۱۷٬۱۳۹
ویرایش
رسالة الحقوق: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
P.motahari (بحث | مشارکتها) جز (برداشتن الگوی در دست ویرایش) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| عرض تصویر = | | عرض تصویر = | ||
| نام‌های دیگر = | | نام‌های دیگر = | ||
| موضوع = بیان تکالیف و وظایف انسان نسبت به دیگران | | موضوع = بیان تکالیف و وظایف انسان نسبت به دیگران | ||
| صادره از = [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد (ع)]] | | صادره از = [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد (ع)]] | ||
| راوی اصلی = | | راوی اصلی = | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
| مؤید قرآنی = | | مؤید قرآنی = | ||
}} | }} | ||
'''رسالة الحُقوق'''، [[حدیث|حدیثی]] طولانی از [[امام سجاد(ع)]] است که در آن پنجاه حق که برعهده انسان است، بیان شده است. این حقوق حق خدا، | '''رسالة الحُقوق'''، [[حدیث|حدیثی]] طولانی از [[امام سجاد(ع)]] است که در آن پنجاه حق که برعهده انسان است، بیان شده است. این حقوق حق خدا، حقوق اعضای بدن، حقوق خویشاندان و حقوقی چون [[نماز]]، [[روزه]] و [[صدقه]] را شامل می‌شود. قدیمی‌ترین منابع حدیثی‌ای که رسالةالحقوق در آنها آمده است، عبارت‌اند از: [[تحف العقول|تُحَف‌العقول]]، تألیف [[ابن شعبه حرانی|ابن‌شُعبه حَرّانی]]، (درگذشت ۳۸۱ق)، [[الخصال (کتاب)|خصال]]، [[من لا یحضره الفقیه|من لا یَحضُرُهُ الفقیه]] و اَمالی، هر سه نوشته [[شیخ صدوق]]، (درگذشت۳۸۲ق). | ||
حدیث‌پژوهان این حدیث را به‌جهت اعتبار راویانش و اینکه در کتاب‌های معتبر حدیثی آمده است، معتبر می‌دانند. ترجمه‌های متعددی از رسالهٔ حقوق به زبان فارسی منتشر شده است و شرح‌های بسیاری بر آن نوشته‌اند. همچنین این حدیث به زبان‌های مختلفی از جمله انگلیسی، فرانسوی، اردو و هندی ترجمه شده است. | حدیث‌پژوهان این حدیث را به‌جهت اعتبار راویانش و اینکه در کتاب‌های معتبر حدیثی آمده است، معتبر می‌دانند. ترجمه‌های متعددی از رسالهٔ حقوق به زبان فارسی منتشر شده است و شرح‌های بسیاری بر آن نوشته‌اند. همچنین این حدیث به زبان‌های مختلفی از جمله انگلیسی، فرانسوی، اردو و هندی ترجمه شده است. | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
==اعتبار حدیث و منابع آن== | ==اعتبار حدیث و منابع آن== | ||
با توجه به سلسله سند رسالةالحقوق و اینکه در کتاب‌های معتبر حدیثی آمده است، | حدیث‌پژوهان با توجه به سلسله سند رسالةالحقوق و اینکه در کتاب‌های معتبر حدیثی آمده است، اعتبار بسیاری برای آن قائل‌اند.<ref> حسینی جلالی، جهاد امام سجاد، ۱۳۸۲ش، ص۲۹۳.</ref> حدیث را [[ابوحمزه ثمالی]] از امام سجاد(ع) نقل کرده است که رجالیان شیعه او را از «شیعیان برگزیده»، «[[ثقه]]» و «معتمد» توصیف کرده‌اند.<ref>نجاشی، رجال‌النجاشی، ۱۳۶۵ق، ص۱۱۵.</ref> | ||
قدیمی‌ترین منابع حدیثی هم که روایت در آنها به‌طور کامل نقل شده، عبارت‌اند از: [[تحف العقول|تُحَف‌العقول]]، تألیف [[ابن شعبه حرانی|ابن‌شُعبه حَرّانی]]،<ref>ابن‌شعبه حرانی، تحف‌العقول، ۱۳۶۳ش/۱۴۰۴ق، ص۲۵۵تا۲۷۲.</ref> (درگذشت ۳۸۱ق)، [[الخصال (کتاب)|خصال]]،<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۴تا۵۷۰.</ref> [[من لا یحضره الفقیه|من لا یَحضُرُهُ الفقیه]]<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۱۸تا۶۲۵.</ref> و اَمالی،<ref>صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۶۸تا۳۷۵.</ref> هر سه نوشته [[شیخ صدوق]]، (درگذشت۳۸۲ق). | قدیمی‌ترین منابع حدیثی هم که روایت در آنها به‌طور کامل نقل شده، عبارت‌اند از: [[تحف العقول|تُحَف‌العقول]]، تألیف [[ابن شعبه حرانی|ابن‌شُعبه حَرّانی]]،<ref>ابن‌شعبه حرانی، تحف‌العقول، ۱۳۶۳ش/۱۴۰۴ق، ص۲۵۵تا۲۷۲.</ref> (درگذشت ۳۸۱ق)، [[الخصال (کتاب)|خصال]]،<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۴تا۵۷۰.</ref> [[من لا یحضره الفقیه|من لا یَحضُرُهُ الفقیه]]<ref>صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۱۸تا۶۲۵.</ref> و اَمالی،<ref>صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۶۸تا۳۷۵.</ref> هر سه نوشته [[شیخ صدوق]]، (درگذشت۳۸۲ق). | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
به‌گفته [[محدث نوری]] در [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مُستَدرَک‌الوسایل]]، [[سید بن طاووس]] (۵۸۹-۶۶۴ق) هم حدیث را در کتابش [[فلاح السائل و نجاح المسائل (کتاب)|فلاح‌السائل]] آورده و گفته است که آن را از کتاب رسائل‌الائمه، نوشته [[کلینی]] نقل می‌کند.<ref>محدث نوری، مستدرک‌الوسایل، ۱۴۰۸ق، ج۱۱، ص۱۶۹.</ref> البته این مطلب در نسخه چاپی کتاب فلاح‌السائل نیست؛ اما مصححان مستدرک می‌گویند در نسخه سنگی آن وجود دارد.<ref>نگاه کنید به محدث نوری، مستدرک‌الوسایل، ۱۴۰۸ق، ج۱۱، ص۱۶۹ (پانویس).</ref> نکته دیگر اینکه کتاب رسائل‌الائمهٔ کلینی از بین رفته است.<ref>حسینی جلالی، جهاد امام سجاد، ۱۳۸۲ش، ص۲۸۹.</ref> | به‌گفته [[محدث نوری]] در [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مُستَدرَک‌الوسایل]]، [[سید بن طاووس]] (۵۸۹-۶۶۴ق) هم حدیث را در کتابش [[فلاح السائل و نجاح المسائل (کتاب)|فلاح‌السائل]] آورده و گفته است که آن را از کتاب رسائل‌الائمه، نوشته [[کلینی]] نقل می‌کند.<ref>محدث نوری، مستدرک‌الوسایل، ۱۴۰۸ق، ج۱۱، ص۱۶۹.</ref> البته این مطلب در نسخه چاپی کتاب فلاح‌السائل نیست؛ اما مصححان مستدرک می‌گویند در نسخه سنگی آن وجود دارد.<ref>نگاه کنید به محدث نوری، مستدرک‌الوسایل، ۱۴۰۸ق، ج۱۱، ص۱۶۹ (پانویس).</ref> نکته دیگر اینکه کتاب رسائل‌الائمهٔ کلینی از بین رفته است.<ref>حسینی جلالی، جهاد امام سجاد، ۱۳۸۲ش، ص۲۸۹.</ref> | ||
==تفاوت منابع== | ===تفاوت منابع=== | ||
در منابع حدیثی متن رساله حقوق با اختلاف‌هایی نقل شده است. از جمله در دو کتاب [[تحف العقول (کتاب)|تُحَف‌العقول]] و [[الخصال (کتاب)|خصال]]، حدیث به‌صورت مفصل‌تر آمده است و مقدمه‌ای دارد که چکیده‌ای از مباحث حدیث را بیان می‌کند.<ref>نگاه کنید به ابن‌شعبه حرانی، تحف‌العقول، ۱۳۶۳ش/۱۴۰۴ق، ص۲۵۵و۲۵۶؛ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۴و۵۶۵.</ref> این مقدمه در کتاب | در منابع حدیثی متن رساله حقوق با اختلاف‌هایی نقل شده است. از جمله در دو کتاب [[تحف العقول (کتاب)|تُحَف‌العقول]] و [[الخصال (کتاب)|خصال]]، حدیث به‌صورت مفصل‌تر آمده است و مقدمه‌ای دارد که چکیده‌ای از مباحث حدیث را بیان می‌کند.<ref>نگاه کنید به ابن‌شعبه حرانی، تحف‌العقول، ۱۳۶۳ش/۱۴۰۴ق، ص۲۵۵و۲۵۶؛ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۴و۵۶۵.</ref> این مقدمه در کتاب [[من لا یحضره الفقیه|من لا یَحضُرُهُ الفقیه]] و [[امالی الصدوق (کتاب)|اَمالی]] وجود ندارد.<ref>نگاه کنید به صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۱۸؛ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۶۸.</ref> همچنین در کتاب امالی، حدیث با حق انسان بر خودش آغاز می‌شود؛<ref>نگاه کنید به صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۶۸.</ref> برخلاف سه کتاب دیگر که با حق‌الله آغاز می‌شوند.<ref>نگاه کنید به ابن‌شعبه حرانی، تحف‌العقول، ۱۳۶۳ش/۱۴۰۴ق، ص۲۵۵؛ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۴؛ من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۱۸.</ref> | ||
==تعداد | ==تعداد حقوق== | ||
شمار حقوقی که در رسالةالحقوق بیان شده است، به‌روایت تحف‌العقول پنجاه حق است. در فراز پایانی حدیث در این کتاب چنین آمده است: «این پنجاه حقی است که...».<ref>نگاه کنید به ابن‌شعبه حرانی، تحف‌العقول، ۱۳۶۳ش/۱۴۰۴ق، ص۲۷۲.</ref> البته این عبارت در نقل‌های صدوق از این روایت وجود ندارد؛<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۷۰؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۲۵؛ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۷۵.</ref> اما صدوق نیز شمار حقوق را پنجاه می‌دانسته است؛ زیرا او در کتاب خصال این عنوان را برای حدیث برگزیده است: «حقوق پنجاه‌گانه‌ای که علی بن الحسین برای اصحابش نوشت.»<ref>نگاه کنید به صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۴.</ref> | شمار حقوقی که در رسالةالحقوق بیان شده است، به‌روایت تحف‌العقول پنجاه حق است. در فراز پایانی حدیث در این کتاب چنین آمده است: «این پنجاه حقی است که...».<ref>نگاه کنید به ابن‌شعبه حرانی، تحف‌العقول، ۱۳۶۳ش/۱۴۰۴ق، ص۲۷۲.</ref> البته این عبارت در نقل‌های صدوق از این روایت وجود ندارد؛<ref>صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۷۰؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۲۵؛ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۷۵.</ref> اما صدوق نیز شمار حقوق را پنجاه می‌دانسته است؛ زیرا او در کتاب خصال این عنوان را برای حدیث برگزیده است: «حقوق پنجاه‌گانه‌ای که علی بن الحسین برای اصحابش نوشت.»<ref>نگاه کنید به صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۴.</ref> | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
==ترجمه‌ها== | ==ترجمه‌ها== | ||
ترجمه‌های متعددی از رساله حقوق [[امام سجاد(ع)]] به زبان فارسی | ترجمه‌های متعددی از رساله حقوق [[امام سجاد(ع)]] به زبان فارسی وجود دارد. در کتاب کتاب‌شناسی امام سجاد از حدود ۳۰ ترجمه به زبان فارسی نام آمده است.<ref>حبیبی و شمس‌الدینی مطلق، ۱۳۹۴ش، ص۳۲۱تا۳۲۸.</ref> | ||
از جملهٔ آنها است: | از جملهٔ آنها است: | ||
* ترجمه رساله حقوقی امام سجاد؛ رضا بهتاش | * ترجمه رساله حقوقی امام سجاد؛ رضا بهتاش | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
افزون بر این، این حدیث ضمن برخی از کتاب‌ها هم ترجمه شده است؛ از جمله ترجمه خصالِ صدوق از [[محمدباقر کمره‌ای]]، زندگانی علی بن الحسین از [[جعفر شهیدی]] و ترجمه [[تحف العقول (کتاب)|تُحَف‌العقول]] از احمد جنتی.<ref>سپهری، ترجمه و شرح رسالةالحقوق امام سجاد، ۱۳۸۴ش، ص۲۹و۳۰.</ref> | افزون بر این، این حدیث ضمن برخی از کتاب‌ها هم ترجمه شده است؛ از جمله ترجمه خصالِ صدوق از [[محمدباقر کمره‌ای]]، زندگانی علی بن الحسین از [[جعفر شهیدی]] و ترجمه [[تحف العقول (کتاب)|تُحَف‌العقول]] از احمد جنتی.<ref>سپهری، ترجمه و شرح رسالةالحقوق امام سجاد، ۱۳۸۴ش، ص۲۹و۳۰.</ref> | ||
گفته‌اند احتمالاً | گفته‌اند احتمالاً نخستین‌بار [[محمدباقر خاتون‌آبادی]] (درگذشت ۱۱۲۷ق) آن را به فارسی ترجمه کرده است.<ref>حسینی جلالی، «رسالةالحقوق»، ص۷۰۷.</ref> | ||
رسالةالحقوق همچنین به زبان‌های دیگر ترجمه شده است؛ از جمله: انگلیسی، فرانسوی، یونانی، اردو، تاجیکی، ارمنی، تایلندی، هندی، مالایی، صربی، تاگالوگ (مانیل) و امهری (اتیوپی).<ref>حبیبی و شمس‌الدینی مطلق، ۱۳۹۴ش، ص۳۲۹تا۳۳۲.</ref> | رسالةالحقوق همچنین به زبان‌های دیگر ترجمه شده است؛ از جمله: انگلیسی، فرانسوی، یونانی، اردو، تاجیکی، ارمنی، تایلندی، هندی، مالایی، صربی، تاگالوگ (مانیل) و امهری (اتیوپی).<ref>حبیبی و شمس‌الدینی مطلق، ۱۳۹۴ش، ص۳۲۹تا۳۳۲.</ref> | ||