confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۴۴۷
ویرایش
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
فقیهان شیعه بر واجب بودن ذکر صلوات در تشهد نماز، اتفاق نظر دارند، به گونهای که اگر کسی آن را عمداً ترک کند، نمازش باطل میشود.<ref>رضایی، «کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر اعظم (ص) نزد فریقین»، ص۶۳.</ref> برخی فقیهان اهلتسنن نیز این دیدگاه را پذیرفتهاند.<ref>ماوردی، الحاوی الکبیر، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۱۳۷.</ref> علاوه بر تشهد، فرستادن صلوات بر پیامبر و آل او از واجبات خطبههای نماز جمعه<ref>نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، بیتا، ج۱۱، ص۲۱۳–۲۱۴.</ref> و نماز میت دانسته شده است.<ref>حسینی عاملی، مفتاح الکرامه، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۷۸.</ref> در فرهنگ شیعه، همواره با شنیدن نام پیامبر، صلوات فرستاده شده، بیجهت ترک نمیشود. برخی شیعیان نیز صلوات را ذکر دائمی خود قرار داده، یا گفتن تعداد مشخصی از آن را نذر میکنند.<ref>رضایی، «کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر اعظم (ص) نزد فریقین»، ص۷۴.</ref> | فقیهان شیعه بر واجب بودن ذکر صلوات در تشهد نماز، اتفاق نظر دارند، به گونهای که اگر کسی آن را عمداً ترک کند، نمازش باطل میشود.<ref>رضایی، «کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر اعظم (ص) نزد فریقین»، ص۶۳.</ref> برخی فقیهان اهلتسنن نیز این دیدگاه را پذیرفتهاند.<ref>ماوردی، الحاوی الکبیر، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۱۳۷.</ref> علاوه بر تشهد، فرستادن صلوات بر پیامبر و آل او از واجبات خطبههای نماز جمعه<ref>نجفی، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، بیتا، ج۱۱، ص۲۱۳–۲۱۴.</ref> و نماز میت دانسته شده است.<ref>حسینی عاملی، مفتاح الکرامه، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۷۸.</ref> در فرهنگ شیعه، همواره با شنیدن نام پیامبر، صلوات فرستاده شده، بیجهت ترک نمیشود. برخی شیعیان نیز صلوات را ذکر دائمی خود قرار داده، یا گفتن تعداد مشخصی از آن را نذر میکنند.<ref>رضایی، «کیفیت و چگونگی صلوات بر پیامبر اعظم (ص) نزد فریقین»، ص۷۴.</ref> | ||
== | == تأثیر در فرهنگ == | ||
[[پرونده:تواشیح صلوات مهدی فروغی.mp3|بندانگشتی|تواشیح صلواتخوانی با صدای مهدی فروغی]] | |||
ذکر صلوات، علاوه بر کاربرد عبادی، در فرهنگ مسلمانان به قدری نفوذ کرده که در مواقع مختلفی مثل خواندن لالایی، گفتن مَثَل، هنگام کاشت و برداشت محصولات کشاورزی<ref>شایستهرخ، «کاربردشناسی صلوات در ترانههای کاشت و برداشت کشاورزی»، ص۱۶۵-۱۶۷.</ref> و در زورخانهها (مانند صلواتِ چرخ، صلوات میانداری و صلوات گود) استفاده میشود.<ref>جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۸.</ref> چنانکه مردم ایران ذکر صلوات را در کاربستی سیاسی، پس از شنیدن نام امام خمینی صلوات میفرستادند و با این کار جایگاه مرجعیت و رهبری او را در دوران تبعیدش تحکیم کردند.<ref>روحبخش، «صلوات سیاسی»، ص۴۰.</ref> | |||
شاعران بسیاری در قالب دوبیتیها، غزلها و قصیدهها، «صلواتنامه»هایی را سرودهاند.<ref>جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۸.</ref> صلواتنامهها با هدفِ «صلواتگیری» سروده شدهاند به گونهای که شنونده با شنیدن و شناختن پایان هر بیت، وادار به فرستادن صلوات شود.<ref>جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۸.</ref> صلواتخوانی از هنرهای عبادی مذهبی است که در برخی مناطق رواج دارد.<ref>جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۴.</ref> صلواتخوانی، خواندن ذکر صلوات به صورت آهنگین همراه با دف و دایره است که در مجالس مولودیخوانی و اعیاد مذهبی خوانده میشود.<ref>جاوید، «صلواتخوانی هنر عبادی مذهبی ازیادرفته»، ص۵۴.</ref> | |||
{{شعر نستعلیق | |||
| عنوان = نمونهای از شعرِ صلواتنامه | |||
| شاعر = سرودۀ [[شاه نعمتالله ولی]] | |||
| قالب = قصائد | |||
| متن = | |||
خوش رحمتی است یاران صلوات بر محمد\\گوئیم از دل و جان صلوات بر محمد | |||
گز مؤمنی و صادق با ما شوی موافق\\کوری هر منافق صلوات بر محمد | |||
در آسمان فرشته مهرش به جان سرشته\\بر عرش حق نوشته صلوات بر محمد | |||
صلوات اگر بگویی یابی هرآنچه جویی\\گر تو ز خیل اویی صلوات بر محمد | |||
ای نور دیده ما خوش مجلسی بیارا\\میگو خوشی خدا را صلوات بر محمد | |||
مانند گل شکفتیم درّی لطیف سفتیم\\خوش عاشقانه گفتیم صلوات بر محمد | |||
و الله که دیده من از نور اوست روشن\\جان من است و من تن صلوات بر محمد | |||
گفتیم از دل و جان با عارفان کرمان\\شادی روی یاران صلوات بر محمد | |||
بیشک علی ولی بود پرورده نبی بود\\ختم همه علی بود صلوات بر محمد | |||
گویم دعای سید خوانم ثنای سید\\جانم فدای سید صلوات بر محمد | |||
خوش گفت نعمت الله رمزی ز لی مع الله \\خوش گو به عشق الله صلوات بر محمد<ref>شاه نعمتالله ولی، دیوان اشعار شاه نعمتالله ولی، ۱۳۸۰ش، ص۸۵۱.</ref> | |||
}} | |||
== فلسفه صلوات == | |||
[[پرونده:قطعه خوشنویسی صلوات.jpg|بندانگشتی|270px|قطعه خوشنویسی صلوات، به [[خط نستعلیق]]. خط از غلامحسین امیرخانی (۱۳۷۵ش).]] | [[پرونده:قطعه خوشنویسی صلوات.jpg|بندانگشتی|270px|قطعه خوشنویسی صلوات، به [[خط نستعلیق]]. خط از غلامحسین امیرخانی (۱۳۷۵ش).]] | ||
صلوات را گونهای قدردانی از زحمات ۲۳ سالهٔ پیامبر و عاملی برای ریشهدار شدن محبت به او دانستهاند.<ref>زمانی، «کیفیت صلوات از نگاه فریقین»، ص۳۰.</ref> برخی محققان در تبیین فلسفه صلوات معتقدند شخص با صلوات فرستادن، محمد و آل او را واسطهٔ بین خود و خدا قرار میدهد تا خداوند به سبب رحمتی که به آنها میفرستد، بخشی از رحمتش را نیز به او بفرستند.<ref>ابراهیمی، آثار و برکات الصلوات، ۱۴۳۲ق، ص۵۱.</ref> الگوپذیری از انسانِ کامل،<ref>درودگر، «اسرار و آثار صلوات بر پیامبر (ص) و آل پیامبر (ص)»، ص۱۵.</ref> احترام به پیامبر و خاندانش، بزرگداشت نام و یاد برگزیدگان خدا، توجه به پیروی از خط نبوت و ولایت و نشاندادنِ تفکیکناپذیری نبوت و امامت از دیگر فلسفههای صلوات بهشمار رفته است.<ref>موسوی، «صلوات، احکام و آثار آن»، ص۲۴.</ref> | |||
در پاسخ به این سؤال که آیا فرستادن صلوات برای پیامبر و آل او نفعی دارد یا نه، دو دیدگاه وجود دارد.<ref>کمالی، «نقد دیدگاه عدم انتفاع پیامبر(ص) از دعا و صلوات امت، با تأکید بر امکان رفعت درجه آن حضرت در قوس صعود»، ص۱۷۵.</ref> به باور شهید ثانی در کتاب الروضة البهیه خدا به پیامبر چنان منزلت و مرتبۀ بلندی داده که از صلوات فرستادن ما بینیاز است؛ به همین دلیل هدف از صلوات فرستادن، بازگشت نتایج آن به گویندهٔ آن است.<ref>شهیدثانی، الروضة البهیه، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۱۳.</ref> محمدحسین طباطبایی، مؤلف تفسیر المیزان، و شاگردش حسن حسنزاده آملی نیز چنین دیدگاهی دارند.<ref>نگاه کنید به: طباطبایی، بررسیهای اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۵۰؛ حسنزاده آملی، هزار و یک نکته، ۱۳۶۵ش، ص۱۸۶.</ref> در مقابل محمدباقر مجلسی، مؤلف مرآة العقول و مرتضی مطهری معتقدند اگر چه پیامبر و آل ایشان مقام بسیار بالایی دارند، اما همچنان در مسیر کمال در حال حرکت هستند و با فرستادن صلوات از خداوند درخواست میشود به مقام آنان افزوده شود.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۱۲–۱۱۳؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۲۳، ص۳۱۶.</ref> | |||
== فضیلت و آثار == | |||
در منابع روایی ثواب و آثار معنوی و مادی فراوانی برای صلوات بر شمرده شده است. برخی از این آثار عبارتند از: | |||
[[ | {{جعبه رنگ|عرض=۹۵}}{{ستون-شروع|۳}} | ||
# کفاره از گناهان<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۹۴، حدیث۵۲.</ref> | |||
# پاکشدن گناهان<ref>شعیری، جامع الاخبار، المطبعة الحیدریه، ص۵۹.</ref> | |||
# سنگینترین عمل در [[ترازوی اعمال]]<ref>حمیری، قرب الاسناد، ص۱۴، حدیث ۴۵.</ref> | |||
# بازشدن درهای آسمان و ریزش گناهان<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۵۸۰، حدیث ۱۸.</ref> | |||
# دوستی با خدا<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۴، حدیث ۳.</ref> | |||
# دستیابی به شفاعت پیامبر<ref>شعیری، جامع الاخبار، المطبعة الحیدریه، ص۵۹.</ref> | |||
#از بین رفتن نفاق (صلوات با صدای بلند)<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۹۳، حدیث۱۳.</ref> | |||
# یادآوری مطلب فراموششده<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۶۶، حدیث۳۵.</ref> | |||
# استغفار [[ملائکه]] (برای نویسنده ذکر صلوات)<ref>شهید ثانی، منیة المرید، ۱۴۰۹ق، ص۳۴۷.</ref> | |||
# [[استجابت دعا]]<ref>شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۷۲، حدیث۴۲.</ref> | |||
# رهایی از آتش [[جهنم]]<ref>شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۵۵.</ref> | |||
# برآورده شدن صد حاجت<ref>شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۱۵۶.</ref> | |||
# صلوات خدا و ملائکه بر گوینده صلوات<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۹۲، حدیث۷.</ref> | |||
# بهترین عمل در [[روز جمعه]]<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۹۴، حدیث ۱۰۱.</ref> | |||
# درککردن [[امام زمان(عج)]] (ذکر صلوات بعد از نماز صبح و نماز ظهر)<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۶۸.</ref> | |||
# گشوده شدن دری از درهای عافیت<ref>شعیری، جامع الاخبار، المطبعة الحیدریه، ص۵۹.</ref> | |||
# بهترین دعا در [[کعبه]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۴۹۴، حدیث۱۷.</ref> | |||
# پاکشدن اعمال<ref>ابناشعث، جعفریات، مکتبة نینوی، ص۲۱۵-۲۱۶.</ref> | |||
# روشنایی [[قبر]]، [[صراط]] و [[بهشت]]<ref>راوندی، الدعوات، ۱۴۰۷ق، ص۲۱۶، حدیث ۵۸۱.</ref> | |||
# نزدیکترین فرد به پیامبر در [[روز قیامت]]<ref>طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۴۱۲ق، ص۳۱۲.</ref> | |||
# برابری با [[تسبیح]]، [[تهلیل]] و [[تکبیر]]<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ۱۳۷۶ش، ص۷۳، حدیث ۴.</ref> | |||
{{پایان}} | |||
{{پایان جعبه رنگ}} | |||
== مواقع گفتن صلوات == | |||
به نظر مشهور فقیهان شیعه،<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۳۶.</ref> صلوات فرستادن هنگام شنیدن نام، یا کنیه یا القاب پیامبر(ص)، حتی اگر شخص در حال نمازخواندن باشد، مستحب است.<ref>طباطبایی، العروة الوثقی (المحشّی)، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۶۱۹.</ref> صلوات فرستادن هنگام شنیدن نام پیامبر مستحب است، با این حال فقیهانی هم وجود دارند که آن را واجب دانستهاند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۳۳؛ شیخ بهایی، مفتاح الفلاح، ۱۴۰۵ق، ص۳۸.</ref> [[حسین وحید خراسانی]]، از مراجع تقلید شیعه، صلوات فرستادن بعد از شنیدن نام امام علی(ع) را نیز کاری نیکو دانسته است.<ref>وحید خراسانی، [http://wahidkhorasani.com/فارسی/اعتقادی-و-اخلاقی/محتوا/17031_مباحث-دینی-و-اعتقادی «صلوات فرستادن هنگام شنیدن نام امیرالمؤمنین(ع) در اذان و اقامه»]، سایت رسمی دفتر حضرت آیتالله العظمی وحید خراسانی.</ref> | |||
صلوات | صلوات را در هر زمانی میتوان گفت، اما بر اساس روایات، بهترین زمان گفتن آن شب و روز جمعه است.<ref>نساجی زواره، «صلوات رمز محبت و وفاداری به پیامبر(ص) و خاندانش(ع)»، ص۶۴.</ref> چنانکه در حدیثی از امام باقر، بهترین عبادت در روز جمعه، صلوات فرستادن دانسته شده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۲۹.</ref> از دیگر مواقعی که به گفتن ذکر صلوات سفارش شده، میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: | ||
{{ستون|۳}} | |||
* در رکوع و سجود نماز<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳،ص۳۲۴.</ref> | |||
* در ابتدای هر سخنان مهم (مانند خطبهها و سخنرانیها) | |||
* هنگام داخل شدن در مسجد الحرام | |||
* هنگام طواف و سعی بین صفا و مروه | |||
* در ماههای رجب، شعبان و رمضان | |||
* هنگام دیدن حرم پیامبر(ص) | |||
* در ابتدا و انتهای وضو | |||
* در تعقیبات نماز | |||
* قبل و بعد از دعا | |||
* هنگام بوییدن گل | |||
* بعد از عطسهکردن | |||
* هنگام سفر.<ref>نساجی زواره، «صلوات رمز محبت و وفاداری به پیامبر(ص) و خاندانش(ع)»، ص۶۵-۶۶.</ref> | |||
{{پایان}} | |||
[[پرونده:Aye-salavat.jpg|بندانگشتی|آیه صلوات، خط ثلث جلی، بخط سید احمد دپلر (Seyit Ahmet Depeler) خوشنویس معاصر ترکیه ای]] | |||
==اهمیت و فضیلت صلوات== | ==اهمیت و فضیلت صلوات== |