Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۰۰
ویرایش
جز (added Category:کتابهای مقتل امام حسین using HotCat) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
== علت نامگذاری کتاب == | == علت نامگذاری کتاب == | ||
بدایعنگار در پایان كتاب، علت تسمیه آن را چنین مینویسد: | بدایعنگار در پایان كتاب، علت تسمیه آن را چنین مینویسد: | ||
::«و چون این حدیث مولم و واقعه جانسوز بدین جای رسید و با نازكی بیان و طراز صدق این مایه لطف سیاقت و جمال بلاغت یافت و از فیوضات قدس و سبحات انوار، گویی رشحی بدان درآمیخت؛ زبان و بنان را دیگر باز طاقت تقریر و توان تحریر نماند و دمع فائض و خاطر هائم آن را «فیض الدموع و عبرة المستهام» (ریزش اشكها و اشک محزون و دلشكسته) خواند و حقّا كه مطالعت آن از دیده خارا اشک زاید و آشفتگان پریشان را غیرت و حیرت افزاید.»<ref>فیض الدموع، ص۲۰.</ref> | ::«و چون این حدیث مولم و واقعه جانسوز بدین جای رسید و با نازكی بیان و طراز صدق این مایه لطف سیاقت و جمال بلاغت یافت و از فیوضات قدس و سبحات انوار، گویی رشحی بدان درآمیخت؛ زبان و بنان را دیگر باز طاقت تقریر و توان تحریر نماند و دمع فائض و خاطر هائم آن را «فیض الدموع و عبرة المستهام» (ریزش اشكها و اشک محزون و دلشكسته) خواند و حقّا كه مطالعت آن از دیده خارا اشک زاید و آشفتگان پریشان را غیرت و حیرت افزاید.»<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۰.</ref> | ||
== سبک نگارش == | == سبک نگارش == | ||
در مقدمه کتاب درباره شیوه نگارش سبکی فیض الدموع آمده است: | در مقدمه کتاب درباره شیوه نگارش سبکی فیض الدموع آمده است: | ||
:::«نثر بدایعنگار، نثر مرسل ساده و در برخی عبارات مسجّع ساده از انواع نثر فارسی است و تكلّف و تصنعی در نثر او نیست. سخنآرایی و نغز گفتاری در تزیین نثر او فراوان است. استخوانبندی عبارات، استوار و خوش نقش است. حُسن تألیف، تناسب كلمات، شیوایی و رسایی گفتار، زیبایی نثر او را باز مینماید. روانی و سلاست، كلام وی را مطبوع و دلانگیز كرده است. ضعف تألیف، غرابت، اغلاق و ایجاز مخل و كلمات نامأنوس و ناخوش آهنگ در گزینش او جای ندارد. هیچگونه تنافری در میان عبارات و الفاظ دیده نمیشود. افعال منسوخه در مجموع كتاب انگشتشمار است. از افعال تركیبی به تناسب زمان خویش بهره گرفته و ساختار قدیمی آن را حفظ كرده است.»{{سخ}} | :::«نثر بدایعنگار، نثر مرسل ساده و در برخی عبارات مسجّع ساده از انواع نثر فارسی است و تكلّف و تصنعی در نثر او نیست. سخنآرایی و نغز گفتاری در تزیین نثر او فراوان است. استخوانبندی عبارات، استوار و خوش نقش است. حُسن تألیف، تناسب كلمات، شیوایی و رسایی گفتار، زیبایی نثر او را باز مینماید. روانی و سلاست، كلام وی را مطبوع و دلانگیز كرده است. ضعف تألیف، غرابت، اغلاق و ایجاز مخل و كلمات نامأنوس و ناخوش آهنگ در گزینش او جای ندارد. هیچگونه تنافری در میان عبارات و الفاظ دیده نمیشود. افعال منسوخه در مجموع كتاب انگشتشمار است. از افعال تركیبی به تناسب زمان خویش بهره گرفته و ساختار قدیمی آن را حفظ كرده است.»{{سخ}} | ||
صنایع لفظی و معنوی بدیع به خوبی در كتاب فیض الدموع بكار رفته است و در انشای فارسی به بلاغت، سرآمد سخنان عصر اخیر است.<ref> فیض الدموع، ص۶۹.</ref> | صنایع لفظی و معنوی بدیع به خوبی در كتاب فیض الدموع بكار رفته است و در انشای فارسی به بلاغت، سرآمد سخنان عصر اخیر است.<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۶۹.</ref> | ||
== محتوای كتاب == | == محتوای كتاب == | ||
خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
* '''نخست''': بررسی زمینههای نهضت حسینی. | * '''نخست''': بررسی زمینههای نهضت حسینی. | ||
* '''دوم''': شرح حال مؤلف و معرفی آثار او، به همراه نمونههایی از نثر بدایعنگار در تألیفاتش به عنوان یک نویسنده ادیب. | * '''دوم''': شرح حال مؤلف و معرفی آثار او، به همراه نمونههایی از نثر بدایعنگار در تألیفاتش به عنوان یک نویسنده ادیب. | ||
* '''سوم''': گزارشی از سیر تطور نثر فارسی و بررسی سبکشناسی و بیان ارزش ادبی فیض الدموع به عنوان یک اثر جاوید با نثر شیوا و شیرین كه یادآور نثر فارسی قرن چهارم و پنجم قمری است.<ref> فیض الدموع، ص۱۳.</ref> | * '''سوم''': گزارشی از سیر تطور نثر فارسی و بررسی سبکشناسی و بیان ارزش ادبی فیض الدموع به عنوان یک اثر جاوید با نثر شیوا و شیرین كه یادآور نثر فارسی قرن چهارم و پنجم قمری است.<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۱۳.</ref> | ||
فیض الدموع مانند سایر مقاتل، با بیان تولد امام حسین(ع) و ذكر فضایل او و آنگاه مرگ [[معاویه|معاویه]] و سلطنت [[یزید بن معاویه|یزید]] آغاز میشود و دربرگیرنده مقتل [[مسلم]] و دیگر [[شهدای کربلا]] و نیز غارت خیام امام و اسارت خاندان او در [[کوفه|كوفه]] و [[شام]] و خطبههای [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب]] و [[امام سجاد]] (ع)در مجلس یزید است.<ref>نادره جلالیزاده، نگاهی به آثار مذهبی بدایع نگار با تکیه بر کتاب «فیض الدموع».</ref> | فیض الدموع مانند سایر مقاتل، با بیان تولد امام حسین(ع) و ذكر فضایل او و آنگاه مرگ [[معاویه|معاویه]] و سلطنت [[یزید بن معاویه|یزید]] آغاز میشود و دربرگیرنده مقتل [[مسلم]] و دیگر [[شهدای کربلا]] و نیز غارت خیام امام و اسارت خاندان او در [[کوفه|كوفه]] و [[شام]] و خطبههای [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب]] و [[امام سجاد]] (ع)در مجلس یزید است.<ref>نادره جلالیزاده، نگاهی به آثار مذهبی بدایع نگار با تکیه بر کتاب «فیض الدموع».</ref> | ||
خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
* اهل بیت در مسیر شام | * اهل بیت در مسیر شام | ||
* اهل بیت در شام | * اهل بیت در شام | ||
* بازگشت به مدینه.<ref> فهرست کتاب.</ref> | * بازگشت به مدینه.<ref>بدایع نگار، فهرست کتاب.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== اهمیت و اعتبار علمی كتاب == | == اهمیت و اعتبار علمی كتاب == | ||
فیض الدموع یک متن ادبی به زبان فارسی فاخر است. اثری است حماسی و مستند به اسناد معتبر تاریخی. بر اساس تحقیقاتی كه شده تاكنون كتابی فارسی با ویژگیهای یاد شده، چنین شیوا و مستند به منابع دست اول تألیف نشده است. سیف اللّه نواب در مقدمه چاپ دوم مینویسد: | فیض الدموع یک متن ادبی به زبان فارسی فاخر است. اثری است حماسی و مستند به اسناد معتبر تاریخی. بر اساس تحقیقاتی كه شده تاكنون كتابی فارسی با ویژگیهای یاد شده، چنین شیوا و مستند به منابع دست اول تألیف نشده است. سیف اللّه نواب در مقدمه چاپ دوم مینویسد: | ||
::«به طوری كه مشاهده میشود، مورّخین اسلامی و متتبّعین غربی، وقایع عاشورا را هر یک با سبكی مخصوص تقریر و انتشار دادهاند و یادداشتهای مورّخین خارجی هم كه بعضی تفصیل دادهاند، مراتبی را متذكّر میشوند كه در نظر مطالعه كننده تاریخ، قابل بحث و تحقیق است، لكن مرحوم محمد ابراهیم نوّاب در فحص و تحقیق اخبار مراقبت نموده است كه در كلیات واقعه صرف وقت شده و جریانات از روی صحت تقسیمبندی شده باشد.».<ref> فیض الدموع، ص۲۳.</ref> | ::«به طوری كه مشاهده میشود، مورّخین اسلامی و متتبّعین غربی، وقایع عاشورا را هر یک با سبكی مخصوص تقریر و انتشار دادهاند و یادداشتهای مورّخین خارجی هم كه بعضی تفصیل دادهاند، مراتبی را متذكّر میشوند كه در نظر مطالعه كننده تاریخ، قابل بحث و تحقیق است، لكن مرحوم محمد ابراهیم نوّاب در فحص و تحقیق اخبار مراقبت نموده است كه در كلیات واقعه صرف وقت شده و جریانات از روی صحت تقسیمبندی شده باشد.».<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۳.</ref> | ||
== منابع كتاب == | == منابع كتاب == | ||
مؤلف از منابع معتبر در حد امكان بهره برده و دقت كافی در ضبط روایات و نقل صحیح آنها نموده است. هر چند به [[علم رجال]] و [[درایه]] عالم و [[اجتهاد|مجتهد]] نبوده، امّا در حسن انتخاب و دقت تألیف، سلیقه شایستهای به خرج داده است.{{سخ}}<ref> فیض الدموع، ص۲۳،۲۴.</ref> | مؤلف از منابع معتبر در حد امكان بهره برده و دقت كافی در ضبط روایات و نقل صحیح آنها نموده است. هر چند به [[علم رجال]] و [[درایه]] عالم و [[اجتهاد|مجتهد]] نبوده، امّا در حسن انتخاب و دقت تألیف، سلیقه شایستهای به خرج داده است.{{سخ}}<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۳،۲۴.</ref> | ||
بیشترین منابع وی [[لهوف]] [[سید بن طاووس]] است به گونهای كه عدهای مانند [[آقا بزرگ]] در [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعة]] و [[احمد منزوی]] در فهرست نسخههای فارسی، فیض الدموع را ترجمه لهوف دانستهاند در حالی که كه لهوف یكی از منابع این كتاب است كه در جاهای مختلف از آن نام برده شده است. از دیگر منابع این كتاب، [[بحارالانوار]]، [[مناقب الطاهرین]]، [[مناقب آل ابی طالب (کتاب)|مناقب]] [[ابن شهر آشوب]] و [[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]] [[ابوالفرج اصفهانی]] است كه مؤلف از آنها در چند جای كتاب خود یاد كرده است. وی به [[مقتل الحسین (ابو مخنف)|مقتل الحسین]] [[ابومخنف]] نیز اعتماد كرده است.<ref>نادره جلالیزاده، نگاهی به آثار مذهبی بدایع نگار با تکیه بر کتاب «فیض الدموع».</ref>{{سخ}} <ref> فیض الدموع، ص۲۳،۲۴.</ref> | بیشترین منابع وی [[لهوف]] [[سید بن طاووس]] است به گونهای كه عدهای مانند [[آقا بزرگ]] در [[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعة]] و [[احمد منزوی]] در فهرست نسخههای فارسی، فیض الدموع را ترجمه لهوف دانستهاند در حالی که كه لهوف یكی از منابع این كتاب است كه در جاهای مختلف از آن نام برده شده است. از دیگر منابع این كتاب، [[بحارالانوار]]، [[مناقب الطاهرین]]، [[مناقب آل ابی طالب (کتاب)|مناقب]] [[ابن شهر آشوب]] و [[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]] [[ابوالفرج اصفهانی]] است كه مؤلف از آنها در چند جای كتاب خود یاد كرده است. وی به [[مقتل الحسین (ابو مخنف)|مقتل الحسین]] [[ابومخنف]] نیز اعتماد كرده است.<ref>نادره جلالیزاده، نگاهی به آثار مذهبی بدایع نگار با تکیه بر کتاب «فیض الدموع».</ref>{{سخ}} <ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۳،۲۴.</ref> | ||
فیض الدموع به رغم آنكه در دوران [[قاجاریه|قاجار]] نوشته شده ولی با سایر مقاتل این دوره متفاوت است و دارای نثری زیبا و محتوایی ارزشمند است.<ref> فیض الدموع، ص۲۳،۲۴.</ref> | فیض الدموع به رغم آنكه در دوران [[قاجاریه|قاجار]] نوشته شده ولی با سایر مقاتل این دوره متفاوت است و دارای نثری زیبا و محتوایی ارزشمند است.<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۳،۲۴.</ref> | ||
== نسخهها == | == نسخهها == | ||
زمان دقیق تألیف فیض الدموع روشن نیست ولی مسلّم است كه این اثر دو بار بوسیله میرزا محمدرضا كلهر كتابت و تحریر شده است؛ بار اول در سال ۱۲۸۳ش كه فاقد مقدمه خطّاط و نیز هیچگونه حواشی و توضیحاتی در آن نیست و ۱۳۰ صفحه است. بار دوم در سال ۱۲۸۶ش با مقدمه كلهر از روی نسخه قبلی كتابت شده است و ۱۶۵ صفحه است.{{سخ}} | زمان دقیق تألیف فیض الدموع روشن نیست ولی مسلّم است كه این اثر دو بار بوسیله میرزا محمدرضا كلهر كتابت و تحریر شده است؛ بار اول در سال ۱۲۸۳ش كه فاقد مقدمه خطّاط و نیز هیچگونه حواشی و توضیحاتی در آن نیست و ۱۳۰ صفحه است. بار دوم در سال ۱۲۸۶ش با مقدمه كلهر از روی نسخه قبلی كتابت شده است و ۱۶۵ صفحه است.{{سخ}} | ||
اصل خطی نسخه اول در كتابخانه سلطنتی (كاخ گلستان) به شماره ۱۰۸۰ نگهداری میشود ولی نسخه خطی دوم یافت نشد.{{سخ}} | اصل خطی نسخه اول در كتابخانه سلطنتی (كاخ گلستان) به شماره ۱۰۸۰ نگهداری میشود ولی نسخه خطی دوم یافت نشد.{{سخ}} | ||
كاتب در مقدمه خود كه بر تحریر دوم فیض الدموع نوشته و نیز در پایان كتاب، پس از فراغت از آن به سال ۱۲۸۶ش تصریح میكند كه گویا همان سال، توسط خود مؤلف و به تشویق اعتضاد السلطنه در دارالطباعه [[تهران]] به زینت طبع در قطع رقعی آراسته شد.<ref> فیض الدموع، ص۲۱.</ref> | كاتب در مقدمه خود كه بر تحریر دوم فیض الدموع نوشته و نیز در پایان كتاب، پس از فراغت از آن به سال ۱۲۸۶ش تصریح میكند كه گویا همان سال، توسط خود مؤلف و به تشویق اعتضاد السلطنه در دارالطباعه [[تهران]] به زینت طبع در قطع رقعی آراسته شد.<ref>بدایع نگار، فیض الدموع، ص۲۱.</ref> | ||
== تحقیق و چاپ == | == تحقیق و چاپ == | ||
این كتاب توسط اكبر ایرانی قمی تصحیح و تحقیق شده و همراه با مقدمهای در انتشارات هجرت [[قم]] به چاپ رسیده است. | این كتاب توسط اكبر ایرانی قمی تصحیح و تحقیق شده و همراه با مقدمهای در انتشارات هجرت [[قم]] به چاپ رسیده است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس۲}} | {{پانویس۲}} |