ستون حنانه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ستون حَنّانه''' (به معنای ستون گریه‌کننده)،‌ به عربی «اسطوانة الحَنّانة»، نام یکی از ستون‌های [[مسجد النبى]]. این ستون در محل درخت نخلى قرار دارد که بنا بر گزارش‌هاى تاریخى از هجرت [[پیامبر (ص)]] نالید.

[[شیخ عباس قمی]] در کتاب [[منتهی الآمال]] به هنگام ذکر معجزات [[پیامبر اکرم (ص)]] جریان این واقعه را این چنین نقل می‌کند:

::خاصّه و عامّه به سندهاى بسیار روایت کرده‌اند که چون حضرت رسول صلى اللّه علیه و آله و سلم به مدینه هجرت نمود و مسجد را بنا کرد در جانب مسجد درخت خرمائى خشک کهنه بود و هرگاه که حضرت خطبه مى‌خواند بر آن درخت تکیه مى‌فرمود پس مردى آمد و گفت: یا رسول اللّه، رخصت ده که براى تو منبرى بسازم که در وقت خطبه بر آن قرار گیرى و چون مرخص شد براى حضرت منبرى ساخت که سه پایه داشت و حضرت بر پایه سوم مى‌نشست، اول مرتبه که آن حضرت بر منبر برآمد آن درخت به ناله آمد، مانند ناله‌اى که ناقه در مفارقت فرزند خود کند؛ پس حضرت از منبر به زیر آمد و درخت را دربرگرفت تا ساکن شد. حضرت فرمود: اگر من آن را دربرنمى‌گرفتم تا قیامت ناله مى‌کرد.<ref>منتهی الامال، جلد اول، ذیل عنوان "معجزات پیامبر صلی الله علیه و آله" </ref>

این ستون به جهت ناله‌ای كه سر داد و نيز آمدن تعبیر «حنّ الىّ» در حدیث نبوى،<ref>رجوع کنید به صنعانى، ج 3، ص 185ـ186</ref> به «حنّانه» شهرت یافته است.<ref>قطب راوندى، ج 1، ص 165</ref>

این داستان در منابع دیگری نیز با اندکی تفاوت در جزئیات نقل شده است.<ref>رجوع کنید به صنعانى،المصنَّف، ج 3، ص 185ـ186؛ دارمى،سنن الدارمى، ج 1، ص 16؛ بخارى، صحیح، ج 4، ص 173ـ174؛ ابونعیم اصفهانى،دلائل النبوة، ص 340ـ345</ref> برخى از مفسران در ذیل آیه 74 [[سوره بقره]] درباره اعطاى فهم به جمادات، به این قضیه اشاره کرده‌اند.<ref>رجوع کنید به طبرى؛ میبدى؛ قرطبى، ذیل آیه</ref>

برخى گفته‌اند این ستون را [[بنی‌ امیه]] پس از تجدید بناى مسجد قطع کردند و از بین بردند<ref>رجوع کنید به قطب راوندى، ج 1، ص 166؛ ابن‌حجر عسقلانى،فتح‌البارى: شرح صحیح البخارى، ج 6، ص 444</ref> و آنچه بعد از بازسازى مسجد با نام ستون حنانه در منابع یاد شده و نماز خواندن کنار آن [[مستحب]] است،<ref>رجوع کنید به نورى،مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 3، ص 426، ج 10، ص 195</ref> ظاهراً جاى آن است نه خود ستون. بنا بر روایتى، پس از تخریب مسجد، [[ابی بن کعب|اُبَىّ بن‌ کعب]] این ستون را به خانه خود برد و از آن نگهدارى کرد.<ref>رجوع کنید به ابن‌ماجه،سنن ابن‌ماجة، ج 1، ص 454</ref> در روایتی نیز آمده است که پیامبر (ص) فرمود که آن درخت را کندند و در زیر منبر دفن کردند.<ref>منتهی الامال، جلد اول، ذیل عنوان "معجزات پیامبر صلی الله علیه و آله" </ref>

برخی نالیدن این ستون را از [[معجزات پیامبر (ص)]] ذکر کرده‌اند. شافعى این معجزه را برتر از زنده کردن مردگان توسط [[حضرت عیسى]] (ع) دانسته است.<ref>رجوع کنید به بیهقى،الاعتقاد و الهدایة الى سبیل الرشاد على مذهب السلف و اصحاب الحدیث، ص 271ـ272</ref> [[قاضى عبدالجبار]]<ref>قاضی عبدالجبار، المغنى فى ابواب التوحید و العدل، ج15، ص 204</ref>، در این مورد دوگانه برخورد کرده است، در جایی می‌گوید که برخى، ناله این ستون و تسبیح سنگ‌ریزه در دست پیامبر و این قبیل امور را از معجزات پیامبر نمی‌دانسته‌اند، زیرا انجام چنین کارهایی توسط انسان‌هاى دیگر محال نیست؛ اما در جاى دیگر<ref>قاضی عبدالجبار، المغنى فى ابواب التوحید و العدل، ج 16، ص 416ـ417</ref> به‌تفصیل این قضیه را نقل کرده و آن را از معجزات پیامبر و اصل خبر را [[متواتر]] دانسته است.<ref>نیز رجوع کنید به قاضی عیاض، الشفا بتعریف حقوق المصطفى، ج 1، ص 303</ref>

در شعر عربى و فارسى نیز نالیدن این ستون از معجزات پیامبر و از موارد شعور نباتات دانسته شده است و شاعران متعددی در قصاید خود در مدح پیامبر به این قضیه اشاره کرده‌اند.<ref>براى دیگر اشعار رجوع کنید به شرف‌الدین بوصیرى،دیوان، ص 176؛ صفی‌الدین حلّى،دیوان، ج 1، ص 148؛ مقدسى، ج 5، ص 37؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج 1، ص 80؛ مَقَّرى،ازهار الریاض فى اخبار عیاض، ج 3، ص 251</ref> [[جلال‌الدین مولوى بلخى]] نیز این داستان را در [[مثنوى معنوی]]<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ج 1، دفتر1، بیت 2113ـ2122</ref> آورده و چندین بار نیز در ''غزلیات'' خود <ref>براى نمونه رجوع کنید به مولوی، ج 1، ص 161، 163، 248، ج 2، ص 3، 152، ج 5، ص 11، 120</ref> به آن اشاره کرده است.<ref>مولوی، مثنوی معنوی، دفتر اول، بخش ۱۰۵ - نالیدن ستون حنانه چون برای پیغامبر صلی الله علیه و سلم منبر ساختند کی جماعت انبوه شد گفتند ما روی مبارک ترا بهنگام وعظ نمی‌بینیم و شنیدن رسول و صحابه آن ناله را و سال و جواب مصطفی صلی الله علیه و سلم با ستون صریح.</ref>

{{پانویس|2}}

{{ستون-شروع|2}}

*ابن‌بطوطه، ''رحلة ابن‌بطوطة''، چاپ على منتصر کتانى، بیروت، 1395/1975.

*ابن‌جبیر، ''رحلة ابن‌جبیر''، بیروت، 1986.

*ابن‌حجر عسقلانى، ''فتح‌البارى: شرح صحیح البخارى''، بولاق 1300ـ1301، چاپ افست بیروت، [بی‌تا].

*ابن‌شهرآشوب، ''مناقب آل ابی‌طالب''، نجف، 1956.

*ابن‌ماجه، ''سنن ابن‌ماجة''، چاپ محمدفؤاد عبدالباقى، [قاهره 1373/ 1954]، چاپ افست بیروت، [بی‌تا].

*ابونعیم اصفهانى، ''دلائل النبوة''، حیدرآباد، دکن، 1369/ 1950.

*باقلانى، محمد بن‌طیب، ''کتاب تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل''، چاپ عمادالدین احمد حیدر، بیروت، 1414/1993.

*بخارى، محمد بن‌اسماعیل ''صحیح البخارى''، [چاپ محمد ذهنى افندى]، استانبول، 1401/1981، چاپ افست بیروت، [بی‌تا].

*بوصیرى، محمد بن‌سعید، ''دیوان''، چاپ محمد سیدکیلانى، مصر، 1374/1955.

*اربلى، علی بن‌عیسى بهاءالدین، ''کشف الغمة فى معرفة الائمة''، بیروت، 1405/1985.

*بیهقى، احمد بن‌حسین، ''الاعتقاد و الهدایة الى سبیل الرشاد على مذهب السلف و اصحاب الحدیث''، چاپ احمد عصام کاتب، بیروت، 1401/ 1981.

*دارمى، عبداللّه بن‌عبدالرحمان، ''سنن الدارمى''، چاپ محمد احمد دهمان، دمشق، مکتبةالاعتدال، [بی‌تا].

*صفی‌الدین حلّى، عبدالعزیز بن‌سرایا، ''دیوان''، چاپ محمد حور، عَمّان، 2000.

*صنعانى، عبدالرزاق بن‌همام، ''المصنَّف''، چاپ حبیبالرحمان اعظمى، بیروت، 1403/1983.

*طبرسى، فضل بن‌حسن ، ''اعلام الورى باعلام الهدى''، قم، 1417.

*طبرى، ''جامع''.

*طوسى، محمد بن‌حسن، ''الامالى''، قم، 1414.

*غزالى، محمد بن‌محمد ، ''احیاء علوم الدین''، بیروت، 1406/ 1986.

*قاضى عبدالجبار بن‌احمد، ''المغنى فى ابواب التوحید و العدل''، ج 15، چاپ محمود خضیرى و محمود

*قاسم، محمد، قاهره 1385/1965، ج 16، چاپ امین خولى، قاهره، 1380/1960.

*قاضى عیاض، عیاض بن‌موسى، ''الشفا بتعریف حقوق المصطفى''، بیروت، 1409.

*قرطبى، ''الجامع لاحکام القرآن''، بیروت، 1405/1985.

*سعید بن‌هبةاللّه قطب راوندى، ''الخرائج و الجرائح''، قم، 1409.

*مجلسى، ''بحارالانوار''.

*مطهر بن‌طاهر مقدسى، ''کتاب البدء و التاریخ''، چاپ کلمان هوار، پاریس 1899ـ1919، چاپ افست تهران، 1962.

*مَقَّرى، احمد بن‌محمد، ''ازهار الریاض فى اخبار عیاض''، چاپ مصطفى سقا، ابراهیم ابیارى، و عبدالحفیظ شلبى، ج 3، قاهره، 1361/1942.

*مولوى، جلال‌الدین محمد بن‌محمد، ''کلیات شمس، یا، دیوان کبیر''، چاپ بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران، 1355ش.

*مولوى، جلال‌الدین محمد بن‌محمد، ''مثنوى معنوى''، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، چاپ نصراللّه پورجوادى، تهران، 1363ش.

*میبدى، احمد بن‌محمد، ''کشف الاسرار و عدة الابرار''، چاپ علی اصغر حکمت، تهران، 1361ش.

*نورى، حسین بن‌محمدتقى، ''مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل''، قم، 1407ـ 1408.