برافروخته؛ كه عذاب پروردگارت روى‏دادنى است.»‏<ref>ترجمه موسوی گرمارودی.</ref><br />

*در منابع روایی از بیت المعمور به احترام بسیار یاد شده. در روایتی از امام علی(ع)، بیت المعمور در آسمان همان حرمت کعبه در زمین را دارد و هر روز هفتاد هزار فرشته به سوی او می‌آیند و طواف و عبادت می‌کنند و سپس می‌روند و دیگر هرگز بدانجا بازنمی‌گردند.<ref>فخر رازی، ج4، ص46.</ref>

*درباره موضع بیت المعمور در روایات اختلافاتی به چشم می‌آید؛ از جمله برخی روایات این خانه را در آسمان اول، چهارم، هفتم و برخی نیز ورای هفت آسمان و زیر عرش الهی دانسته‌اند.<ref>نک: طبری ، ج 11، جزء 27، ص 10ـ11؛ سیوطی ، ج 6، ص 117ـ 118؛ طباطبایی، ج19، ص8.</ref>

*بیشتر روایات، از آسمان چهارم به عنوان موضع بیت المعمور سخن گفته‌اند.<ref>طباطبایی، ج19، ص8.</ref>

*در برخی روایات از مکعب و مربع بودن بیت المعمور سخن رفته و علت مکعب بودن کعبه این دانسته شده که به تبعیت از بیت المعمور، مکعب است.<ref>طبرسی، ج‏1، ج 382. </ref>

*بنابر برخی روایات که منابع تفسیری نیز به آن استناد کرده‌اند، قرآن کریم در شب قدر به صورت کامل بر بیت المعمور نازل شده و سپس به تدریج بر پیامبر اکرم(ص)فروده آمده است. این روایات نظریه دو نزولی قرآن کریم را تقویت می‌کنند که بنابر آن، قرآن دو نزول دارد: دفعی و تدریجی. نزول قرآن بر بیت المعمور، دفعی است.<ref>مکارم شیرازی، ج16، ص121.</ref>

*برخی از مفسران و محدثان معتبر، سند روایات مشهور در توصیف بیت المعمور را ضعیف دانسته‌اند. <ref>ابن کثیر، ج 4، ص 389؛ سیوطی، ج 6، ص 117.</ref><br />

{{پانویس2}}

*ابن درید، ''کتاب جمهرة اللغة'' ، چاپ رمزی منیر بعلبکی ، بیروت، 1987م.؛

*ابن جوزی ، ''زاد المسیر فی علم التفسیر'' ، بیروت، 1404ق. ؛

*ابن عاشور، ''تفسیر التحریر و التنویر'' ، تونس، بی‌تا؛

*فخر رازى، محمد بن عمر، ''التفسیر الکبیر،'' دار احياء التراث العربي، بيروت‏، 1420ق. ؛‏

*ابن کثیر، ''تفسیرالقرآن العظیم'' ، چاپ علی شیری ، بیروت ،بی‌تا؛

*دروزه، محمد عزه، ''التفسیر الحدیث'' ، قاهره 1382ق. ؛

*فخر رازی، ''مفاتیح الغیب''، دار احياء التراث العربي‏، سوم، بيروت‏، 1420ق. ؛

*طبرسى، فضل بن حسن، ''‏مجمع البيان فى تفسير القرآن''‏، ‏انتشارات ناصر خسر، تهران‏، 1372ش. ؛

*طباطبايى، سيد محمد حسين، ''الميزان فى تفسير القرآن‏''، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسين، قم‏‏، بی‌تا؛

*سيوطى، عبدالرحمن بن ابوبكر، ''الدر المنثور فى تفسير المأثور''، چاپ كتابخانه آية الله مرعشى نجفى‏، قم‏، 1404ق. ؛

*مصطفوی، حسن، ''التحقیق لکلمات القرآن الکریم''، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1373ش. ؛

*راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ''مفردات القرآن''، مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق داوودی، صفوان عدنان، دار القلم، بيروت-دمشق، بی‌تا؛