confirmed، templateeditor
۱۱٬۵۴۹
ویرایش
ثنویت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (ویکی سازی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اعتقادات شیعه}} | {{اعتقادات شیعه}} | ||
'''ثَنَوّیت'''، از [[علم کلام|موضوعات کلامی]] به معنای اعتقاد به وجود دو [[خدا]] (دو خالق و مُدَبِّر) در عالم میباشد. این اعتقاد قبل از ظهور [[اسلام]] بوده است و منابع دینی نیز بدان پرداخته‌اند. برای ثنویت اقسامی است که شامل میانه رو و افراطی می‌شود. ثنویت فرقه‌های متعددی از جمله مانویه، دیصانیه و غیره نیز دارد. ابن اَبی | '''ثَنَوّیت'''، از [[علم کلام|موضوعات کلامی]] به معنای اعتقاد به وجود دو [[خدا]] (دو خالق و مُدَبِّر) در عالم میباشد. این اعتقاد قبل از ظهور [[اسلام]] بوده است و منابع دینی نیز بدان پرداخته‌اند. برای ثنویت اقسامی است که شامل میانه رو و افراطی می‌شود. ثنویت فرقه‌های متعددی از جمله مانویه، دیصانیه و غیره نیز دارد. [[ ابن ابی‌العوجاء|ابن اَبی العَوجاء]]، [[ابوشاکر دیصانی]] و ابن طالوت از بزرگان ثنویت هستند. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
*[[آیه]] ۲۲ [[سوره انبیاء]] و آیه ۹۱ [[سوره مؤمنون]] که برخی مفسران این دو آیه را در رد ثنویون و برخی آنها را تقریری از [[برهان تمانع]] تلقی کرده‌اند.<ref>رجوع کنید به قمی، ذیل انبیاء: ۲۲؛ مؤمنون : ۹۱؛ زمخشری، ذیل مؤمنون : ۹۱؛ فخررازی، ذیل انبیاء: ۲۲؛محمودبن عبداللّه آلوسی، ج ۱۸، ص ۵۹ ۶۰</ref> | *[[آیه]] ۲۲ [[سوره انبیاء]] و آیه ۹۱ [[سوره مؤمنون]] که برخی مفسران این دو آیه را در رد ثنویون و برخی آنها را تقریری از [[برهان تمانع]] تلقی کرده‌اند.<ref>رجوع کنید به قمی، ذیل انبیاء: ۲۲؛ مؤمنون : ۹۱؛ زمخشری، ذیل مؤمنون : ۹۱؛ فخررازی، ذیل انبیاء: ۲۲؛محمودبن عبداللّه آلوسی، ج ۱۸، ص ۵۹ ۶۰</ref> | ||
*در [[آیه]] ۷۸ [[سوره نساء]] مردم از این که امور خیر را از جانب خداوند و امور شر را از جانب غیر او (در اینجا [[محمد(ص)|پیامبر | *در [[آیه]] ۷۸ [[سوره نساء]] مردم از این که امور خیر را از جانب خداوند و امور شر را از جانب غیر او (در اینجا [[محمد(ص)|پیامبر اکرم(ص)]] بدانند، منع شده‌اند. بر این اساس می‌توان آن را رد معنای خاص تری از ثنویت دانست. این آیه درباره افرادی نازل شده که پیروزی در جنگها و کسب غنایم جنگی را از جانب خدا، و کشته و مجروح و [[اسیر|اسیر شدن]] در جنگها را از جانب پیامبر اکرم(ص) می‌دانستند.<ref>رجوع کنید به فضل بن حسن طَبرِسی ؛ طباطبائی، ذیل آیه</ref> در ادامه [[آیه]] با تأکید بر اینکه همه اینها از جانب خداست قُلْ کلٌّ مِنْ عِندِاللّهِ، توحید و نفی اِسناد امور شر به غیر خدا، به مخاطبان یادآوری شده است. | ||
*در [[آیه]] نخست [[سوره انعام]] که در رد سه گروه [[دهریه]]، ثنویه و [[شرک|مشرکان]] عرب نازل شده، عبارت دوم آیه و جَعَلَ الظُّلُماتِ و النورَ را ناظر به دیدگاه ثنویون و رد آن دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید به رسّی، ص ۱۰۴؛مجلسی، ج ۹، ص ۲۶۶</ref> در احادیث نیز این نکته از قول [[علی(ع)]] به نقل از [[امام صادق(ع)]] ذکر شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به احمدبن علی طبرسی، ج ۱، ص ۲۴۲۵</ref> | *در [[آیه]] نخست [[سوره انعام]] که در رد سه گروه [[دهریه]]، ثنویه و [[شرک|مشرکان]] عرب نازل شده، عبارت دوم آیه و جَعَلَ الظُّلُماتِ و النورَ را ناظر به دیدگاه ثنویون و رد آن دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید به رسّی، ص ۱۰۴؛مجلسی، ج ۹، ص ۲۶۶</ref> در احادیث نیز این نکته از قول [[علی(ع)]] به نقل از [[امام صادق(ع)]] ذکر شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به احمدبن علی طبرسی، ج ۱، ص ۲۴۲۵</ref> | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
در ادامه [[آیه]] (سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّایصِفُون) خداوند از هر گونه شریکی منزّه دانسته شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به طوسی، التبیان ؛ فضل بن حسن طبرسی ؛ طباطبائی، ذیل آیه</ref> | در ادامه [[آیه]] (سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّایصِفُون) خداوند از هر گونه شریکی منزّه دانسته شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به طوسی، التبیان ؛ فضل بن حسن طبرسی ؛ طباطبائی، ذیل آیه</ref> | ||
*آیه ۱۶ | *[[آیه ۱۶ سوره رعد]] (أم جَعَلُوا لِلّهِ شُرَکاءَ و... قُل اللّهُ خالقُ کلِّ شی ءٍ...) با تأکید بر اینکه خداوند خالق همه چیز است، باورهای غیرتوحیدی، از جمله نظر ثنویون را نفی می‌کند.<ref>رجوع کنید به قاضی عبدالجباربن احمد، ۱۹۷۱، ص ۲۱۴</ref> | ||
*در [[آیه | *در [[آیه ۵۱ سوره نحل]] نیز خداوند اعتقاد به دو اِله (خدای خالق و خدای مدبر) را نادرست می‌خواند.<ref>رجوع کنید به شوکانی ؛طباطبائی، ذیل آیه</ref> | ||
*در شرح آیه ۸۴ [[سوره زخرف]] (وَ هُوَ الَّذی فِی السَّمآءِ الهٌ و فِی الاَرضِ الهٌ)، که در [[قرن اول|قرن نخست]] هجری بر سر آن بسیار بحث و مناقشه بوده، آمده است که [[ابوشاکر دیصانی|ابوشاکر دَیصانی]]، از ثنویون مشهور زمان [[امام صادق(ع)، نزد [[هشام بن حکم]] ادعا کرد این [[آیه]] در تأیید نظر ثنویون است. هشام این مطلب را به امام عرضه داشت و امام با بیانی جدلی سخن ابوشاکر را نفی کرد و فرمود خدای تعالی هم در آسمان هم در زمین، هم در دریاها هم در بیابانها و در همه مکانها اِله است.<ref>رجوع کنید به کلینی، ج ۱، ص ۱۲۸۱۲۹؛ ابن بابویه، ص ۱۳۳؛مجلسی، ج ۳، ص ۳۲۳؛ طباطبائی، ذیل آیه</ref> | *در شرح آیه ۸۴ [[سوره زخرف]] (وَ هُوَ الَّذی فِی السَّمآءِ الهٌ و فِی الاَرضِ الهٌ)، که در [[قرن اول|قرن نخست]] هجری بر سر آن بسیار بحث و مناقشه بوده، آمده است که [[ابوشاکر دیصانی|ابوشاکر دَیصانی]]، از ثنویون مشهور زمان [[امام صادق(ع)، نزد [[هشام بن حکم]] ادعا کرد این [[آیه]] در تأیید نظر ثنویون است. هشام این مطلب را به امام عرضه داشت و امام با بیانی جدلی سخن ابوشاکر را نفی کرد و فرمود خدای تعالی هم در آسمان هم در زمین، هم در دریاها هم در بیابانها و در همه مکانها اِله است.<ref>رجوع کنید به کلینی، ج ۱، ص ۱۲۸۱۲۹؛ ابن بابویه، ص ۱۳۳؛مجلسی، ج ۳، ص ۳۲۳؛ طباطبائی، ذیل آیه</ref> | ||
| خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
==ثنویت در کلام اسلامی== | ==ثنویت در کلام اسلامی== | ||
متکلمان مسلمان در دو جا، به موضوع ثنویت پرداخته‌اند: | [[متکلم|متکلمان]] [[مسلمان]] در دو جا، به موضوع ثنویت پرداخته‌اند: | ||
#در اثبات [[توحید]] و، به اقتضای آن، نفی ثنویت،<ref>رجوع کنید به ابن میثم، ص ۱۰۰۱۰۱؛ جرجانی، ج ۸، ص ۱۶۱۷، ۳۹۴۰</ref> که مهم‌ترین برهان در این بحث در رد ثنویت [[برهان تمانع]] است<ref>رجوع کنید به ماتریدی، ص ۹۰؛ ابن بابویه، ص ۲۶۹؛ قاضی عبدالجباربن احمد، ۱۴۲۲، ص ۱۸۵۱۹۰؛ امام الحرمین، ۱۴۲۰، ص ۱۷۳۱۸۴؛ شهرستانی، نهایه الاقدام، ص ۹۱۹۳؛ حمصی رازی، ج ۱، ص ۱۳۲ ۱۳۸؛ ابن جوزی، ص ۷۹؛ عضدالدین ایجی، ص ۲۷۸۲۷۹؛ ابن نباته، ص ۲۸۷</ref> | #در اثبات [[توحید]] و، به اقتضای آن، نفی ثنویت،<ref>رجوع کنید به ابن میثم، ص ۱۰۰۱۰۱؛ جرجانی، ج ۸، ص ۱۶۱۷، ۳۹۴۰</ref> که مهم‌ترین برهان در این بحث در رد ثنویت [[برهان تمانع]] است<ref>رجوع کنید به ماتریدی، ص ۹۰؛ ابن بابویه، ص ۲۶۹؛ قاضی عبدالجباربن احمد، ۱۴۲۲، ص ۱۸۵۱۹۰؛ امام الحرمین، ۱۴۲۰، ص ۱۷۳۱۸۴؛ شهرستانی، نهایه الاقدام، ص ۹۱۹۳؛ حمصی رازی، ج ۱، ص ۱۳۲ ۱۳۸؛ ابن جوزی، ص ۷۹؛ عضدالدین ایجی، ص ۲۷۸۲۷۹؛ ابن نباته، ص ۲۸۷</ref> | ||
#در بحث آلام یا [[شرور]] و حکمت آنها. چون مهم‌ترین توجیه ثنویون برای قول به دو مبدأ، وجود شر در عالم بوده است، متکلمان مسلمان در بحث از آلام و شرور به رد نظر ثنویه نیز پرداخته‌اند.<ref>رجوع کنید به قاضی عبدالجباربن احمد، ۱۹۶۵ الف، ص ۲۲؛ امام الحرمین، ۱۴۱۶، ص ۲۳۷۲۴۶</ref> | #در بحث آلام یا [[شرور]] و حکمت آنها. چون مهم‌ترین توجیه ثنویون برای قول به دو مبدأ، وجود شر در عالم بوده است، متکلمان مسلمان در بحث از آلام و شرور به رد نظر ثنویه نیز پرداخته‌اند.<ref>رجوع کنید به قاضی عبدالجباربن احمد، ۱۹۶۵ الف، ص ۲۲؛ امام الحرمین، ۱۴۱۶، ص ۲۳۷۲۴۶</ref> | ||