Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵
ویرایش
ابن‌حسام قهستانی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (←پیوند به بیرون) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
| مختصات محل زندگی = | | مختصات محل زندگی = | ||
| مدفن = [[خوسف]] | | مدفن = [[خوسف]] | ||
|در زمان حکومت = | |در زمان حکومت = | ||
|اتفاقات مهم = | |اتفاقات مهم = | ||
| نام دیگر = اِبْن حُسام قُهِسْتانی | | نام دیگر = اِبْن حُسام قُهِسْتانی | ||
|لقب = | |لقب = | ||
|بنیانگذار = | |بنیانگذار = | ||
| پیشه = شاعر | | پیشه = شاعر | ||
| سالهای نویسندگی = | | سالهای نویسندگی = | ||
|سبک نوشتاری = | |سبک نوشتاری = | ||
|کتاب‌ها = دیوان اشعار/خاورنامه/نظم نثراللالی/دلائل النبوة و نسب نامه | |کتاب‌ها = دیوان اشعار/خاورنامه/نظم نثراللالی/دلائل النبوة و نسب نامه | ||
|مقاله‌ها = | |مقاله‌ها = | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
|فیلم‌نامه‌ها = | |فیلم‌نامه‌ها = | ||
|دیوان اشعار = | |دیوان اشعار = | ||
|تخلص = | |تخلص = | ||
|فیلم(های) ساخته بر اساس اثر(ها)= | |فیلم(های) ساخته بر اساس اثر(ها)= | ||
| همسر = | | همسر = | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
}} | }} | ||
'''شمس الدین محمد بن حسام الدین''' معروف به '''اِبْن حُسام قُهِسْتانی'''، یا '''خوسفی '''، از شاعران معروف [[شیعه|شیعی]] ''[[قرن نهم]]'' [[قمری]] بود. وی مردی آزاده و وارسته بوده و زندگانی را به زراعت می‌گذرانید. موضوع اشعار وی غالباً حمد خداوند و نعت [[رسول اکرم(ص)]] و منقبت [[امام علی(ع)|علی بن ابی طالب(ع)]] و فرزندان اوست و در قصاید بسیار به شرح واقعه [[کربلا]]، [[شهادت]] [[امام حسین|حسین بن علی(ع)]]، قساوت دشمنان [[اهل بیت(ع)]] و موضوعات مشابه پرداخته است. | '''شمس الدین محمد بن حسام الدین''' معروف به '''اِبْن حُسام قُهِسْتانی'''، یا '''خوسفی '''، از شاعران معروف [[شیعه|شیعی]] ''[[قرن نهم]]'' [[قمری]] بود. وی مردی آزاده و وارسته بوده و زندگانی را به زراعت می‌گذرانید. موضوع اشعار وی غالباً حمد خداوند و نعت [[رسول اکرم(ص)]] و منقبت [[امام علی(ع)|علی بن ابی طالب(ع)]] و فرزندان اوست و در قصاید بسیار به شرح واقعه [[کربلا]]، [[شهادت]] [[امام حسین|حسین بن علی(ع)]]، قساوت دشمنان [[اهل بیت(ع)]] و موضوعات مشابه پرداخته است. | ||
==ولادت و نسب== | ==ولادت و نسب== | ||
وی در حدود ۷۸۲ق در [[خوسف]] [[قهستان]] که اکنون از نواحی [[بیرجند]] است، زاده شد و در همانجا به تحصیل مقدمات علوم پرداخت. به گفته [[مولانا حسامی واعظ]] در [[مزارنامه (کتاب)|مزارنامه]]، پدران وی اهل علم و ارشاد بوده و در آن ناحیه به [[زهد]] و [[تقوا]] شهرت داشته‌اند.<ref>آیتی، ص۲۵۱-۲۵۲</ref> | وی در حدود ۷۸۲ق در [[خوسف]] [[قهستان]] که اکنون از نواحی [[بیرجند]] است، زاده شد و در همانجا به تحصیل مقدمات علوم پرداخت. به گفته [[مولانا حسامی واعظ]] در [[مزارنامه (کتاب)|مزارنامه]]، پدران وی اهل علم و ارشاد بوده و در آن ناحیه به [[زهد]] و [[تقوا]] شهرت داشته‌اند.<ref>آیتی، ص۲۵۱-۲۵۲</ref> | ||
==اساتید== | ==اساتید== | ||
از دوران جوانی و چگونگی تحصیلات او اطلاعی در دست نیست. تنها حسامی واعظ گوید که وی نزد امیر [[سید محمد شیرازی]] که از دانشمندان آن روزگار بوده است به تحصیل علوم پرداخت و از او «رخصت حدیث» یافت.<ref>آیتی، ص۲۲۰</ref> | از دوران جوانی و چگونگی تحصیلات او اطلاعی در دست نیست. تنها حسامی واعظ گوید که وی نزد امیر [[سید محمد شیرازی]] که از دانشمندان آن روزگار بوده است به تحصیل علوم پرداخت و از او «رخصت حدیث» یافت.<ref>آیتی، ص۲۲۰</ref> | ||
==خصوصیات== | ==خصوصیات== | ||
وی مردی آزاده و وارسته بوده و زندگانی را به زراعت می‌گذرانید.<ref>آیتی، ص۲۵۱-۲۵۲</ref> [[دولتشاه سمرقندی]] در [[تذکرة الشعراء]] گوید که وی: | وی مردی آزاده و وارسته بوده و زندگانی را به زراعت می‌گذرانید.<ref>آیتی، ص۲۵۱-۲۵۲</ref> [[دولتشاه سمرقندی]] در [[تذکرة الشعراء]] گوید که وی: | ||
::«از دهقنت [=کشاورزی] نان [[حلال]] حاصل کردی و گاو بستی و صباح که به صحرا رفتی تا شام اشعار خود را بر دسته بیل نوشتی»،<ref>سمرقندی، ص۳۳۰</ref> و از همین روی با آنکه در قصیده سرایی بسیار توانا بوده به مدح سلاطین و حکام زمان نپرداخته و قصایدش کلاً در ستایش بزرگان [[دین]] و مدح و ثنای [[اهل بیت(ع)|خاندان نبوت]] است. | ::«از دهقنت [=کشاورزی] نان [[حلال]] حاصل کردی و گاو بستی و صباح که به صحرا رفتی تا شام اشعار خود را بر دسته بیل نوشتی»،<ref>سمرقندی، ص۳۳۰</ref> و از همین روی با آنکه در قصیده سرایی بسیار توانا بوده به مدح سلاطین و حکام زمان نپرداخته و قصایدش کلاً در ستایش بزرگان [[دین]] و مدح و ثنای [[اهل بیت(ع)|خاندان نبوت]] است. | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
در سال وفات او اختلاف است. [[دولتشاه]]<ref>دولتشاه، ص۳۳۱</ref> و به تبع او [[قاضی نورالله شوشتری]] در [[مجالس المؤمنین]]<ref>شوشتری، ج۲، ص۶۸۲</ref> وفات او را در ۸۷۵ق نوشته و [[خواندمیر]] در [[حبیب السیر]]<ref>خواندمیر، ۴/۳۳۶</ref> سال ۸۹۳ق را و شاگرد خود او حسامی واعظ در مزارنامه <ref>آیتی، ص۲۵۴</ref> روز ۲۳ [[ربیع الثانی]] ۸۷۳ق را ذکر کرده‌اند. حسامی واعظ شاگرد و خویشاوند نزدیک ابن حسام بوده <ref>خواندمیر، ج۴، ص۶۱۷</ref> و طبعاً تاریخی که او ذکر می‌کند بیش از گفته دولتشاه قابل اعتماد است. حسامی واعظ سالهای عمر استاد خود را ۹۲ سال نوشته <ref>آیتی، ص۲۵۲</ref> و بدین حساب ولادت او در ۷۸۱ق/۷۸۲ق بوده است.{{سخ}} | |||
در سال وفات او اختلاف است. [[دولتشاه]]<ref>دولتشاه، ص۳۳۱</ref> و به تبع او [[قاضی نورالله شوشتری]] در [[مجالس المؤمنین]]<ref>شوشتری، ج۲، ص۶۸۲</ref> وفات او را در ۸۷۵ق نوشته و [[خواندمیر]] در [[حبیب السیر]]<ref>خواندمیر، ۴/۳۳۶</ref> سال ۸۹۳ق را و شاگرد خود او حسامی واعظ در مزارنامه <ref>آیتی، ص۲۵۴</ref> روز ۲۳ [[ربیع الثانی]] ۸۷۳ق را ذکر کرده‌اند. حسامی واعظ شاگرد و خویشاوند نزدیک ابن حسام بوده <ref>خواندمیر، ج۴، ص۶۱۷</ref> و طبعاً تاریخی که او ذکر می‌کند بیش از گفته دولتشاه قابل اعتماد است. حسامی واعظ سالهای عمر استاد خود را ۹۲ سال نوشته <ref>آیتی، ص۲۵۲</ref> و بدین حساب ولادت او در ۷۸۱ق/۷۸۲ق بوده است. | مدفن ابن حسام در کشتزاری در قصبه [[خوسف]] واقع شده و در ۹۲۰ق در زمان حکومت [[مقصودبیک مهردار]]، بقعه و صحنی برای آن ساخته‌اند.<ref>آیتی، ص۲۵۴</ref>{{سخ}} | ||
مدفن ابن حسام در کشتزاری در قصبه [[خوسف]] واقع شده و در ۹۲۰ق در زمان حکومت [[مقصودبیک مهردار]]، بقعه و صحنی برای آن ساخته‌اند.<ref>آیتی، ص۲۵۴</ref> | |||
از ابن حسام ۳ پسر باقی ماند، که حسامی واعظ از هر ۳ سخن گفته و آنان را به [[زهد]] و علم و [[تقوا]] ستوده است.<ref>آیتی، ص۲۵۵</ref> | از ابن حسام ۳ پسر باقی ماند، که حسامی واعظ از هر ۳ سخن گفته و آنان را به [[زهد]] و علم و [[تقوا]] ستوده است.<ref>آیتی، ص۲۵۵</ref> | ||
==تالیفات== | ==تالیفات== | ||
===دیوان اشعار=== | ===دیوان اشعار=== | ||
دیوان اشعار، که شامل قصاید، غزلیات و انواع دیگر نظم چون ترجیع بند، ترکیب بند، مخمّس، مثمّن، مربّع، ملمّع و لغز است. موضوع اشعار او غالباً حمد خداوند و نعت [[رسول اکرم(ص)]] و منقبت [[امام علی(ع)]] و فرزندان اوست و در قصاید بسیار به شرح واقعه [[کربلا]]، [[شهادت]] [[امام حسین]]، قساوت دشمنان [[اهل بیت(ع)]] و موضوعات مشابه پرداخته است. | دیوان اشعار، که شامل قصاید، غزلیات و انواع دیگر نظم چون ترجیع بند، ترکیب بند، مخمّس، مثمّن، مربّع، ملمّع و لغز است. موضوع اشعار او غالباً حمد خداوند و نعت [[رسول اکرم(ص)]] و منقبت [[امام علی(ع)]] و فرزندان اوست و در قصاید بسیار به شرح واقعه [[کربلا]]، [[شهادت]] [[امام حسین]]، قساوت دشمنان [[اهل بیت(ع)]] و موضوعات مشابه پرداخته است. | ||
'''ویژگی‌های اشعار''' | '''ویژگی‌های اشعار'''{{سخ}} | ||
در قصیده سرایی از شیوه سخن سرایان بزرگ چون [[انوری]]، [[خاقانی]]، [[کمال الدین اسماعیل]] و [[ظهیر فاریابی]] و [[سلمان ساوجی پیروی]] و در موارد بسیار از اشعار آنان اقتفاء و تضمین کرده است. آوردن تلمیحات مناسب، درج [[آیه|آیات]] و [[احادیث]]، اشاره به اشخاص و وقایع تاریخی، و استفاده از نکات علمی و ادبی از خصوصیات شعر اوست، و در به کار بردن قافیه و ردیفهای مشکل، التزامهای دشوار و اشکال شعر غریب چون تربیع و تسدیس و تسمیط و تشجیر توانایی خاص دارد. قصیده مُوَشّح او به نام «سحریه» در نعت رسول اکرم(ص) مشحون است به انواع صنایع بدیعی، که از ابیات آن اوزان مختلف استخراج می‌شود. | در قصیده سرایی از شیوه سخن سرایان بزرگ چون [[انوری]]، [[خاقانی]]، [[کمال الدین اسماعیل]] و [[ظهیر فاریابی]] و [[سلمان ساوجی پیروی]] و در موارد بسیار از اشعار آنان اقتفاء و تضمین کرده است. آوردن تلمیحات مناسب، درج [[آیه|آیات]] و [[احادیث]]، اشاره به اشخاص و وقایع تاریخی، و استفاده از نکات علمی و ادبی از خصوصیات شعر اوست، و در به کار بردن قافیه و ردیفهای مشکل، التزامهای دشوار و اشکال شعر غریب چون تربیع و تسدیس و تسمیط و تشجیر توانایی خاص دارد. قصیده مُوَشّح او به نام «سحریه» در نعت رسول اکرم(ص) مشحون است به انواع صنایع بدیعی، که از ابیات آن اوزان مختلف استخراج می‌شود. | ||
===خاورنامه === | ===خاورنامه === | ||
خاورنامه (یا خاوران نامه)، منظومه‌ای است به وزن متقارب و به تقلید از [[شاهنامه فردوسی]]، که نظم آن در ۸۳۰ق به پایان رسیده است. موضوع خاورنامه شرح غزوات [[علی بن ابی طالب(ع)]] و دلاوریهای او و اصحاب اوست و همچون سایر منظومه‌های حماسی و دینی ترکیبی است از وقایع تاریخی و افسانه‌های عامیانه.{{سخ}} | |||
خاورنامه (یا خاوران نامه)، منظومه‌ای است به وزن متقارب و به تقلید از [[شاهنامه فردوسی]]، که نظم آن در ۸۳۰ق به پایان رسیده است. موضوع خاورنامه شرح غزوات [[علی بن ابی طالب(ع)]] و دلاوریهای او و اصحاب اوست و همچون سایر منظومه‌های حماسی و دینی ترکیبی است از وقایع تاریخی و افسانه‌های عامیانه. | این منظومه از بهترین نمونه‌های حماسه دینی است و شاعر در نظم آن چنانکه خود گوید، به کتابی که به زبان عربی بوده نظر داشته است.{{سخ}} | ||
این منظومه از بهترین نمونه‌های حماسه دینی است و شاعر در نظم آن چنانکه خود گوید، به کتابی که به زبان عربی بوده نظر داشته است. | |||
این منظومه در [[ایران]] و [[هند]] شهرت و رواج بسیار داشته است. به سبب سرودن این منظومه ابن حسام را «فردوسی ثانی» لقب داده‌اند<ref>اته،. (I/560</ref> خاوران نامه در [[قرن یازدهم]] قمری به دست شاعری دکنی متخلص به رستمی برای [[خدیجه سلطان شهربانو]]، همسر [[سلطان محمد عادلشاه]] پادشاه [[دکن]] (۱۰۳۷- ۱۰۶۷ق) به زبان دکنی ترجمه شد.<ref>اته،. (I/560</ref> | این منظومه در [[ایران]] و [[هند]] شهرت و رواج بسیار داشته است. به سبب سرودن این منظومه ابن حسام را «فردوسی ثانی» لقب داده‌اند<ref>اته،. (I/560</ref> خاوران نامه در [[قرن یازدهم]] قمری به دست شاعری دکنی متخلص به رستمی برای [[خدیجه سلطان شهربانو]]، همسر [[سلطان محمد عادلشاه]] پادشاه [[دکن]] (۱۰۳۷- ۱۰۶۷ق) به زبان دکنی ترجمه شد.<ref>اته،. (I/560</ref> | ||
===نظم نثراللالی === | ===نظم نثراللالی === | ||
« نظم نثر اللالی» ترجمه منظوم شماری از کلمات قصار [[حضرت علی(ع) |حضرت علی(ع)]] است. شاعر در این کار به رساله معروف [[رشیدالدین وطواط]]، [[نثر اللئالی من کلام امیرالمؤمنین علی]]، نظر داشته، و هر «کلمه» را در یک بیت به نظم درآورده است. | « نظم نثر اللالی» ترجمه منظوم شماری از کلمات قصار [[حضرت علی(ع) |حضرت علی(ع)]] است. شاعر در این کار به رساله معروف [[رشیدالدین وطواط]]، [[نثر اللئالی من کلام امیرالمؤمنین علی]]، نظر داشته، و هر «کلمه» را در یک بیت به نظم درآورده است. | ||
===دلائل النبوة و نسب نامه === | ===دلائل النبوة و نسب نامه === | ||
«دلائل النبوة و نسب نامه»، منظومه‌ای است در ذکر دلایل [[نبوت]] [[پیامبر اکرم(ص) |پیامبر اکرم(ص)]] که در پی آن نسب نامه آن حضرت تا [[حضرت آدم]] به نظم درآمده و ضمن دیوان او<ref>دلائل النبوه، ص۴۸۵- ۵۴۸</ref> به طبع رسیده است. | «دلائل النبوة و نسب نامه»، منظومه‌ای است در ذکر دلایل [[نبوت]] [[پیامبر اکرم(ص) |پیامبر اکرم(ص)]] که در پی آن نسب نامه آن حضرت تا [[حضرت آدم]] به نظم درآمده و ضمن دیوان او<ref>دلائل النبوه، ص۴۸۵- ۵۴۸</ref> به طبع رسیده است. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* آیتی، محمدحسین، بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، تهران، ۱۳۲۷ش. | * آیتی، محمدحسین، بهارستان در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، تهران، ۱۳۲۷ش. | ||
* ابن حسام خوسفی، محمد، دیوان، به کوشش احمد احمدی بیرجندی و محمدتقی سالک، مشهد، ۱۳۶۶ش. | * ابن حسام خوسفی، محمد، دیوان، به کوشش احمد احمدی بیرجندی و محمدتقی سالک، مشهد، ۱۳۶۶ش. | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۹۱: | ||
* مشار، چاپی فارسی. | * مشار، چاپی فارسی. | ||
* معصوم علیشاه، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، ۱۳۴۵ش. | * معصوم علیشاه، محمدمعصوم، طرائق الحقائق، به کوشش محمدجعفر محجوب، تهران، ۱۳۴۵ش. | ||
=== منبع انگلیسی === | === منبع انگلیسی === | ||
{{چپ‌چین}} | {{چپ‌چین}} | ||
* Ethe, Hermann, Catalogue of Persian Manuscripts in the Library of the India Office, Oxford, 1903. | * Ethe, Hermann, Catalogue of Persian Manuscripts in the Library of the India Office, Oxford, 1903. | ||
{{پایان چپ‌چین}} | {{پایان چپ‌چین}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله : [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1605 دائره المعارف بزرگ اسلامی] | * منبع مقاله : [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1605 دائره المعارف بزرگ اسلامی] | ||
{{مرثیه سرایان عاشورا}} | |||
{{شاعران شیعه}} | {{شاعران شیعه}} | ||
[[رده:شاعران شیعه قرن9(قمری)]] | [[رده:شاعران شیعه قرن9(قمری)]] | ||