معجزات پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

واژه معجزه و مشتقات آن، ۲۶بار در قرآن به معنای عجز و ناتوانی به کار رفته<ref>راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل واژه «عجز».</ref> که هیچ‌یک از آنها به معنای اصطلاحی معجزه نیست و این اصطلاح را غالباً متکلمان به‌کار برده‌اند.<ref>سبحانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ص۶۷.</ref> در قرآن برای اشاره به‌معنای اصطلاحی معجزه، از واژگان «بَیِّنه: دلیل روشن»،<ref>سوره اعراف، آیه۷۳؛ سوره حدید، آیه۲۵؛ سوره فاطر، آیه۲۵.</ref> «آیه: نشانه روشن»،<ref>سوره غافر، آیه۷۸.</ref> «برهان: دلیل واضح»،<ref>سوره نساء، آیه ۱۷۴؛ سوره قصص، آیه۳۲.</ref> «سلطان: دلیل قاطع»<ref>سوره ابراهیم، آیه۱۱؛ سوره دخان، آیه۱۹.</ref>، «بصیرت»<ref>سوره انعام، آیه۱۰۴.</ref> و «عَجَب: شگفت‌انگیز»،<ref>سوره جن، آیه۱؛ سوره کهف، آیه۹.</ref> استفاده شده است.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۴، ص۳۵۹؛ قدردان قراملکی، معجزه در قلمرو عقل و قرآن، ۱۳۸۱ش، ص۳۵-۳۹.</ref>

مسلمانان قرآن را معجزه جاودان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] می‌دانند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به باقلانی، اعجاز القرآن، ۱۹۹۷م، ص۹-۱۰؛ ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۹؛ خوئی، البیان فی تفسیر القرآن، ص۴۳.</ref> معجزه‌بودن قرآن به این معناست که آوردن مثل آن و یا حتی یک سوره مثل آن، خارج از توان بشر است؛ چرا که این کتاب کلام خداوندی است که در ذات و صفات و افعالش بی‌مانند است و کلام او نیز شبیه کلام مخلوقین نیست.<ref>ابن‌کثیر، معجزات النبی، المكتبة التوفيقية، ص۷-۸.</ref> [[شیخ طوسی]]، در تفسیرش [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|التبیان]]، قرآن را از بزرگ‌ترین و مشهورترین معجزات پیامبر دانسته است.<ref>طوسی، التبیان، دار الاحیاء التراث العربی، ج۱، ص۳.</ref>

همچنین گفته‌اند معجزه بودن قرآن به معنای آن است که این کتاب از نظر اموری همچون انسجام در مضمون و اسلوب، قانون‌گذاری، خبر از غیب، حقایق ثابت و خلل‌ناپذیر و بیان اسرار آفرینش، دارای ویژگی‌هایی فوق بشری است و بشر از آوردن مانند آن ناتوان است.<ref>خوئی، مرزهای اعجاز، ۱۳۸۵ش، ص۸۷ و ۹۵ و ۱۱۳ و ۱۱۷ و ۱۲۵.</ref> همچنین قرآن برای اثبات اعجاز بیانی‌اش، در آیات متعددی [[تحدی|تحدّی]] کرده و از منکران خواسته است که اگر قرآن را کلام خدا نمی‌دانند، مانند آن بیاورند و از آنجا که هیچ کس نتوانسته است مانند آن بیاورد، حقانیت کلام الاهی به اثبات می‌رسد.<ref>ابن کثیر، معجزات النبی، المكتبة التوفيقية، ص۷-۸.</ref>

به‌نقل از [[مرتضی مطهری]]، برخی بر این باورند که قرآن، تنها معجزه پیامبر اسلام(ص) است؛<ref>مطهری، وحی و نبوت، ۱۳۸۸ش، ص۶۵-۶۶.</ref> اما بیشتر عالمان بر این نظرند که پیامبر(ص) غیر از قرآن، معجزات دیگری نیز داشته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به شیخ طوسی، التبیان، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۴۴۳؛ ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۲۷.</ref> آنان معجزات پیامبر(ص) را به دو دسته، معجزه قولی و معجزه فعلی تقسیم کرده‌ و قرآن را معجزه قولی پیامبر(ص) معرفی نموده‌اند.<ref>جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ۱۳۸۴ش، ص۲۶۴.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]] معتقد است که پیامبر(ص) با معجزه‌های فعلی‌اش، عوام مردم را اقناع می‌کرد، اما خواص اصحاب وی به همان قرآن که معجزه قولی یا عقلی او بود بسنده می‌کردند و از او معجزه فعلی طلب نمی‌کردند.<ref>جوادی آملی، تبیین براهین اثبات خدا، ۱۳۸۴ش، ص۲۶۴.</ref>

ابن‌کثیر (درگذشت: ۷۷۴ق)، مفسر و مورخ شافعی، در کتابی با عنوان «معجزات النبی»، معجزاتی که برای پیامبر(ص) نقل شده را به دو قسم معجزه‌های معنوی و معجزه‌های حسی تقسیم نموده است.<ref>ابن‌کثیر، معجزات النبی، مکتبة التوفیقیة، ص۷.</ref> او قرآن را معجزه معنوی پیامبر معرفی کرده است.<ref>ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۷.</ref> ابن‌کثیر همچنین اخلاق نیکوی پیامبر(ص) را یکی دیگر از معجزه‌های معنوی پیامبر(ص) و دلیل بر اثبات نبوتش دانسته است.<ref>ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۱۷.</ref>

یکی از معجزه‌های پیامبر(ص) است که بنا به نقل، ماه در آسمان را به دو نیمه جدای از هم تبدیل کرد و سپس فرمان داد تا به حال نخستین بازگردد.<ref>شیخ طوسی، التبیان، ج۹، ص۴۴۳؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۳۱۰؛ ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۲۵.</ref> گفته می‌شود این معجزه به درخواست مشرکان برای اثبات صدق ادعای نبوت بود.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۳۱۰.</ref> شیخ طوسی وقوع این معجزه را مورد اجماع عالمان مسلمان دانسته است.<ref>شیخ طوسی، التبیان، ج۹، ص۴۴۳.</ref> مفسران بر این باورند که آیات [[آیه ۱ سوره قمر|۱]] تا [[آیه ۳ سوره قمر|۳ سوره قمر]] اشاره به این واقعه دارند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به شیخ طوسی، التبیان، ج۹، ص۴۴۲-۴۴۳؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۳۰۹-۳۱۰؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۳۳۷.</ref>

رد الشمس یا برگرداندن خورشید را یکی از معجزه‌های پیامبر(ص) دانسته‌اند.<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴۶؛ ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۳۰.</ref> بنا به آنچه در منابع روایی [[شیعه]] نقل شده است روزی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، آفتاب را که غروب کرده بود به اندازه وقت فضیلت [[نماز عصر]]، به اذن خداوند به عقب برگرداند تا [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] نماز عصرش را در این زمان بخواند.<ref>شیخ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴۶؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۶۲؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۰۳.</ref>

اصل این رخداد که چند سنگ‌ریزه در دستان پیامبر(ص) تسبیح‌ گفته و به نبوت وی شهادت داده‌اند را یکی از معجزه‌های او به شمار آورده‌اند؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن‌کثیر، معجزات القرآن، المکتبة التوفیقیة، ص۱۳۳-۱۳۷؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۳۷۹؛ حر عاملی، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج۴، ص۲۴.</ref> ولی در بیان جزئیات این واقعه، نقل‌های مختلفی ذکر کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۷؛ ابن‌کثیر، معجزات القرآن، المکتبة التوفیقیة، ص۱۳۳-۱۳۷؛ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۳۷۹؛ حر عاملی، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج۴، ص۲۴.</ref> بنا به نقلی گروهی از سران [[حضرموت]] بر پیامبر(ص) وارد شدند و گفتند: چگونه بدانیم تو فرستاده خدا هستی؟ پیامبر(ص) یک مشت سنگ‌ریزه از زمین برداشت و گفت: این سنگ‌ریزه‌ها گواهی می‌دهند که من فرستاده خدا هستم، سپس سنگ‌ریزه‌ها در دستان پیامبر(ص) تسبیح خدا گفتند و گواهی دادند که او فرستاده خدا است.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۳۷۹.</ref>

در برخی منابع شیعه و اهل سنت نقل کرده‌اند که روزی پیامبر(ص) در جمع [[صحابه|اصحاب]] نشسته بود، عرب بادیه نشینی نزد آنان آمد و سوسماری را که در آستین خود مخفی کرده بود بیرون آورد و خطاب به پیامبر(ص) گفت: به تو ایمان نمی‌آورم مگر اینکه این سوسمار به تو ایمان آورد. سپس پیامبر(ص)، سوسمار را به اذن خدا به سخن گفتن در آورد و به پیامبری وی شهادت داد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۸؛ ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۱۶۹.</ref>

جاری شدن آب از انگشتان پیامبر(ص) را از دیگر معجزه‌های وی برشمرده‌اند.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۷؛ ابن‌جوزی، معجزات رسول الله(ص)، ۱۴۲۵ق، ص۸۵.</ref> البته در منابع شیعه و اهل سنت رخدادهای مختلفی برای آن نقل کرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۷؛ ابن‌جوزی، معجزات رسول الله(ص)، ۱۴۲۵ق، ص۸۴-۸۶؛ ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۵۷.</ref> در برخی منابع شیعه و اهل سنت نقل شده است که پیامبر(ص) با اصحابش از سفری بر می‌گشتند که دچار کمبود آب شدند و تشنگی بر آنان عارض شد. اصحاب نزد پیامبر(ص) آمدند و آب طلب نمودند، سپس پیامبر(ص) دستش را در مشکی که اندکی آب در آن بود گذاشت و از انگشتانش آب جاری شد، به‌طوری که همه از آن سیراب شدند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۷؛ ابن‌جوزی، معجزات رسول الله(ص)، ۱۴۲۵ق، ص۸۵.</ref>

همچنین در برخی منابع اهل سنت نقل شده است که روزی [[صحابه]] قصد داشتند تا نماز عصر‌شان را با پیامبر(ص) نماز بخوانند، ولی آبی برای [[وضو]] نیافتند. در این هنگام، رسول اکرم(ص) دست خویش را در ظرفی قرار داد، سپس آب از انگشتان او جاری شد و از آن آب، تمام کسانی که در آنجا بودند وضو گرفتند.<ref>بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۱۹۲؛ ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۵۷.</ref>

عالمان مسلمان با توجه به روایات و نقل‌های تاریخی، امور دیگری از قبیل غیب‌گویی،<ref>بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۶، ص۳۱۲؛ ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۲۵۱.</ref> [[مباهله]]،<ref>ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۲۲۱؛ سبحانی، منشور جاوید، ج۳، ص۳۶۵.</ref> [[معراج]]،<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۲۰۱.</ref> [[استجابت دعا]]،<ref>ابن‌جوزی، معجزات رسول الله، ۱۴۲۵ق، ص۱۸۰.</ref> شفای بیماران<ref>ابن‌کثیر، معجزات النبی، المکتبة التوفیقیة، ص۱۹۳.</ref> و زنده‌کردن مردگان<ref>قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۳۷-۳۸.</ref> را از دیگر معجزه‌ها و کارهای خارق العاده پیامبر(ص) به حساب آورده‌اند.

به‌نقل از برخی منابع اسلامی،<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابونعیم اصفهانی، دلائل النبوة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۹، ح۸۲؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۲۶.</ref> هم‌زمان با ولادت پیامبر(ص) برخی وقایع خاص رخ داد که به آن‌ها [[ارهاص]] می‌گویند.<ref>فاضل مقداد، اللوامع الالهیة، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۴.</ref> از جمله این ارهاص‌ها این است که گفته‌اند در شب تولد او، [[طاق کسری|ایوان کسری]] لرزید و ۱۴ کنگره آن فرو ریخت، [[آتشکده آذرفرنبغ|آتشکده فارس]] پس از هزار سال، خاموش گشت، [[دریاچه ساوه]] خشک گردید و موبدان و پادشاهان ساسانی در همین شب خواب‌های عجیبی دیدند.<ref>ابونعیم اصفهانی، دلائل النبوة، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۳۹، ح۸۲؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۲۶و۱۲۷؛ طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۵۷؛ بحرانی، مصابیح الانوار، ج۱، ص۳۵-۳۶.</ref>

همچنین نقل شده است که در سفری که پیامبر(ص) پیش از بعثت با گروهی از قریش به سوی شام داشت، هنگامی که نزدیک به دِیر [[بحیرا|بَحیرا]]، راهب مسیحی که عالم به تورات و انجیل بود، فرود آمدند، بحیرا آنان را برای غذا دعوت نمود. بحیرا اوصاف پیامبر موعود را در افرادی که نزدش آمده بودند، نیافت و پرسید: آیا از کاروان شما کسی باقی مانده است؟ و آنان پیامبر(ص) را به او نشان دادند در حالی که ابری بر روی سر وی سایه افکنده بود و به‌هنگام راه‌رفتن، ابر نیز حرکت می‌کرد. بحیرا پیامبر(ص) را شناخت و به افراد کاروان گفت: به زودی در میان شما به پیامبری برانگیخته می‌شود.<ref>بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ ابن‌کثیر، معجزات النبی، ص۳۱۲.</ref>

[[شیخ حر عاملی]] در کتاب [[اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات (کتاب)|اثبات الهداة]]، بابی را به بررسی آیات و همچنین روایاتی که درباره معجزه‌های پیامبر(ص) هستند و بر نبوت وی دلالت می‌کنند، اختصاص داده است.<ref>حر عاملی، اثبات الهداة، ج۱، ص۲۳۹.</ref> [[علامه مجلسی]] در کتاب [[بحار الانوار]] ۱۲ باب را به روایات درباره معجزه‌های پیامبر(ص) اختصاص داده است.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۱۵۹ و ج۱۸، ص۱۴۴.</ref>