Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۹۳
ویرایش
محمد بن یعقوب کلینی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←اسما و القاب: ویکی‌سازی) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
== زمان و مکان ولادت == | == زمان و مکان ولادت == | ||
علی رغم پاره‌ای ابهامات درباره محل و تاریخ دقیق تولد کلینی، برخی از شرح‌حال‌نویسان مسلّم دانسته‌اند که او در روستای [[کلین|كُلَین]] از توابع [[ری]] متولد شده است. درباره زمان ولادت وی برخی قراین تاریخی نشان می‌دهد که او کمی پیش یا پس از ولادت [[امام زمان]] (عج) یعنی در حدود سال ۲۵۵ قمری ولادت یافته و در عصر [[غیبت صغری]] می‌زیسته است. [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|بحرالعلوم]] احتمال داده که کلینی بخشی از حیات [[امام حسن عسکری]](ع) را درک کرده است<ref>بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ج۳، ص۳۳۶</ref> ولی [[آیت الله خویی]] معتقد است ولادت او پس از [[شهادت]] امام عسکری(ع) و در زمان امام زمان(عج) بوده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۵۸</ref> | علی رغم پاره‌ای ابهامات درباره محل و تاریخ دقیق تولد کلینی، برخی از شرح‌حال‌نویسان مسلّم دانسته‌اند که او در روستای [[کلین|كُلَین]] از توابع [[ری]] متولد شده است. درباره زمان ولادت وی برخی قراین تاریخی نشان می‌دهد که او کمی پیش یا پس از ولادت [[امام زمان]] (عج) یعنی در حدود سال ۲۵۵ قمری ولادت یافته و در عصر [[غیبت صغری]] می‌زیسته است. [[سید محمدمهدی بحرالعلوم|بحرالعلوم]] احتمال داده که کلینی بخشی از حیات [[امام حسن عسکری]](ع) را درک کرده است<ref>بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۳۳۶</ref> ولی [[آیت الله خویی]] معتقد است ولادت او پس از [[شهادت]] امام عسکری(ع) و در زمان امام زمان(عج) بوده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۹، ص۵۸</ref> | ||
== اسما و القاب == | == اسما و القاب == | ||
کتب رجالی و شرح حال نویسانی که به زندگانی کلینی پرداخته‌اند از وی با عناوین ابوجعفر، محمد بن یعقوب، ابن اسحاق، ثقة الاسلام، رازی، سِلسِلی و بغدادی نام برده‌اند.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ص۱۲۴ و ۱۲۵</ref> وی اولین دانشمند اسلامی است که عنوان «[[ثقة الاسلام]]» را به خود اختصاص داده است. به سبب تقوا، علم و فضیلت او، مردم در رفع مشکلات دینی و گرفتن فتوا به وی مراجعه می‌کردند.<ref>مدرس، ریحانة الادب، ج۵، ص۷۹</ref> سلسلی را از آن جهت به وی نسبت می‌دهند که وی به [[بغداد]] در «درب السلسله» واقع در باب کوفه سکنی گزید.<ref>مرتضی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۸، ص۴۸۲</ref> | کتب رجالی و شرح حال نویسانی که به زندگانی کلینی پرداخته‌اند از وی با عناوین ابوجعفر، محمد بن یعقوب، ابن اسحاق، ثقة الاسلام، رازی، سِلسِلی و بغدادی نام برده‌اند.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۴ و ۱۲۵</ref> وی اولین دانشمند اسلامی است که عنوان «[[ثقة الاسلام]]» را به خود اختصاص داده است. به سبب تقوا، علم و فضیلت او، مردم در رفع مشکلات دینی و گرفتن فتوا به وی مراجعه می‌کردند.<ref>مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۵، ص۷۹</ref> سلسلی را از آن جهت به وی نسبت می‌دهند که وی به [[بغداد]] در «درب السلسله» واقع در باب کوفه سکنی گزید.<ref>مرتضی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۸، ص۴۸۲</ref> | ||
== آموختن حدیث و هجرت به قم == | == آموختن حدیث و هجرت به قم == | ||
کلینی در [[ری]] که مرکز برخورد آرا و اندیشه‌های فرق [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]، [[حنفیه]]، [[شافعی]] و [[امامیه]] بود، در کنار تحصیل علم و آشنایی با اندیشه‌های دیگر مذاهب، تصمیم گرفت که به نوشتن احادیث بپردازد. او در محضر ابوالحسن [[محمد بن اسدی کوفی]] که ساکن ری بود [[حدیث]] آموخت.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ص۱۷۹</ref> وی سپس برای تکمیل علم حدیث راهی [[قم]] شد. او با محدثانی که از زبان [[امام عسکری]](ع) یا [[امام هادی]](ع) بدون واسطه حدیث شنیده بودند ملاقات کرد و از محضر استادان بزرگی بهره برد. | کلینی در [[ری]] که مرکز برخورد آرا و اندیشه‌های فرق [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]، [[حنفیه]]، [[شافعی]] و [[امامیه]] بود، در کنار تحصیل علم و آشنایی با اندیشه‌های دیگر مذاهب، تصمیم گرفت که به نوشتن احادیث بپردازد. او در محضر ابوالحسن [[محمد بن اسدی کوفی]] که ساکن ری بود [[حدیث]] آموخت.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۱۷۹</ref> وی سپس برای تکمیل علم حدیث راهی [[قم]] شد. او با محدثانی که از زبان [[امام عسکری]](ع) یا [[امام هادی]](ع) بدون واسطه حدیث شنیده بودند ملاقات کرد و از محضر استادان بزرگی بهره برد. | ||
== عزیمت به بغداد == | == عزیمت به بغداد == | ||
بنابر شواهد تاریخی، کلینی پس از پایان تألیف [[کافی]]، در سال ۳۲۷ق و دو سال پیش از پایان عمرش عازم بغداد، که آن زمان یکی از مراکز بزرگ علمی بود، شده است. یکی از شواهد بر پایان یافتن کافی قبل از رفتن به بغداد آن است با این که وی در زمان [[نواب اربعه]] [[امام زمان]] (عج) می‌زیسته اما روایتی را بدون واسطه از آن‌ها نقل نکرده است.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref> | بنابر شواهد تاریخی، کلینی پس از پایان تألیف [[کافی]]، در سال ۳۲۷ق و دو سال پیش از پایان عمرش عازم بغداد، که آن زمان یکی از مراکز بزرگ علمی بود، شده است. یکی از شواهد بر پایان یافتن کافی قبل از رفتن به بغداد آن است با این که وی در زمان [[نواب اربعه]] [[امام زمان]] (عج) می‌زیسته اما روایتی را بدون واسطه از آن‌ها نقل نکرده است.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref> | ||
== مقام شخصیتی و علمی == | == مقام شخصیتی و علمی == | ||
آن چه در بیان جایگاه شخصیتی و علمی کلینی در [[کتب تراجم]] و تاریخ آمده است همگان از موافق و مخالف، از فضل و عظمت منزلت وی یاد کرده‌اند.<ref>بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ج۳، ص۳۲۵</ref> با توجه به شهرت و آوازه کلینی، شیعه و سنی در فتاوا به او روی آوردند و وی را به «ثقه الاسلام» ملقب ساختند.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref> | آن چه در بیان جایگاه شخصیتی و علمی کلینی در [[کتب تراجم]] و تاریخ آمده است همگان از موافق و مخالف، از فضل و عظمت منزلت وی یاد کرده‌اند.<ref>بحرالعلوم، الفوائد الرجالیه، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۳۲۵</ref> با توجه به شهرت و آوازه کلینی، شیعه و سنی در فتاوا به او روی آوردند و وی را به «ثقه الاسلام» ملقب ساختند.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۲۶۴ - ۲۶۷</ref> | ||
=== کلینی در نگاه بزرگان تشیع === | === کلینی در نگاه بزرگان تشیع === | ||
[[شیخ طوسی]] در کتاب [[علم رجال|رجالی]] خویش می‌نویسد: محمدبن یعقوب کلینی مکنّی به ابوجعفر اعور، دانشمندی جلیل القدر و عالم به [[روایت]] بوده است، او تصنیفاتی دارد که در کتاب «کافی» ذکر شده است.<ref>طوسی، رجال طوسی، ص۴۲۹</ref> وی در کتابی دیگر، با عناوین ثقه و عالم به اخبار از وی یاد می‌کند.<ref>طوسی، الفهرست، ص۲۱۰</ref> | [[شیخ طوسی]] در کتاب [[علم رجال|رجالی]] خویش می‌نویسد: محمدبن یعقوب کلینی مکنّی به ابوجعفر اعور، دانشمندی جلیل القدر و عالم به [[روایت]] بوده است، او تصنیفاتی دارد که در کتاب «کافی» ذکر شده است.<ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۴۲۹</ref> وی در کتابی دیگر، با عناوین ثقه و عالم به اخبار از وی یاد می‌کند.<ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۲۱۰</ref> | ||
[[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] دانشمند رجالی شیعه می‌گوید: او در زمان خودش، شیخ و پیشوای شیعه در «ری» و موثق‌ترین آن‌ها در حدیث و ضبط آن بود. کتاب بزرگش به نام «کافی» را در مدت ۲۰ سال تصنیف کرده است.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ص۳۷۷</ref> | [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] دانشمند رجالی شیعه می‌گوید: او در زمان خودش، شیخ و پیشوای شیعه در «ری» و موثق‌ترین آن‌ها در حدیث و ضبط آن بود. کتاب بزرگش به نام «کافی» را در مدت ۲۰ سال تصنیف کرده است.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۳۷۷</ref> | ||
عالمان شیعی دیگر نظیر [[ابن شهرآشوب]]<ref>ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۱۳۴</ref>، [[علامه حلی]]<ref>حلی، خلاصه الاقوال، ص۲۴۵</ref>، [[ابن داوود حلی]]<ref>ابن داوود، رجال ابن داوود، ص۱۸۷</ref>، [[مصطفی بن حسین تفرشی|تفرشی]]<ref>تفرشی، نقد الرجال، ج۴، ص۳۵۲</ref>، [[محمد بن علی اردبیلی|اردبیلی]]<ref>اردبیلی، جامع الرواه، ج۲، ص۲۱۸</ref> و [[آیت الله خویی|سید ابوالقاسم خویی]]<ref>خویی، معجم الرجال الحدیث، ج۱۹، ص۵۴</ref> نیز تعابیر و عبارات شیخ طوسی و نجاشی را تأیید کرده‌اند. | عالمان شیعی دیگر نظیر [[ابن شهرآشوب]]<ref>ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۱۳۴</ref>، [[علامه حلی]]<ref>حلی، خلاصه الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۴۵</ref>، [[ابن داوود حلی]]<ref>ابن داوود، رجال ابن داوود، ۱۳۹۲ق، ص۱۸۷</ref>، [[مصطفی بن حسین تفرشی|تفرشی]]<ref>تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۳۵۲</ref>، [[محمد بن علی اردبیلی|اردبیلی]]<ref>اردبیلی، جامع الرواه، ج۲، ص۲۱۸</ref> و [[آیت الله خویی|سید ابوالقاسم خویی]]<ref>خویی، معجم الرجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۹، ص۵۴</ref> نیز تعابیر و عبارات شیخ طوسی و نجاشی را تأیید کرده‌اند. | ||
[[سید بن طاووس]]، وثاقت و امانت او را در نقل حدیث مورد اتفاق همگان می‌داند.<ref>ابن طاووس، کشف المحجه، ص۱۵۹</ref> | [[سید بن طاووس]]، وثاقت و امانت او را در نقل حدیث مورد اتفاق همگان می‌داند.<ref>ابن طاووس، کشف المحجه، ۱۳۷۰ق، ص۱۵۹</ref> | ||
=== کلینی در بیان عالمان اهل سنت === | === کلینی در بیان عالمان اهل سنت === | ||
ابن اثیر از مورّخان اهل سنت، کلینی را در زمره بزرگان و علمای [[امامیه]] می‌شمارد.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۸، ص۳۶۴</ref> ذهبی، کلینی را شیخ شیعه، عالم امامیه و صاحب تألیفات معرفی می‌کند.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۵، ص۲۸۰</ref> ابن حجر عسقلانی و ابن ماکولا می‌گویند: وی از فقها و نویسندگان مذهب شیعه است.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ج۵، ص۴۳۳. ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۷، ص۱۸۶</ref> ابن عساکر هم در کتاب خویش از وی با بزرگی یاد می‌کند.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۵۶، ص۲۹۷</ref> | ابن اثیر از مورّخان اهل سنت، کلینی را در زمره بزرگان و علمای [[امامیه]] می‌شمارد.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۸، ص۳۶۴</ref> ذهبی، کلینی را شیخ شیعه، عالم امامیه و صاحب تألیفات معرفی می‌کند.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۱۳ق، ج۱۵، ص۲۸۰</ref> ابن حجر عسقلانی و ابن ماکولا می‌گویند: وی از فقها و نویسندگان مذهب شیعه است.<ref>عسقلانی، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۴۳۳.</ref> <ref>ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۷، ص۱۸۶.</ref> ابن عساکر هم در کتاب خویش از وی با بزرگی یاد می‌کند.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۵۶، ص۲۹۷</ref> | ||
== آثار و تألیفات == | == آثار و تألیفات == | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
* الدواجن و الرواجن | * الدواجن و الرواجن | ||
* الوسائل | * الوسائل | ||
* فضل القرآن<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ص۳۷۷. طوسی، رجال طوسی، ص۴۲۹. ابن شهراشوب، معالم العلماء، ص۱۳۴</ref> | * فضل القرآن<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۳۷۷.</ref> <ref>طوسی، رجال طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۴۲۹.</ref> <ref>ابن شهراشوب، معالم العلماء، ص۱۳۴.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== اساتید کلینی == | == اساتید کلینی == | ||
مشایخ و اساتید کلینی را تا ۵۰ تن ذکر کرده‌اند که علاوه بر مقام تحدیث، نقش استادی و تعلیم و تربیت وی را نیز بر عهده داشته‌اند. بیشترین تأثیرگذاری را [[علی بن ابراهیم قمی]] صاحب [[تفسیر قمی]] بر وی داشته است که در بیش از ۷۰۶۸ سند حدیث کافی آمده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۵۹</ref> دیگر اساتید مشهور وی عبارتند از: | مشایخ و اساتید کلینی را تا ۵۰ تن ذکر کرده‌اند که علاوه بر مقام تحدیث، نقش استادی و تعلیم و تربیت وی را نیز بر عهده داشته‌اند. بیشترین تأثیرگذاری را [[علی بن ابراهیم قمی]] صاحب [[تفسیر قمی]] بر وی داشته است که در بیش از ۷۰۶۸ سند حدیث کافی آمده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۹، ص۵۹</ref> دیگر اساتید مشهور وی عبارتند از: | ||
{{ستون-شروع|۲}} | {{ستون-شروع|۲}} | ||
# [[محمد بن یحیی اشعری]] | # [[محمد بن یحیی اشعری]] | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
# [[محمد بن یحیی عطار]] | # [[محمد بن یحیی عطار]] | ||
# [[قاسم بن علا]] | # [[قاسم بن علا]] | ||
# احمد بن محمد بن سعید همدانی معروف به [[ابن عقده]].<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ص۱۶۶ به بعد</ref> | # احمد بن محمد بن سعید همدانی معروف به [[ابن عقده]].<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۱۶۶ به بعد</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== شاگردان و راویان == | == شاگردان و راویان == | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
# [[محمد بن علی ماجیلویه قمی]] | # [[محمد بن علی ماجیلویه قمی]] | ||
# ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر | # ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر | ||
# ابوعبدالله محمد بن احمد بن قضاعه صفوانی.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ص۱۸۲ به بعد</ref> | # ابوعبدالله محمد بن احمد بن قضاعه صفوانی.<ref>غفار، الکلینی و الکافی، ۱۴۱۶ق، ص۱۸۲ به بعد</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== وفات و مدفن == | == وفات و مدفن == | ||
کلینی در شعبان سال [[سال ۳۲۸ هجری قمری|۳۲۸ق]] (سال تَناثُر نجوم) مصادف با مبدأ [[غیبت کبری]] امام زمان (عج) در بغداد در ۷۰ سالگی از دنیا رفت.<ref>مدرس، ریحانة الادب، ج۸، ص۸۰</ref> به گزارش [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] و [[شیخ طوسی]]، محمد بن جعفر حسنی معروف به [[ابو قیراط]] یکی از عالمان بزرگ بر جنازه کلینی نماز خواند. بدن او در باب [[کوفه]] به خاک سپرده شد.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ص۳۷۸. طوسی، الفهرست، ص۲۱۰ و ۲۱۱</ref> | کلینی در شعبان سال [[سال ۳۲۸ هجری قمری|۳۲۸ق]] (سال تَناثُر نجوم) مصادف با مبدأ [[غیبت کبری]] امام زمان (عج) در بغداد در ۷۰ سالگی از دنیا رفت.<ref>مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۸۰</ref> به گزارش [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] و [[شیخ طوسی]]، محمد بن جعفر حسنی معروف به [[ابو قیراط]] یکی از عالمان بزرگ بر جنازه کلینی نماز خواند. بدن او در باب [[کوفه]] به خاک سپرده شد.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۳۷۸.</ref> <ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۲۱۰ و ۲۱۱.</ref> | ||
مرقد کلینی اکنون در محوطه مسجد آصفیه، در ساحل شرقی رود دجله (در مرکز بغداد امروزی) جنب مدرسه نظامیه (مستنصریه قدیم) قرار دارد. نام اصلی این مسجد، جامع الصفوی یا مسجد صفوی بوده است که عثمانیان آن را به آصفیه تغییر دادند. مرقد کلینی در سال‌های اخیر بازسازی شده است و در [[محرم الحرام]] در [[۱۴۳۶ ق]] در طی مراسمی، پایان بازسازی قبر شیخ کلینی و پرده‌برداری از ضریح نقره‌ای آن که توسط هنرمندان [[اصفهان|اصفهانی]] ساخته شده است ،انجام گردید.<ref>[http://fa.abna24.com/service/middle/archive/2014/10/31/648206/story.html پرده برداری از ضریح شیخ کلینی]</ref> | مرقد کلینی اکنون در محوطه مسجد آصفیه، در ساحل شرقی رود دجله (در مرکز بغداد امروزی) جنب مدرسه نظامیه (مستنصریه قدیم) قرار دارد. نام اصلی این مسجد، جامع الصفوی یا مسجد صفوی بوده است که عثمانیان آن را به آصفیه تغییر دادند. مرقد کلینی در سال‌های اخیر بازسازی شده است و در [[محرم الحرام]] در [[۱۴۳۶ ق]] در طی مراسمی، پایان بازسازی قبر شیخ کلینی و پرده‌برداری از ضریح نقره‌ای آن که توسط هنرمندان [[اصفهان|اصفهانی]] ساخته شده است ،انجام گردید.<ref>[http://fa.abna24.com/service/middle/archive/2014/10/31/648206/story.html پرده برداری از ضریح شیخ کلینی]</ref> | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۲: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
*بحرالعلوم، سید محمد مهدی، الفوائد الرجالیه، تحقیق محمد صادق بحرالعلوم، تهران، مکتبه الصادق، | *بحرالعلوم، سید محمد مهدی، الفوائد الرجالیه، تحقیق محمد صادق بحرالعلوم، تهران، مکتبه الصادق، ۱۳۶۳ش. | ||
*خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، | *خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۳ق. | ||
*طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، بی‌جا، نشر الفقاهه، | *طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، بی‌جا، نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق. | ||
*نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، | *نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق. | ||
*غفار، عبدالله الرسول، الکلینی و الکافی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، | *غفار، عبدالله الرسول، الکلینی و الکافی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق. | ||
*ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرساله، | *ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۳ق. | ||
* | *مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۴ق. | ||
*طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، | *طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ق. | ||
*ابن شهر آشوب، محمد علی، معالم العلماء، قم، بی‌نا، بی‌تا. | *ابن شهر آشوب، محمد علی، معالم العلماء، قم، بی‌نا، بی‌تا. | ||
*حلی، حسن بن یوسف، خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال، تحقیق جواد قیومی، بی‌جا، نشر الفقاهه، | *حلی، حسن بن یوسف، خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال، تحقیق جواد قیومی، بی‌جا، نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق. | ||
*ابن داود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، نجف، المطبعه الحیدریه، | *ابن داود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، نجف، المطبعه الحیدریه، ۱۳۹۲ق. | ||
*تفرشی، محمد بن حسین، نقد الرجال، قم، آل البیت، | *تفرشی، محمد بن حسین، نقد الرجال، قم، آل البیت، ۱۴۱۸ق. | ||
*اردبیلی، محمدعلی، جامع الرواه، بی‌جا، مکتبه المحمدی، بی‌تا. | *اردبیلی، محمدعلی، جامع الرواه، بی‌جا، مکتبه المحمدی، بی‌تا. | ||
*سید بن طاوس، علی بن موسی، کشف المحجه لثمره المهجه، نجف، المطبعه الحیدریه، | *سید بن طاوس، علی بن موسی، کشف المحجه لثمره المهجه، نجف، المطبعه الحیدریه، ۱۳۷۰ق. | ||
*ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت،دار صادر، | *ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت،دار صادر، ۱۳۸۶ق. | ||
*عسقلانی، ابن حجر، لسان المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی، | *عسقلانی، ابن حجر، لسان المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۳۹۰ق. | ||
*ابن ماکولا، اکمال الکمال، بی‌جا،دار احیاء التراث العربی، بی‌تا. | *ابن ماکولا، اکمال الکمال، بی‌جا،دار احیاء التراث العربی، بی‌تا. | ||
*ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، | *ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق. | ||
*مدرس، محمد علی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، | *مدرس، محمد علی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش. | ||
*خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، بی‌تا. | *خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، بی‌تا. | ||
*قمی، شیخ عباس، سفینه البحار، قم، اسوه، بی‌تا. | *قمی، شیخ عباس، سفینه البحار، قم، اسوه، بی‌تا. | ||