اصول فقه: تفاوت میان نسخه‌ها

در مرحله پایانی دوره سطح [[حوزه علمیه|حوزه]] کتاب [[کفایة الاصول]] تدریس می‌شود و این کتاب محور دروس خارج اصول فقه نیز است؛ زیرا با عباراتی موجز و دقیق حاوی یک دوره کامل مباحث اصولی است و نیز جدیدترین آرای اصولی تا عصر مؤلف را (مانند دیدگاه‌های اصولی [[شیخ انصاری]]) با نقد و بررسی در بر دارد.<ref>محمدى، شرح كفایة الاصول‏، ۱۳۸۵ش، ج۱، مقدمه، ص۴. </ref> ترتیب مباحث خیلی از کتاب‌های اصولی تألیف شده بعد از این کتاب نیز طبق ترتیب همین کتاب است. [[آخوند خراسانی]] کفایة الاصول را با یک مقدمه، هشت مقصد (بخش) و خاتمه (بخش پایانی) تدوین کرده است. در مقدمه، مباحثی مانند موضوع علم، موضوع علم اصول، چگونگی و انواع وضع لغات و معانی، استعمال حقیقی و مجازی و علامت هر یک، اشتراک و ترادف، [[حقیقت شرعیه]]، صحیح و اعم، و مشتق اصولی قرار دارد. هشت مقصد این کتاب عبارت‌اند از:  

۱. اوامر <small>(مانند این که حقیقت امر مطلق طلب است یا طلب وجوبی)</small>، ۲. نواهی <small>(مانند این که آیا انجام امری که در یک عبادت یا عقد شرعی نهی شده است موجب بطلان کل آن عبادت یا معامله می‌شود)</small>، ۳. مفاهیم <small>(مانند مفهوم شرط، وصف، غایت، استثنا و عدد در جمله)</small>، ۴. عام و خاص، ۵. مطلق و مقید، مجمل و مبین، ۶. امارات معتبر شرعی یا عقلی <small>(مانند احکام قطع و ظن، [[اجماع]]، [[خبر واحد]]، [[قیاس]])، ۷. [[اصول عملیه]] ([[برائت]]، تخییر، [[اصل احتیاط|احتیاط]] و [[استصحاب]])</small>، ۸. تعارض ادله شرعیه. خاتمه کتاب به بحث [[اجتهاد]] و [[تقلید]] اختصاص دارد.<ref>برای توضیح اصطلاحات اصولی مراجعه کنید به: ولایى، عیسى‏، فرهنگ تشریحى اصطلاحات اصول‏، تهران: نشر نی.</ref>  

مشهور اصولیان متأخر، مباحث اصول فقه را بر اساس کتاب [[کفایة الاصول]] به صورت کلی به دو بخش تقسیم‌ می‌کنند: مباحث الفاظ <small>(مقدمه تا مقصد پنجم)</small> و مباحث ادله عقلیه <small>(مقصد ششم تا آخر کتاب)</small>. <ref> شهابی، تقریرات اصول‏، ۱۳۲۱ش، ص۲۵؛ فاضل، ایضاح الكفایة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۲.</ref> برای نمونه، در کتاب «اصول استنباط» تألیف سید علی‌نقی حیدری، این تقسیم‌بندی چنین است: <ref>محمدى، شرح اصول استنباط، [بی‌تا]، ص۲۷و۲۸.</ref>

* مباحث الفاظ: مقدمه <small>(حاوی حقیقت شرعیه، صحیح و اعم، اشتراک لفظى در لغت عرب، مشتق‏)</small>؛ ۱. اوامر، ۲. نواهى، ۳. مفاهیم، ۴. عام و خاص، ۵. مطلق و مقید.

*مباحث عقلیه: ۱. احكام قطع به [[حکم شرعی]]، ۲. احكام ظن به حكم شرعی <small>(مانند مباحث حجیت ظواهر، اجماع، خبر واحد، شهرت و...)</small>، ۳. احكام شک به حکم شرعی<small>(شامل چهار اصل برائت، احتیاط، تخییر و استصحاب)</small>.

*خاتمه: ۱. تعادل و تراجيح (=تعارض ادله)، ۲. اجتهاد و تقليد.