معتزله: تفاوت میان نسخه‌ها
←قرن چهارم٬ حکومت آل بویه: رشد ارتباط معتزله و شیعه
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
دوران حکومت آل بویه٬ دوران رشد ارتباط و شیعیان و معتزلیان در [[بغداد]] بود. در این دوران مکتب علمای شیعه در بغداد در رویکردهای عقل‌گرایانه بسیار نزدیک به معتزله بودند. هر دو گروه شیعه و معتزله به حکومت آل بویه نزدیک بودند و مورد حمایت بویهیان قرار داشتند. آل بویه از یک سو شیعه مذهب بودند و از سوی دیگر در امور دینی اهل مدارا بودند. با سر کار آمدن آل بویه٬ معتزله که پیشتر تحت فشار جریان‌های حدیث گرا با حمایت حنابله بودند٬ آزادی بیشتری یافتند٬ مجالس بزرگ درسی تشکیل دادند و به مناصب بلند مرتبه حکومتی از جمله قضاوت رسیدند.<ref>مفتخری و قبادپور٬ معتزله و آل بویه٬ ص۱۲۰-۱۲۱</ref> در این دوران علمای شیعه و معتزلی ارتباط استادی و شاگردی گسترده‌ای نیز داشتند. از جمله [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی]] استادانی معتزلی مذهب داشتند.<ref>بارانی٬ بررسی تاریخی تعامل فکری و سیاسی امامیه٬ ۱۴۰-۱۴۲</ref> | دوران حکومت آل بویه٬ دوران رشد ارتباط و شیعیان و معتزلیان در [[بغداد]] بود. در این دوران مکتب علمای شیعه در بغداد در رویکردهای عقل‌گرایانه بسیار نزدیک به معتزله بودند. هر دو گروه شیعه و معتزله به حکومت آل بویه نزدیک بودند و مورد حمایت بویهیان قرار داشتند. آل بویه از یک سو شیعه مذهب بودند و از سوی دیگر در امور دینی اهل مدارا بودند. با سر کار آمدن آل بویه٬ معتزله که پیشتر تحت فشار جریان‌های حدیث گرا با حمایت حنابله بودند٬ آزادی بیشتری یافتند٬ مجالس بزرگ درسی تشکیل دادند و به مناصب بلند مرتبه حکومتی از جمله قضاوت رسیدند.<ref>مفتخری و قبادپور٬ معتزله و آل بویه٬ ص۱۲۰-۱۲۱</ref> در این دوران علمای شیعه و معتزلی ارتباط استادی و شاگردی گسترده‌ای نیز داشتند. از جمله [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی]] استادانی معتزلی مذهب داشتند.<ref>بارانی٬ بررسی تاریخی تعامل فکری و سیاسی امامیه٬ ۱۴۰-۱۴۲</ref> | ||
بنابر شواهد تاریخی در این دوران گروهی از علمای معتزلی مذهب بودند که گرایشات شیعی داشتند به طوری که در منابع تاریخی و فرقه شناختی از آنان با تعابیری مانند «شیعه | بنابر شواهد تاریخی در این دوران گروهی از علمای معتزلی مذهب بودند که گرایشات شیعی داشتند به طوری که در منابع تاریخی و فرقه شناختی از آنان با تعابیری مانند «شیعه معتزلی»یاد شده است. از جمله این افراد در قرن چهارم قمری می‌توان به ابوالقاسم تنوخی(۴۴۷ق.) حسین بن حسن بندار انماطی، محمد بن وشاح الزینبی نام برد.<ref>جعفریان، مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه، ص۵۰، گرجی پور، چلونگر و ابطحی، مناسبات شیعه و معتزله در قرن چهارم، ص۱۲۸</ref> | ||
یکی از مشهورترین این چهره‌ها [[صاحب بن عباد]] (۳۲۶-۳۸۵ق) است که او را نماد اتحاد اعتزال و [[تشیع]] توصیف کرده‌اند.<ref>گرجی پور٬ چلونگر و | یکی از مشهورترین این چهره‌ها [[صاحب بن عباد]] (۳۲۶-۳۸۵ق) است که او را نماد اتحاد اعتزال و [[تشیع]] توصیف کرده‌اند.<ref>گرجی پور٬ چلونگر و ابطحی، مناسبات شیعه و معتزله در قرن چهارم، ص۱۲۸</ref> برخی گزارش‌ها او را شیعه یا زیدی مذهب دانسته‌اند. اشعاری در مدح امامان شیعه به او منسوب است. با این حال شواهدی بر امامی نبودن وی نیز وجود دارد٬ چنان که [[شیخ مفید]] کتابی نوشته بود در رد عقاید [[صاحب بن عباد]] در باب امامت. به هر حال در منابع تاریخی درباره اینکه او شیعه است یا سنی معتزلی اختلاف نظر بسیاری وجود دارد و همین موضوع نشانه این است که عقاید او به هر دو گروه نزدیک بوده است. از دیگر نمونه‌های مشهور نزدیکی اندیشه شیعی و معتزلی خاندان [[نوبختیان]] و اندیشه‌های منسوب به آنان است. مشهور است نوبختیان از شیعیانی بودند که در پاره‌ای از اندیشه‌ها به معتزله نزدیک بودند به نحوی که بعدا شیخ مفید به این اندیشه‌ها انتقاد کرد.<ref>حسینیان مقدم٬ نقش نوبختیان در پیشبرد افکار شیعه٬ ص۷۵</ref> هرچند بر اساس برخی پژوهش‌ها آنچه در اندیشه نوبختیان نزدیک به عقاید معتزله بوده است پیش از آنان نیز نزد شیعیان سابقه داشته است. از سوی دیگر برخی از عقاید شیخ مفید نیز به معتزلیان نزدیک است<ref>حسینی زاده٬ مقایسه‌اندیشه‌های کلامی نوبختیان و شیخ مفید٬ ص۱۱۳-۱۱۴</ref> و درباره تاثیر پذیری شیخ مفید از آنان به رغم وجود اختلاف نظرها بین او و معتزله٬ پژوهش‌هایی صورت گرفته است.<ref>نک: مکدرموت٬ اندیشه‌های کلامی شیخ مفید</ref> | ||
===اشتراک و اختلاف شیعیان و معتزله در اصول عقاید=== | ===اشتراک و اختلاف شیعیان و معتزله در اصول عقاید=== | ||