شهربانو: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شهربانو''' یا '''شاه زنان''' مادر [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]]. به گزارش تاریخ‌نگاران و [[حدیث|محدثان]]، شهربانو دختر یزدگرد آخرین پادشاه ساسانی بود که پس از ورود [[اسلام]] به [[ایران]] به همسری [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] درآمد و امام سجاد(ع) را برای او به دنیا آورد. البته درباره نام، نسب، وفات و زمان ورود او به مدینه اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. بنا به روایتی که در [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامه]] (نوشته شده در قرن سوم قمری) نقل شده او در [[فتوحات اسلامی|فتوحات]] دوره [[عمر بن خطاب]] اسیر شد و به [[مدینه]] آورده شد و در آنجا پس از آزادی به عقد امام حسین(ع) درآمد.

 

[[بقعه بی‌بی شهربانو]] در شمال شرقی [[شهر ری]]، منسوب به شهربانو است.

*زمان [[حکومت حضرت علی(ع)]]: بر پایه روایتی که در [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|الاِرشاد]]،<ref> شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۳۷.</ref> [[اعلام الوری باعلام الهدی (کتاب)|اعلام الوری]]،<ref> طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۴۸۰.</ref> [[روضة الواعظین و بصیرة المتعظین (کتاب)|روضة الواعظین]]،<ref> فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۲۰۱.</ref> [[تاج الموالید (کتاب)|تاج الموالید]]<ref> طبرسی، تاج الموالید، ۱۴۲۲ق، ص۸۹.</ref> و [[کشف الغمة فی معرفة الائمة (کتاب)|کشف الغمه]]<ref> اربلی، کشف الغمة، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۸۳.</ref> نقل شده کارگزار امام علی در مشرق دو دختر یزدگرد را به سوی او فرستاد امام علی(ع) شهربانو را به حسین(ع) و دیگری را [[محمد بن ابی‌بکر]] بخشید.

*زمان حکومت [[عمر بن خطاب]]:<ref>مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۲۶ق، ص۱۷۰؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۳۰۳.</ref> بنا به روایتی که در [[دلائل الامامة (کتاب)|دلائل الامامة]] نقل شده شهربانو کینز بود، عمر بن خطاب می‌خواست دختران یزدگرد را بفروشد امام علی(ع) با استناد به روایت نبوی «افراد کریم هر قومی را گرامی بدارید اگرچه با شما مخالفت کنند» مانع او شد. سپس سهم خود را از او در راه خدا آزاد کرد و پس از او بنی‌هاشم و دیگر مسلمانان چنین کردند از این رو  او را مخیر گذاشتند که یکی از مسلمانان را به همسری برگزیند و او امام حسین(ع) را انتخاب کرد و به ازدواج او درآمد.<ref>طبری امامی، دلائل الامامه، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۴-۱۹۶.</ref> بنا به روایتی که در [[الکافی (کتاب)|الکافی]] نقل شده عمر بن خطاب می‌خواست او را برای خود اختیار کند اما امام علی(ع) مانع او شد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۷.</ref> البته [[مرتضی مطهری]] روایت الکافی را معتبر ندانسته است چراکه دو تن از راویان آن از نظر رجالیان قابل اعتماد نیستند.<ref> مطهری، خدمات متقابل اسلام و ایران، صدرا، ص۱۱۷.</ref>  

همچنین بنا به روایتی که در [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]] نقل شده این ماجرا در زمان خلافت عثمان رخ داده و [[عثمان]] او را به امام حسین(ع) بخشیده است.<ref>صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۷ق، ج۲، ص۱۲۸، ح۶؛ نگاه کنید به یوسفی غروی، الموسوعة التاریخ الاسلامی، ج۶، ص۳۵۷ و ۶۵۲.</ref>

برخی از محققان نسبت به اینکه مادر امام سجاد(ع) شهربانو و دختر یزدگرد باشد، تردید کرده‌اند.<ref> برای نمونه نگاه کنید شریعتی، تشیع علوی و تشیع صفوی، ص۹۱؛ شهیدی، زندگانی علی بن الحسین(ع)، ص۱۲.</ref> [[سید جعفر شهیدی]] (درگذشته ۱۳۸۶ش) در کتاب زندگانی علی بن حسین(ع) ناشناخته بودن شهربانور را در قرن دوم نزد [[بنی‌هاشم]] از شواهد این تردید ذکر کرده است. [[منصور دوانیقی]] درپاسخ نامه محمد بن عبدالله ([[نفس زکیه]]) که فضیلت خاندان خود را برشمرده بود، مادر امام سجاد(ع) را [[ام ولد]] (کنیز) دانسته بود.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۱۰۱.</ref> به گفته سید جعفر شهیدی، او واژه ام ولد را برای تحقیر محمد بن عبدالله به‌کار برده است و اگر داستان شهربانو واقعیت داشت منصور این تعبیر را به کار نمی‌برد و اگر دروغ نوشته بود محمد پاسخ او را می‌داد که مادر امام سجاد(ع) کنیز نبوده است.<ref> شهیدی، زندگانی علی بن الحسین، ۱۳۶۵ش، ص۲۴.</ref>   

به گفته برخی از مورخان، مادر امام سجاد(ع) هنگام تولد او از دنیا رفته‌است.<ref> مسعودی، اثبات الوصیه، ۱۴۲۶ق، ص۱۷۰.</ref> پس از وفات او، وشیکه دایه امام سجاد(ع) شد از این رو امام او را مادر خطاب می‌کرد.<ref> ابن‌داود حلی، الرجال، ۱۳۴۲ش، ص۳۷۲.</ref> به گفته [[علی بن حسین مسعودی]] (درگذشته ۳۴۶ق) تاریخ‌نگار وقتی امام بزرگ شد وشیکه را به ازدواج غلام خود در آورد، برهمین اساس [[بنی‌امیه]] امام را سرزنش کرده و می‌گفتند: علی بن حسین مادر خود به ازدواج غلامش در آورده است.<ref> مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۴۲۶ق، ص۱۷۰.</ref> با این حال در کتاب الطبقات الکبری (نوشته شده در قرن سوم قمری) نقل شده که شهربانو پس از امام حسین(ع) با زُبَید غلام امام، ازدواج کرده و فرزندی به نام عبدالله برای او به دنیا آورده است.<ref> ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۱۶۳.</ref> همچنین نقل شده که شهربانو پس از [[واقعه عاشورا]] از [[کربلا]] به [[ایران]] رفت و در کوهی در نزدیکی [[ری]] ناپدید شد.<ref>شهیدی، زندگی علی بن حسین، ص۲۷.</ref> از این تعزیه‌هایی درباره او وجود دارد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/416717 متن تعزیه شهربانو،]</ref> [[میرزا حسین نوری|محدث نوری]] (درگذشته ۱۳۰ق) محدث شیعه این مسأله را از [[تحریفات عاشورا]] دانسته است.<ref>محدث نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۵۳.</ref> امروزه مقبره‌ای در نزدیکی ری به نام بی‌بی شهربانو به شهربانو منسوب است.

*زمخشری، محمود بن عمر، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.

*صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، تصحیح سید مهدی حسینی لاجوردی، ناشر میرزامحمدرضا مهتدی، ۱۳۷۷ق.