فیروز نهاوندی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فیروز نهاوندی''' معروف به '''ابو لؤلؤ''' (د ۲۳ق/۶۴۴م)، قاتل [[عمر بن خطاب]]. زادگاه او را [[نهاوند]] یا [[کاشان]] دانسته‌اند. او در جنگ ایرانیان و مسلمانان اسیر شد و به [[کوفه]] رفت. برخی بی‌اعتنایی عمر به شکایت او و نارضایتی [[صحابه]] از عملکرد خلیفه دوم را انگیزه قتل عمر می‌دانند. برخی، از وجود قبری منسوب به ابولؤلؤ در کاشان خبر داده‌اند.

از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست و شهرت او تنها به دلیل قتل عمر است. بیشتر منابع نام او را فیروز ضبط کرده‌اند.<ref>مثلاً: نک: حسان بن ثابت، ج۱، ص۲۷۳؛ ابن حبیب، «اسماء»، ص۱۵۵؛ ابن قتیبه، ص۱۸۳</ref> درباره اصل و نسب و اعتقاد او میان منابع، اشتراک اندکی دیده می‌شود. منابع متأخرتر نیز جز تکرار گفته‌های منابع پیشین کمتر اطلاع سودمندی به دست می‌دهند.

بنابر [[خبر]] مشهوری، او از مردم [[نهاوند]] بود که در جنگ به دست مسلمانان اسیر شد و به غلامی [[مغیرة بن شعبه]] فرمانروای [[کوفه]] درآمد.<ref>ابن سعد، ج۳، ص۳۴۱، ۳۴۷؛ ابوالعرب، ص۶۷، به نقل از ابن اسحاق</ref>

در منابع کهن‌تر او را [[مجوس|مجوسی]] شمرده‌اند<ref>ابن حبیب، المحبر، ص۱۴؛ ابن شبه، ج۳، ص۹۱۳؛ مسعودی، ج۲، ص۳۲۹</ref> با این همه گروهی دیگر از مورخان او را [[مسیحی]] دانسته‌اند.<ref>نک: طبری، ج۴، ص۱۹۰؛ ابن عبدریه، ج۴، ص۲۷۲</ref> بنابر نقل نه چندان قابل اعتماد طبری<ref>ج۴، ص۱۳۶</ref> از [[سیف بن عمر]]، ابولؤلؤ نخست به اسارت [[رومیان]] درآمد و سپس مسلمانان او را اسیر کردند.

پس از چندی، ابولؤلؤ نزد عمر از مولای خود مغیره شکایت کرد که خراجی سنگین بر او بسته است. ولی [[خلیفه]] شکایت او را روا ندانست و ابولؤلؤ که از بی‌اعتنایی خلیفه خشمگین شده بود، کلمات تهدیدآمیز بر زبان راند. چندی پس از آن گفت‌وگو، ابولؤلؤ در [[مسجد]] کمین کرد و هنگام نماز صبح عمر را از پای درآورد و پس از آنکه چند نفر دیگر را هم زخمی کرد، خودکشی نمود.<ref>ابن سعد، ج۳، ص۳۴۵؛ ابن شبه، ج۳، ص۸۹۶-۸۹۹؛ طبری، ج۴، ص۱۹۰-۱۹۱؛ درباره دیگر روایات نک: ابن شبه، ج۳، ص۸۹۳؛ ابن اعثم، ج۱، ص۳۲۳</ref>

شواهدی نیز در دست است که نشان می‌دهد کسانی از پیش در این‌‌باره به خلیفه هشدارهایی داده بوده‌اند،<ref>نک: احمدبن حنبل، ج۱، ص۱۵؛ ابن شبه، ج۳، ص۸۹۱</ref> با این‌همه به روایاتی که ماجرای قتل عمر را افسانه‌آمیز کرده است نمی‌توان اعتماد کرد.<ref>مثلاً نک: ابن اعثم، ج۱، ص۳۲۵؛ طبری، ج۴، ص۱۹۱؛ ابوالعرب، ص۷۳؛ ابن عساکر، ج۱۳، ص۱۶۹</ref>

به هر روی، پس از کشته شدن عمر، [[عبدالرحمن بن عوف]]<ref>زبیری، ص۳۵۵؛ عبدالرحمن بن ابی‌بکر</ref> مدعی شد که موضوع قتل عمر، توطئه‌ای میان ابولؤلؤ و دو تن دیگر به نام‌های [[هرمزان]] و [[جفینه]] بوده است. به همین سبب عبیدالله بن عمر، آن دو و نیز دختر خردسال ابولؤلؤ را به خونخواهی پدر کشت<ref>ابن سعد، ج۳، ص۳۵۰؛ ابن قتیبه، ص۱۸۷؛ یعقوبی، ج۲، ص۱۶۰-۱۶۱؛ طبری، ج۴، ص۲۴۰</ref> و از آنجا که چنین اتهامی ثابت نشده بود، مسئله بی‌اعتنایی [[عثمان]] خلیفه جدید، در برابر قتل اینان،<ref>نک: بلاذری، ج۵، ص۲۴؛ قس: ابوالعرب، ص۷۰</ref> بعدها به منازعات کلامی نیز کشیده شد.<ref>نک: ابوالقاسم کوفی، ص۶۸-۶۹؛ سید مرتضی، ج۴، ص۳۰۳-۳۰۴؛ ابن عربی، ص۶۲، ۱۰۶-۱۰۸</ref>

گفتنی است که نه تنها برخی از منابع متأخر،<ref>خواندمیر، ج۱، ص۴۸۹؛ شوشتری، ج۱، ص۸۷</ref> از وجود قبری منسوب به ابولؤلؤ در [[کاشان]] خبر داده‌اند، بلکه صاحب [[مجمل التواریخ و القصص]] (تألیف حدود ۵۲۰ق) به نقل از مأخذی قدیم‌تر، ابولؤلؤ را از مردم [[فین کاشان]] دانسته است.<ref>مجمل التواریخ و القصص، ص ۲۸۰</ref> ولی با توجه به کشته شدن او در [[مدینه]]، پذیرش قبری برای او در کاشان دور از ذهن است.{{مدرک}}

* ابن شبه، عمر، تاریخ، المدینه المنوره، به کوشش فهیم محمد شلتوت، جده، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.