سکوت ۲۵ ساله امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

'''سکوتِ ۲۵ ساله امام علی(ع)''' به دورانِ خانه‌نشینیِ امام علی اشاره دارد که از زمان [[رحلت پیامبر(ص)|رحلت پیامبر]] ([[سال ۱۱ هجری قمری|۱۱ق]]) تا پذیرش خلافت از سوی او در سال [[سال ۳۵ هجری قمری|۳۵ق]] ادامه داشت. [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] در این دوره برای حفظ منافع دینی و وحدت اسلامی از حق خود (جانشینی پیامبر) چشم پوشید و با [[خلفای سه‌گانه]] همکاری کرد. در این دوران علی(ع) برای اثبات حقانیت خود بارها احتجاج کرد و نسبت به عملکرد خلفای سه‌گانه برخورد انتقادآمیز و نصحیت‌گرانه داشت.

به باور شیعیان، اگر چه علی بن ابی‌طالب نخستین جانشین پیامبر بود،<ref>برای دیدن برخی استدلال‌ها نمونه نگاه کنید به: سید مرتضی، الذخیره، ۱۴۱۱ق، ص۴۳۷-۴۸۳؛ ابن‌نوبخت، الیاقوت، ۱۴۱۳ق، ص۸۰-۸۶؛ حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۹۹-۳۶۵؛ محقق لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۴۸۵-۵۳۸.</ref> اما وی برای حفظ منافع جامعه دینی و وحدت اسلامی سکوت و با خلفا همکاری کرد.<ref>دانش، «تعامل امام علی(ع) با خلفا در جهت وحدت اسلامی»، ص۱۱۰.</ref> به نظر [[محمدتقی مصباح یزدی]]، از نظریه‌پردازان حوزه علمیه قم، اگر چه علی(ع) در همان دورۀ ۲۵ ساله می‌توانست بر مردم حکومت کند و حکومت او مَشروعیّت داشت، اما از آنجا که مردم با او بیعت نکرده بودند و حکومتش نزد مردم مَقبولیّت نداشت، از حکومت کردن بر آنان خودداری کرد و حکومتش را با زور و قدرت بر مردم تحمیل نکرد.<ref>مصباح یزدی، پاسخ به پرسش‌ها، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۲۹.</ref>

در مقابلِ این دیدگاه، [[مهدی بازرگان]] و [[مهدی حائری یزدی]]، از پژوهش‌گران شیعه، معتقدند حق حکومت، تنها با انتخاب مردم است و خدا و پیامبران و امامان، به خودی خود، حق حکومت ندارند.<ref>بازرگان، بعثت (۲)، ۱۳۸۷ش، ص۲۹۸؛ حائری، حکمت و حکومت، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۹-۲۱۲.</ref> به نظر آنان سکوت امام علی(ع) در همین راستا تفسیر می‌شود.<ref>بازرگان، بعثت (۲)، ۱۳۸۷ش، ص۲۹۹.</ref> به گفته محمدحسن قَرامَلِکی، از استادان حوزه علمیه قم، طرفداران سِکولاریزم با تمسک به سکوت ۲۵ ساله امام علی(ع)، بر درستی [[سکولاریزم]] استدلال کرده‌اند.<ref>قرامکی، «جامعه مدنی، سکولار یا دینی»، ص۲۱۰-۲۱۱.</ref> [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز معتقدند مسئله جانشینیِ پیامبر به مردم واگذار شده است.<ref>تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۱۲ق، ج ۵، ص۲۶۲.</ref> آنان فکر می‌کنند علی(ع) خود را جانشینِ تعیین‌شده از سوی پیامبر نمی‌دانست؛ به همین دلیل، وقتی بعد از [[قتل عثمان|کشته‌شدن عثمان]] مردم از علی(ع) خواستند که خلیفه شود، از پذیرش آن خودداری می‌کرد.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه،۱۴۰۴ش، ج۷، ص۳۴.</ref>

یکی دیگر از دلایل سکوت ۲۵ امام علی که در [[خطبه ۲۶ نهج البلاغه]]<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۲۶، ص۶۸.</ref> و [[خطبه ۲۱۷ نهج البلاغه]]<ref>نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، خطبه ۲۱۷، ص۳۳۶.</ref> ذکر شده، ترس از به خطر افتادن جان خاندان امام علی(ع) دانسته شده است؛<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۷ش، ص۷۲.</ref> چنان‌که در روایت دیگری که [[ابن‌ابی‌الحدید|اِبن‌اَبی‌الحَدید]]، از شارحان سنی‌مذهبِ نهج البلاغه، از علی(ع) نقل کرده، وی از به خطر افتادن جان مسلمانان نیز واهمه داشت.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۰۸.</ref>

[[مهدی پیشوایی]]، تاریخ‌پژوهش شیعه، خطر احتمالی حمله رومیان به مسلمانان را از دیگر علت‌های سکوت ۲۵ ساله علی(ع) دانسته است.<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۷ش، ص۷۷.</ref> در دوران زندگانی پیامبر(ص) رومیان سه‌بار رو در روی مسلمانان قرار گرفته بودند.<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۷ش، ص۷۷.</ref> آنان که مسلمانان را خطری جدی برای خود می‌دانستند، در صدد فرصتی مناسب برای حمله به مسلمانان بودند و اختلاف داخلی مسلمانان می‌توانست فرصتی مناسب برای آنها باشد.<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۷ش، ص۷۷.</ref>

مطابق روایتی که از [[امام علی(ع)]] نقل شده،<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۴۹.</ref> او در پاسخ به این شبهه که چرا در برابر [[عایشه]]، [[طلحة بن عبیدالله|طَلْحه]] و [[زبیر بن عوام|زُبَیْر]] جنگید، اما در برابر [[خلفای سه‌گانه]] سکوت کرد، دلیل سکوت خود را پیروی از روش شش پیامبر ([[ابراهیم (پیامبر)|ابراهیم(ع)]]<ref>نگاه کنید به: سوره مریم، آیه ۴۸.</ref>، [[لوط (پیامبر)|لوط(ع)]]<ref>نگاه کنید به: سوره هود، آیه ۸۰.</ref>، [[یوسف (پیامبر)|یوسف(ع)]]<ref>نگاه کنید به: سوره یوسف، آیه۳۳.</ref>، [[موسی (پیامبر)|موسی(ع)]]<ref>نگاه کنید به: سوره شعرا، آیه ۲۱.</ref>، [[هارون (پیامبر)|هارون(ع)]]<ref>نگاه کنید به: سوره اعراف، آیه ۱۵۰.</ref> و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد(ص)]]<ref>نگاه کنید به: آیه ۴۰ سوره توبه.</ref>) دانست که آنها هم برای مدتی در برابر قوم خود ناچار به سکوت شدند.<ref>آل‌قطیط، وقفة مع الدکتور البوطی فی مسائله، ۱۴۱۷ق، ص۱۱۲-۱۱۴.</ref>

بر اساس گزارش‌های تاریخی،علی بن ابی‌طالب و برخی صحابه در روزهای نخست رحلت پیامبر، از بیعت کردن با ابوبکر خودداری کردند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ۲، ص۱۲۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۵۸۶؛ ابن‌قتیبه، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۸؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۰۱.</ref> یاران امام علی(ع) در اعتراض به خلافت ابوبکر، در [[خانه حضرت فاطمه(س)]] تَحَصُّن کرده بودند.<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ۲، ص۱۲۶.</ref> ابوبکر، [[عمر بن خطاب|عُمَر]] را برای گرفتن بیعت به آنجا فرستاد و او تهدید کردن در صورت بیعت نکردن، خانه را با اهلش به آتش خواهد کشید.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۵۸۶.</ref> پس همه، جز علی(ع) بیرون آمدند و بیعت کردند.<ref>ابن قتیبه، الامامه و السیاسه، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۰.</ref> مطابق برخی گزارش‌ها، هیچ‌یک از [[بنی هاشم]] تا هنگامی که علی(ع) بیعت نکرد، دست بیعت به ابوبکر ندادند.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۰۸</ref> ابوبکر در آخرین روزهای زندگی خود از حمله به خانه فاطمه(س) اظهار پشیمانی کرد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۴۳۰-۴۳۱؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۰۱؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۳۷.</ref>