ابن‌حسام قهستانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شمس الدین محمد بن حسام الدین ''' معروف به '''اِبْن حُسام قُهِسْتانی '''، یا '''خوسفی '''، از شاعران معروف [[شیعه|شیعی]] سده ۹ق /۱۵م بود. وی مردم آزاده و وارسته بوده و زندگانی را به زراعت می‌گذرانید. موضوع اشعار وی غالباً حمد خداوند و نعت [[رسول اکرم(ص) |رسول اکرم(ص)]] و منقبت [[امام علی(ع) |علی بن ابی طالب(ع)]] و فرزندان اوست و در قصاید بسیار به شرح واقعه [[کربلا]]، [[شهادت]] [[حسین بن علی(ع) |حسین بن علی(ع)]]، قساوت دشمنان [[اهل بیت(ع) |اهل بیت(ع)]] و موضوعات مشابه پرداخته است.

وی مردم آزاده و وارسته بوده و زندگانی را به زراعت می‌گذرانید.<ref>آیتی، ۲۵۱-۲۵۲</ref> [[دولتشاه سمرقندی]] در تذکرة الشعراء گوید که وی «‌از دهقنت [=کشاورزی] نان حلال حاصل کردی و گاو بستی و صباح که به صحرا رفتی تا شام اشعار خود را بر دسته بیل نوشتی »، <ref>سمرقندی، ص۳۳۰</ref> و از همین روی با آنکه در قصیده سرایی بسیار توانا بوده به مدح سلاطین و حکام زمان نپرداخته و قصایدش کلاً در ستایش بزرگان [[دین]] و مدح و ثنای [[اهل بیت(ع) |خاندان نبوت]] است.

در سال وفات او اختلاف است. دولتشاه<ref>دولتشاه، ص۳۳۱</ref> و به تبع او [[قاضی نورالله شوشتری|قاضی نورالله شوشتری]] در [[مجالس المؤمنین]]<ref>شوشتری، ۲/۶۸۲</ref> وفات او را در ۸۷۵ق نوشته و [[خواندمیر]] در [[حبیب السیر]]<ref>خواندمیر، ۴/۳۳۶</ref> سال ۸۹۳ق را و شاگرد خود او حسامی واعظ در مزارنامه <ref>آیتی، ۲۵۴</ref> روز ۲۳ [[ربیع الثانی]] ۸۷۳ق را ذکر کرده‌اند. حسامی واعظ شاگرد و حویشاوند نزدیک ابن حسام بوده <ref>خواندمیر، ۴/۶۱۷</ref> و طبعاً تاریخی که او ذکر می‌کند بیش از گفته دولتشاه قابل اعتماد است. حسامی واعظ سالهای عمر استاد خود را ۹۲ سال نوشته <ref>آیتی، ۲۵۲</ref> و بدین حساب ولادت او در ۷۸۱ق /۷۸۲ق بوده است.

دیوان اشعار، که شامل قصاید، غزلیات و انواع دیگر نظم چون ترجیع بند، ترکیب بند، مخمّس، مثمّن، مربّع، ملمّع و لغز است. موضوع اشعار او غالباً حمد خداوند و نعت [[رسول اکرم(ص) |رسول اکرم(ص)]] و منقبت [[امام علی(ع) |علی بن ابی طالب(ع)]] و فرزندان اوست و در قصاید بسیار به شرح واقعه [[کربلا]]، [[شهادت]] [[حسین بن علی(ع) |حسین بن علی(ع)]]، قساوت دشمنان [[اهل بیت(ع) |اهل بیت(ع)]] و موضوعات مشابه پرداخته است.

در قصیده سرایی از شیوه سخن سرایان بزرگ چون [[انوری]]، [[خاقانی]]، [[کمال الدین اسماعیل]] و [[ظهیر فاریابی]] و [[سلمان ساوجی پیروی]] و در موارد بسیار از اشعار آنان اقتفاء و تضمین کرده است. آوردن تلمیحات مناسب، درج آیات و [[احادیث|احادیث]]، اشاره به اشخاص و وقایع تاریخی، و استفاده از نکات علمی و ادبی از خصوصیات شعر اوست، و در بکار بردن قوافی و ردیفهای مشکل، التزامهای دشوار و اشکال شعر غریب چون تربیع و تسدیس و تسمیط و تشجیر توانایی خاص دارد. قصیده موشح او به نام «‌سحریه‌» در نعت [[رسول اکرم(ص)]] مشحون است به انواع صنایع بدیعی، که از ابیات آن اوزان مختلف استخراج می‌شود.

این منظومه در [[ایران]] و [[هند]] شهرت و رواج بسیار داشته است. به سبب سرودن این منظومه ابن حسام را «‌فردوسی ثانی‌» لقب داده‌اند<ref>اته،. (I/560</ref> خاوران نامه در سده ۱۱ق به دست شاعری دکنی متخلص به رستمی برای [[خدیجه سلطان شهربانو|خدیجه سلطان شهربانو]]، همسر [[سلطان محمد عادلشاه|سلطان محمد عادلشاه]] پادشاه [[دکن]] (۱۰۳۷- ۱۰۶۷ق / ۱۶۲۷-۱۶۵۶م) به زبان دکنی ترجمه شد.<ref>اته،. (I/560</ref>

« نظم نثر اللالی‌» ترجمه منظوم شماری از کلمات قصار [[حضرت علی(ع) |حضرت علی(ع)]] است. شاعر در این کار به رساله معروف [[رشیدالدین وطواط|رشیدالدین وطواط]]، نثر اللالی من کلام امیرالمؤمنین علی، نظر داشته، و هر «‌کلمه‌» را در یک بیت به نظم درآورده است.

« دلائل النبوة و نسب نامه »، منظومه‌ای است در ذکر دلایل [[نبوت]] [[پیامبر اکرم(ص) |پیامبر اکرم(ص)]] که در پی آن نسب نامه آن حضرت تا [[حضرت آدم(ع) |حضرت آدم(ع)]] به نظم درآمده و ضمن دیوان او<ref>دلائل النبوه، ص۴۸۵- ۵۴۸</ref> به طبع رسیده است.