ابن‌میثم بحرانی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←پیوند به بیرون) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه زندگینامه | {{جعبه زندگینامه | ||
| اندازه جعبه | | اندازه جعبه = | ||
| عنوان | | عنوان = | ||
| نام | | نام = میثم بن على بن میثم بحرانى | ||
| تصویر | | تصویر = مقبره ابن میثم بحرانی.jpg | ||
| اندازه تصویر | | اندازه تصویر = | ||
| عنوان تصویر | | عنوان تصویر = مقبره و مسجد ابن میثم در [[منامه]]، [[بحرین]] | ||
| زادروز | | زادروز = <!-- {{تولد و سن|سال(۴ رقم فارسی)|ماه(۱ یا دو رقم فارسی)|روز(۲ رقم فارسی)}} --> ۶۳۶ق /۱۲۳۹م | ||
| زادگاه | | زادگاه = | ||
| تاریخ مرگ | | تاریخ مرگ = <!-- {{مرگ و سن|سال|ماه|روز|سال|ماه|روز}} (تاریخ مرگ سپس تولد) --> ۶۷۹ق / ۱۲۸۰م | ||
| مکان مرگ | | مکان مرگ = [[منامه]]، [[بحرین]] | ||
| محل زندگی | | محل زندگی = [[بحرین]] و [[حله]] در [[عراق]] | ||
| شناخته‌شده برای | | شناخته‌شده برای = شرح نهج البلاغه | ||
| نقش‌های برجسته | | نقش‌های برجسته = [[محدث]]، [[فقیه]] و [[علم کلام|متكلم]] | ||
| استادان | | استادان = ابوالسعادات [[اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانى]] و كمال الدین [[على بن سلیمان بحرانى]] | ||
| شاگردان | | شاگردان = [[خواجه نصیر الدین طوسی]] | ||
| لقب | | لقب = مفیدالدین | ||
| دین | | دین = [[اسلام]] | ||
| مذهب | | مذهب = [[شیعه]] | ||
| آثار | | آثار = [[قواعد المرام فى علم الكلام]]، شرح بزرگ نهج‌البلاغه [[مصباح السالكین]] | ||
| خویشاوندان سرشناس = | | خویشاوندان سرشناس = | ||
}} | }} | ||
'''کمال الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی''' (۶۳۶ - ۶۷۹یا۶۹۹ق)، [[محدث]]، [[فقیه]] و [[علم کلام|متکلم]] [[شیعه|شیعی]] | '''کمال الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی''' (۶۳۶ - ۶۷۹یا۶۹۹ق)، [[محدث]]، [[فقیه]] و [[علم کلام|متکلم]] [[شیعه|شیعی]] سده هفتم قمری. ابن میثم پس از تکمیل تحصیل خود به تربیت شاگردان و تألیف و تصنیف پرداخت و گفته‌اند [[خواجه نصیر الدین طوسی]] نزد او [[فقه]] خواند. شهرت عمده ابن میثم در [[کلام]] است و آثار زیادی در این زمینه و زمینه‌های دیگر به او نسبت داده شده که [[قواعد المرام فی علم الکلام]] و [[اختیار مصباح السالکین]] از جمله آنهاست. | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
برخی لقب او را مفیدالدین آورده‌اند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۲۱۰؛ تنکابنی، ص۴۲۰</ref> از زندگی او آگاهی اندکی در دست است. همین قدر گفته‌اند که در ۶۳۶ق | برخی لقب او را مفیدالدین آورده‌اند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۲۱۰؛ تنکابنی، ص۴۲۰</ref> از زندگی او آگاهی اندکی در دست است. همین قدر گفته‌اند که در ۶۳۶ق به دنیا آمد<ref>ماحوزی، فهرست، قصص العلماء، ص۶۹</ref> و نزد ابوالسعادات [[اسعد بن عبدالقاهر بن اسعد اصفهانی]] و کمال الدین [[علی بن سلیمان بحرانی]] دانش آموخت.<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۵، ص۲۲۷</ref> | ||
اگرچه در منابع اشاره‌ای به محل | اگرچه در منابع اشاره‌ای به محل تحصیل او نشده، ولی احتمالاً در [[عراق]] و در مراکز تجمع شیعیان مانند [[حله]] به تحصیل علم پرداخت. اما ظاهراً پس از آن به [[بحرین]] بازگشت و گوشه عزلت گزید. | ||
==تالیف و تدریس== | ==تالیف و تدریس== | ||
پس از مدتی دانشمندان [[عراق]]، | پس از مدتی دانشمندان [[عراق]]، به‌ویژه اهل [[حله]] که او را مردی دانشمند می‌شمردند، از او خواستند که به تربیت شاگردان و تألیف و تصنیف بپردازد. ابن میثم در آغاز از سفر سر باز زد، اما سپس به عراق رفت<ref>ماحوزی، «السلافه البهیه فی الترجمه المیثمیه »، ج۱، ص۴۳، ۴۴</ref> و به احتمال قوی در حله اقامت گزید؛ زیرا کسانی که از او روایت کرده‌اند مانند [[سید عبدالکریم بن طاووس حلی]]<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۵، ص۲۲۷</ref> و [[علامه حلی]]<ref>خوانساری، روضات الجنات، ج۷، ص۲۱۶</ref> اهل حله هستند. | ||
وی با [[خواجه نصیرالدین طوسی]] معاصر بود و گفته‌اند که خواجه نزد او [[فقه]] می‌خواند و او از خواجه [[علم کلام|کلام]] می‌آموخت.<ref>ماحوزی، «السلافة البهیه فی الترجمة المیثمیه »، ج۱، ص۴۷؛ نک: نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۲۶؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۶، ص۳۰۲</ref> | وی با [[خواجه نصیرالدین طوسی]] معاصر بود و گفته‌اند که خواجه نزد او [[فقه]] می‌خواند و او از خواجه [[علم کلام|کلام]] می‌آموخت.<ref>ماحوزی، «السلافة البهیه فی الترجمة المیثمیه »، ج۱، ص۴۷؛ نک: نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۴۲۶؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۶، ص۳۰۲</ref> | ||
شهرت عمده ابن میثم در کلام است و حتی در شرحی که بر [[نهج البلاغه]] نوشته، روش [[علم کلام|کلامی]] و [[فلسفه|فلسفی]] در پیش گرفته است. | |||
ابن میثم در روزگار خود چندان شهرت داشته که او را با صفاتی چون فیلسوف، محقق و زبده فقها و محدثان و متکلم ماهر<ref>حرعاملی، امل الامل، ج۱، ص۳۳۲؛ ماحوزی، «السلافه »، ج۱، ص۴۲</ref> وصف کرده‌اند و [[فخرالدین طریحی|طریحی]]<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۷۲</ref> او را در [[فقه]] همچون [[خواجه نصیرالدین]] در [[علم کلام]] دانسته است. | |||
به گفته [[سلیمان ماحوزی بحرانی]]<ref>ماحوزی بحرانی، «السلافه البهیه فی الترجمه المیثمیه »، ج۱، ص۴۷-۵۳</ref> (که به درخواست شاگردان و دوستان، رساله‌ای در شرح حال او به نام السلافة البهیة فی الترجمة المیثمیه نگاشته است) فقیهان و محدثان و متکلمان و ادیبان به آراء و روایات ابن میثم، به تصریح یا به اشاره استناد جسته‌اند.<ref>ماحوزی بحرانی، «السلافه البهیه فی الترجمه المیثمیه »، ج۱، ص۴۷، ۴۸</ref> | به گفته [[سلیمان ماحوزی بحرانی]]<ref>ماحوزی بحرانی، «السلافه البهیه فی الترجمه المیثمیه »، ج۱، ص۴۷-۵۳</ref> (که به درخواست شاگردان و دوستان، رساله‌ای در شرح حال او به نام السلافة البهیة فی الترجمة المیثمیه نگاشته است) فقیهان و محدثان و متکلمان و ادیبان به آراء و روایات ابن میثم، به تصریح یا به اشاره استناد جسته‌اند.<ref>ماحوزی بحرانی، «السلافه البهیه فی الترجمه المیثمیه »، ج۱، ص۴۷، ۴۸</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
== برخی نظرات کلامی == | == برخی نظرات کلامی == | ||
[[پرونده:قواعد المرام فی علم الکلام.jpg|150px|بندانگشتی|''قواعد المرام فی علم الکلام'']] | [[پرونده:قواعد المرام فی علم الکلام.jpg|150px|بندانگشتی|''قواعد المرام فی علم الکلام'']] | ||
ابن میثم بحرانی، در طرح مسائل و سبک استدلال به روش خواجه نصیرالدین در [[تجرید الاعتقاد]] نظر داشته و مستند استدلال‌های او، برخلاف [[علامه حلّی]]، بیشتر عقل است نه نقل، اگرچه از نظر چیرگی بر همه آراء و عقاید گوناگون متکلمان از [[علامه حلّی|علامه حلی]] ضعیف‌تر می‌نماید. | |||
ابن میثم، معرفت و شناخت خدا را عقلاً واجب دانسته و بر آن است که این معرفت از روی تقلید و به موجب نقل، قابل حصول نیست.<ref>ابن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۲۸</ref> | ابن میثم، معرفت و شناخت خدا را عقلاً واجب دانسته و بر آن است که این معرفت از روی تقلید و به موجب نقل، قابل حصول نیست.<ref>ابن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۲۸</ref> وی ظاهراً در باب اثبات صانع، نظر [[معتزله]] را بر [[اشاعره]] برتری داده است.<ref>ابن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۶۳، ص۸۲، ص۸۴</ref> در باب [[نبوت]]، سبک دقیق فلسفی در پیش گرفته و آن را به مطالب «ما، هل، لِم َ، کیف و من» تطبیق داده و بیان کرده است.<ref>ابن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۱۲۱</ref> درباره [[حشر]] و [[معاد]]، نظر [[ابوالحسن بصری]] را پذیرفته و بر آن است که اجزاء اصلیه انسان که تحول و تغییر نمی‌یابد، محشور می‌شود.<ref>ابن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۱۳۹-۱۴۴؛ برای برخی دیگر از نظرات او، نک: شرح نهج البلاغه؛ شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵ -۵۴۷</ref> | ||
وی ظاهراً در باب اثبات صانع، نظر [[معتزله]] را بر [[اشاعره]] برتری داده است.<ref>ابن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۶۳، ص۸۲، ص۸۴</ref> | |||
درباره [[حشر]] و [[معاد]] نظر [[ابوالحسن بصری]] را پذیرفته و بر آن است که اجزاء اصلیه انسان که تحول و تغییر نمی‌یابد، محشور می‌شود.<ref>ابن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۱۳۹-۱۴۴؛ برای برخی دیگر از نظرات او، نک: شرح نهج البلاغه؛ شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵ -۵۴۷</ref> | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۱: | ||
===آثار چاپی=== | ===آثار چاپی=== | ||
*[[مصباح السالکین]] یا شرح بزرگ نهج البلاغه که در ۱۲۷۶ق به اهتمام آخوند ملامحمدباقر در [[تهران]] چاپ سنگی شد و بار دیگر در ۱۴۰۴ق در تهران به کوشش جمعی از محققان به نام شرح نهج البلاغه به چاپ رسید. ابن میثم خود در مقدمه آورده که این شرح را به تشویق و برای عطاءالملک جوینی نوشته است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴</ref> | *[[مصباح السالکین]] یا شرح بزرگ نهج البلاغه که در ۱۲۷۶ق به اهتمام آخوند ملامحمدباقر در [[تهران]] چاپ سنگی شد و بار دیگر در ۱۴۰۴ق در تهران به کوشش جمعی از محققان به نام شرح نهج البلاغه به چاپ رسید. ابن میثم خود در مقدمه آورده که این شرح را به تشویق و برای عطاءالملک جوینی نوشته است.<ref>شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۴</ref> | ||
*[[اختیار مصباح السالکین]]، خلاصه شرح بزرگ نهج البلاغه | *[[اختیار مصباح السالکین]]، خلاصه شرح بزرگ نهج البلاغه. | ||
*[[شرح المائة کلمة لنهج البلاغة]]<ref>استرآبادی، منهج المقال، ص۵۱۱</ref> که [[اعجاز حسین کنتوری|کَنتوری]] نام اصلی آن را [[منهاج العارفین]] ذکر کرده<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۳۴۹</ref> و [[آقابزرگ]] از نسخه‌های آن در کتاب‌های اهدایی مشکوة و [[کتابخانه کاشف الغطا]] یاد کرده است.<ref>آقا بزرگ، الذریعه، ۲۳/۱۶۸</ref> این کتاب در ۱۳۹۰ق به کوشش [[محدث ارموی]] در [[قم]] چاپ و منتشر شده | *[[شرح المائة کلمة لنهج البلاغة]]<ref>استرآبادی، منهج المقال، ص۵۱۱</ref> که [[اعجاز حسین کنتوری|کَنتوری]] نام اصلی آن را [[منهاج العارفین]] ذکر کرده<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۳۴۹</ref> و [[آقابزرگ]] از نسخه‌های آن در کتاب‌های اهدایی مشکوة و [[کتابخانه کاشف الغطا]] یاد کرده است.<ref>آقا بزرگ، الذریعه، ۲۳/۱۶۸</ref> این کتاب در ۱۳۹۰ق به کوشش [[محدث ارموی]] در [[قم]] چاپ و منتشر شده است. | ||
*[[قواعد المرام فی علم الکلام]] که آن را به اشاره عزالدین ابوالمظفر [[عبدالعزیز بن جعفر نیشابوری]] نوشت. این کتاب به کوشش سید احمد حسینی در قم (۱۳۹۸ق) چاپ شده است. نام دیگر آن القواعد الالهیه فی الکلام و الحکمة است<ref>[[الذریعة]]، ج۱۷، ص۱۷۹</ref> | *[[قواعد المرام فی علم الکلام]] که آن را به اشاره عزالدین ابوالمظفر [[عبدالعزیز بن جعفر نیشابوری]] نوشت. این کتاب به کوشش سید احمد حسینی در قم (۱۳۹۸ق) چاپ شده است. نام دیگر آن القواعد الالهیه فی الکلام و الحکمة است.<ref>[[الذریعة]]، ج۱۷، ص۱۷۹</ref> | ||
*[[النجاة فی القیامة]] رساله‌ای در باب [[امامت]]. | *[[النجاة فی القیامة]]، رساله‌ای در باب [[امامت]]. | ||
===آثار خطی و چاپ نشده=== | ===آثار خطی و چاپ نشده=== | ||
* الشرح الصغیر لنهج البلاغة<ref>استرآبادی، ص۵۱۱.</ref> که به گفته آقابزرگ تهرانی احتمالا همان شرح المأة کلمة لنهج البلاغه است. <ref>آقابزرگ تهرانی، ج۲۰، ص۱۹۸.</ref> | * الشرح الصغیر لنهج البلاغة<ref>استرآبادی، ص۵۱۱.</ref> که به گفته آقابزرگ تهرانی احتمالا همان شرح المأة کلمة لنهج البلاغه است.<ref>آقابزرگ تهرانی، ج۲۰، ص۱۹۸.</ref> | ||
*رسالة فی آداب البحث<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۷۲</ref> | * رسالة فی آداب البحث<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۷۲</ref>. | ||
*الاستغاثة فی بدع الثلاثة<ref>شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵</ref> که [[آقابزرگ]]<ref>آقابزرگ، الذریعة، ج۲، ص۲۸</ref> آن را از تصنیفات [[شریف ابوالقاسم علی بن احمد کوفی]] (درگذشت۳۵۲ق) دانسته است. | * الاستغاثة فی بدع الثلاثة<ref>شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵</ref> که [[آقابزرگ]]<ref>آقابزرگ، الذریعة، ج۲، ص۲۸</ref> آن را از تصنیفات [[شریف ابوالقاسم علی بن احمد کوفی]] (درگذشت۳۵۲ق) دانسته است. | ||
*[[استقصاء النظر فی امامة ائمة الاثنی عشر]]<ref>شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵</ref> | * [[استقصاء النظر فی امامة ائمة الاثنی عشر]]<ref>شریف لاهیجی، محبوب القلوب، ج۲، ص۵۴۵</ref> که [[عبدالله افندی اصفهانی]] در صحت انتساب آن به ابن میثم تردید کرده است.<ref>افندی، ریاض العلماء، ج۲، ص۵۴۵</ref> | ||
*اصول | *اصول البلاغة که آن را برای نظام الدین منصور پسر [[عطاءالملک جوینی]] نوشت.<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۴۹</ref> این کتاب به تجریدالبلاغة نیز مشهور است.<ref>آقابزرگ، ج۲، ص۲۸، ج۳، ص۳۵۲</ref> | ||
*جواب رساله | *جواب رساله نصیرالدین که نسخه‌ای از آن در کتابخانه حکیم در [[نجف]] موجود است.<ref>نجف، فهرست مخطوطات مکتبه آیه الله حکیم العامه، ج۱، ص۱۶۴</ref> | ||
برای دیگر نسخ خطی او می‌توان به کتاب بروکلمان مراجعه کرد.<ref>Brockelmann,vol.1/705</ref> | برای دیگر نسخ خطی او می‌توان به کتاب بروکلمان مراجعه کرد.<ref>Brockelmann,vol.1/705</ref> | ||
==درگذشت== | ==درگذشت== | ||
تاریخ درگذشت ابن میثم اگرچه در بیشتر منابع، ۶۷۹ق / ۱۲۸۰م ذکر شده، ولی با توجه به این نکته که وی در ۶۸۱ق تألیف [[الشرح الصغیر لنهج البلاغة]] را به پایان رساند<ref>[[آقابزرگ]]، طبقات اعلام الشیعه، قرن ۷، ص۱۸۸</ref> می‌بایست پس از آن تاریخ درگذشته باشد؛ کنتوری نیز در یک جا ۶۹۹ق /۱۳۰۰م را تاریخ درگذشت او دانسته است.<ref>کنتوری، کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، ص۲۹۱</ref> | |||
[[میرزا حسین نوری]] <ref>ج۳، ص۴۶۱</ref> یادآور شده که براساس قراین و | |||
قبر او را در الدونج یا هلتا در ماحوز [[بحرین]] دانسته‌اند. [[میرزا حسین نوری]] <ref>ج۳، ص۴۶۱</ref> یادآور شده که براساس قراین و شواهد، قبر او می‌بایست در [[هلتا]] باشد، و برخی نیز اشاره کرده‌اند که قبر واقع در الدونج، از آنِ نیای او میثم بن معلی است نه کمال الدین ابن میثم.<ref>نامه دانشوران، ج۳، ص۲۸۷</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۰۵: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
* منبع مقاله: [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3336 | * منبع مقاله: [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3336 دايرة المعارف بزرگ اسلامی] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426095203-2177-179.pdf با مفاخر اسلام آشنا شویم - قرن هفتم هجری/ ابن میثم بحرینی (۱)] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426095203-2177-179.pdf با مفاخر اسلام آشنا شویم - قرن هفتم هجری/ ابن میثم بحرینی (۱)] | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426095211-2177-188.pdf با مفاخر اسلام آشنا شویم/ ابن میثم بحرینی (۲)] | * [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426095211-2177-188.pdf با مفاخر اسلام آشنا شویم/ ابن میثم بحرینی (۲)] | ||