سلاح کشتار جمعی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''سلاح کشتار جمعی''' سلاحی دانسته‌شده که هنگام به‌کارگیری برای اهداف نظامی، منجر به کشته‌شدن غیرنظامیان و تخریب برگشت‌ناپذیر محیط زیست می‌شوند. به باور فقیهان شیعه استفاده ابتدایی از این تسلیحات حرام است اما در صورت اضطرار و یا مقابله...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سلاح کشتار جمعی''' سلاحی دانسته‌شده که هنگام به‌کارگیری برای اهداف نظامی، منجر به کشته‌شدن غیرنظامیان و تخریب برگشت‌ناپذیر [[محیط زیست]] می‌شوند. به باور فقیهان شیعه استفاده ابتدایی از این تسلیحات حرام است اما در صورت اضطرار و یا مقابله‌به‌مثل و همچنین تولید و نگهداری نظرات متفاوتی وجود دارد. [[سید علی خامنه‌ای]] با [[فتوای حرمت ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای|صدور فتوای حرمت ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای و باقی سلاح‌های کشتار جمعی]] این سلاح‌ها را تهدیدی علیه بشریت و موجب از بین رفتن نسل‌ها و کشتزارهایی دانسته که به تصریح [[قرآن]] نابودی آنها [[حرام]] است. | '''سلاح کشتار جمعی''' سلاحی دانسته‌شده که هنگام به‌کارگیری برای اهداف نظامی، منجر به کشته‌شدن غیرنظامیان و تخریب برگشت‌ناپذیر [[محیط زیست]] می‌شوند. به باور فقیهان شیعه استفاده ابتدایی از این تسلیحات حرام است اما در صورت اضطرار و یا مقابله‌به‌مثل و همچنین تولید و نگهداری نظرات متفاوتی وجود دارد. [[سید علی خامنه‌ای]] با [[فتوای حرمت ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای|صدور فتوای حرمت ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای و باقی سلاح‌های کشتار جمعی]] این سلاح‌ها را تهدیدی علیه بشریت و موجب از بین رفتن نسل‌ها و کشتزارهایی دانسته که به تصریح [[قرآن]] نابودی آنها [[حرام]] است. | ||
در آموزه‌های دینی به جهت لزوم آمادگی دفاع در برابر دشمنان تولید سلاح مورد اهمیت است؛ لکن از جهت این که این نوع تسلیحات، قدرت تخریبی جبران‌ناپذیری دارند و باعث ازبین رفتن انسانهای بی‌گناه و محیط زیست است و همچنین به دلیل ظهور انواع جدیدی از سلاح‌های کشتار جمعی که از نمونه بارزشان سلاح هسته‌ای و شیمیایی است؛ این مسئله مجددا توجه فقیهان را به خود جلب کرده | در آموزه‌های دینی به جهت لزوم آمادگی دفاع در برابر دشمنان تولید سلاح مورد اهمیت است؛ لکن از جهت این که این نوع تسلیحات، قدرت تخریبی جبران‌ناپذیری دارند و باعث ازبین رفتن انسانهای بی‌گناه و محیط زیست است و همچنین به دلیل ظهور انواع جدیدی از سلاح‌های کشتار جمعی که از نمونه بارزشان سلاح هسته‌ای و شیمیایی است؛ این مسئله مجددا توجه فقیهان را به خود جلب کرده است و از همین جهات می‌توان مسئله فقهی و حکم شرعی سلاح‌های کشتار جمعی را از [[مسائل مستحدثه|مسائل مستحدثه فقهی]] دانست. | ||
==تعریف و اهمیت== | ==تعریف و اهمیت== | ||
به گفته پژوهشگران سلاح‌های کشتار جمعی، سلاح‌هایی هستند که هنگام به‌کارگیری برای اهداف نظامی، منجر به کشته‌شدن غیرنظامیان و تخریب برگشت‌ناپذیر [[محیط زیست]] می‌شوند.<ref>رستمی نجف‌آبادی، فرهادیان، «جرم بودن اقدام علیه بشریت به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای از نگاه فقه با رویکرد فتوای مقام معظم رهبری»، ص۱۰۳؛ عبدی و دیگران، «بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری»، ص۷۲۰.</ref> حسن عبدی و جواد هاشمی در ضمن مقاله‌ای بیش از ده شاخص و دیدگاه مختلف برای کشتار جمعی بودن یک سلاح بیان کرده و به نقد آنها پرداخته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: عبدی و دیگران، «بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری»،ص۷۱۴-۷۲۰.</ref> | به گفته پژوهشگران سلاح‌های کشتار جمعی، سلاح‌هایی هستند که هنگام به‌کارگیری برای اهداف نظامی، منجر به کشته‌شدن غیرنظامیان و تخریب برگشت‌ناپذیر [[محیط زیست]] می‌شوند.<ref>رستمی نجف‌آبادی، فرهادیان، «جرم بودن اقدام علیه بشریت به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای از نگاه فقه با رویکرد فتوای مقام معظم رهبری»، ص۱۰۳؛ عبدی و دیگران، «بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری»، ص۷۲۰.</ref> حسن عبدی و جواد هاشمی در ضمن مقاله‌ای بیش از ده شاخص و دیدگاه مختلف برای کشتار جمعی بودن یک سلاح بیان کرده و به نقد آنها پرداخته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: عبدی و دیگران، «بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری»،ص۷۱۴-۷۲۰.</ref> | ||
مسئله سلاح‌هایی که در هنگام استفاده از آنها احتمال کشته‌شدن غیرنظامیان اعم از کودکان، زنان، پیران و یا حتی اسیران مسلمان برود در زمان صدر اسلام و [[پیامبر(ص)]] نیز وجود داشته و مورد توجه [[حدیث|روایات شیعی]] نیز بوده است؛<ref>رياض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج ۸، ص۷۰.</ref> اما به جهت ظهور انواع جدیدی از سلاح‌های کشتار جمعی که از نمونه بارزشان سلاح هسته‌ای و شیمیایی است؛<ref>عبدی و دیگران، «بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری»،ص۷۱۷؛ ربانی و دیگران، بررسی ادله جواز یا حرمت تولید و انباشت سلاح‌های کشتار جمعی، ص ۹۰.</ref> این مسئله بیشتر مورد توجه فقیهان قرار گرفته است. | مسئله سلاح‌هایی که در هنگام استفاده از آنها احتمال کشته‌شدن غیرنظامیان اعم از کودکان، زنان، پیران و یا حتی اسیران مسلمان برود در زمان صدر اسلام و [[پیامبر(ص)]] نیز وجود داشته و مورد توجه [[حدیث|روایات شیعی]] نیز بوده است؛<ref>رياض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج ۸، ص۷۰.</ref> اما به جهت ظهور انواع جدیدی از سلاح‌های کشتار جمعی که از نمونه بارزشان سلاح هسته‌ای و شیمیایی است؛<ref>عبدی و دیگران، «بررسی تحلیلی مفهوم سلاح‌های کشتار جمعی و تطبیق آن بر دیدگاه اسلامی با تأکید بر آرای مقام معظم رهبری»،ص۷۱۷؛ ربانی و دیگران، بررسی ادله جواز یا حرمت تولید و انباشت سلاح‌های کشتار جمعی، ص ۹۰.</ref> این مسئله بیشتر مورد توجه فقیهان قرار گرفته است. همچنین از حیث ظهور مصادیق جدید برای سلاح کشتار جمعی و اثرات جدید آن که در گذشته وجود نداشته می‌توان حکم شرعی سلاح‌های کشتار جمعی را از [[مسائل مستحدثه|مسائل مستحدثه فقهی]] خواند.<ref>باقرزاده مشکی‌باف، «عناصر تعیین کننده در حل مسائل مستحدثه»، ص۵۰.</ref> میثمی تهرانی این تسلیحات را در اسلحه‌هایی با تکنولوژی عصر جدید منحصر دانسته و بررسی این مسئله نوظهور را در حیطه [[فقه حکومتی]] دانسته است.<ref>میثمی تهرانی، «واکاوی فقهی ادله حرمت استفاده از سلاح های کشتار جمعی»، ص۲۹۹-۳۰۰.</ref> | ||
در آموزه‌های دینی | در آموزه‌های دینی لزوم آمادگی دفاع در برابر دشمنان و تولید سلاح مورد اهمیت است؛ لکن به دلیل تخریب جبران‌ناپذیری که باعث ازبین رفتن انسانهای بی‌گناه و محیط زیست است؛ فقیهان شیعه در خصوص تولید، نگهداری و استفاده از این نوع سلاح‌ها نظرات فقهی متفاوتی را برگزیده‌اند.<ref>ربانی و دیگران، بررسی ادله جواز یا حرمت تولید و انباشت سلاح‌های کشتار جمعی، ص۸۷-۸۹.</ref> | ||
==حکم شرعی سلاح‌های کشتار جمعی== | ==حکم شرعی سلاح‌های کشتار جمعی== | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =<small>'''سخن رهبر انقلاب اسلامی ایران درمورد استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و تاکید بر ممنوعیت''':</small>{{سخ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =<small>'''سخن رهبر انقلاب اسلامی ایران درمورد استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و تاکید بر ممنوعیت''':</small>{{سخ}} | ||
«فکر اسلامی ما می‌گوید سلاحی که در [کاربرد] آن، غیر مسلّحین، غیر نظامی‌ها، و مردم عادّی تلف می‌شوند، این سلاح ممنوع است. این سلاح ممنوع است؛ حالا هسته‌ای باشد یا شیمیایی باشد یا غیر این‌ها؛ این سلاح ممنوع است. ما به‌خاطر نظر اسلام است که نخواستیم دنبال این سلاح برویم وَالّا اگر می‌خواستیم برویم شماها کی هستید، چه کاره هستید که بتوانید جلوگیری | «فکر اسلامی ما می‌گوید سلاحی که در [کاربرد] آن، غیر مسلّحین، غیر نظامی‌ها، و مردم عادّی تلف می‌شوند، این سلاح ممنوع است. این سلاح ممنوع است؛ حالا هسته‌ای باشد یا شیمیایی باشد یا غیر این‌ها؛ این سلاح ممنوع است. ما به‌خاطر نظر اسلام است که نخواستیم دنبال این سلاح برویم وَالّا اگر می‌خواستیم برویم شماها کی هستید، چه کاره هستید که بتوانید جلوگیری کنید».<ref>خامنه‌ای، [https://farsi.khamenei.ir/others-dialog?id=47431 «حرمت سلاح کشتار جمعی، ابدی و استثناناپذیر است»]، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه‌ای.</ref>| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= |رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
به گفته پژوهشگران حکم شرعی سلاح‌های کشتار جمعی از جهات زیر قابل بررسی است: | به گفته پژوهشگران حکم شرعی سلاح‌های کشتار جمعی از جهات زیر قابل بررسی است: | ||
===تولید و نگهداری=== | ===تولید و نگهداری=== | ||
نظر فقیهان شیعه در تولید و نگهداری این سلاح‌ها متفاوت است. [[محمد یزدی]] باور دارد با استناد به [[آیه ۶۰ سوره انفال]] به جهت آمادگی در مقابل دشمنان باید این سلاح‌ها را تولید کرد.<ref>یزدی، فقه القرآن، ج۲، ص۲۵۴.</ref> همچنین [[حیدر حب‌الله]] به منظور تهیۀ امکانات دفاع و مقابله و ایجاد ترس در دشمن، معتقد به جواز و بلکه وجوب تولید و نگهداری این سلاح‌ها است.<ref>حب‌الله، دراسات فی الفقه الاسلامی المعاصر، ۱۴۳۲ق، ج۲، ص۳۱۷.</ref> برخی دیگر از فقیهان با حرام دانستن تولید و نگهداری این سلاح‌ها، معتقدند منظور آیه ۶۰ انفال سلاح‌های متعارف است.<ref>ربانی و دیگران، «بررسی ادله جواز یا حرمت تولید و انباشت سلاح‌های کشتار جمعی»، ص۹۲.</ref> [[سید علی خامنه‌ای]] با [[فتوای حرمت ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای|صدور فتوای ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای و باقی سلاح های کشتار جمعی]]، تولید آنها را حرام و سلاح‌های کشتار جمعی را تهدیدی علیه بشریت دانسته است.<ref>«تحریم سلاح کشتار جمعی در تاریخ تشیع»، خبرگزاری ایسنا.</ref> | نظر فقیهان شیعه در تولید و نگهداری این سلاح‌ها متفاوت است. [[محمد یزدی]] باور دارد با استناد به [[آیه ۶۰ سوره انفال]] به جهت آمادگی در مقابل دشمنان باید این سلاح‌ها را تولید کرد.<ref>یزدی، فقه القرآن، ج۲، ص۲۵۴.</ref> همچنین [[حیدر حب‌الله]] به منظور تهیۀ امکانات دفاع و مقابله و ایجاد ترس در دشمن، معتقد به جواز و بلکه وجوب تولید و نگهداری این سلاح‌ها است.<ref>حب‌الله، دراسات فی الفقه الاسلامی المعاصر، ۱۴۳۲ق، ج۲، ص۳۱۷.</ref> برخی دیگر از فقیهان با حرام دانستن تولید و نگهداری این سلاح‌ها، معتقدند منظور آیه ۶۰ انفال سلاح‌های متعارف است.<ref>ربانی و دیگران، «بررسی ادله جواز یا حرمت تولید و انباشت سلاح‌های کشتار جمعی»، ص۹۲.</ref> [[سید علی خامنه‌ای]] با [[فتوای حرمت ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای|صدور فتوای ساخت و به‌کارگیری سلاح هسته‌ای و باقی سلاح های کشتار جمعی]]، تولید آنها را حرام و سلاح‌های کشتار جمعی را تهدیدی علیه بشریت دانسته است.<ref>«تحریم سلاح کشتار جمعی در تاریخ تشیع»، خبرگزاری ایسنا.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی]] تولید و نگهداری این سلاح‌ها را ناسازگار با [[فطرت|فطرت انسانی]] دانسته است.<ref>مکارم شیرازی، «مبانی تحریم سلاح های کشتار جمعی از منظر معظم له»، بلیغ نیوز.</ref> برخی از دلایل فقیهانِ مخالفِ تولید، امور زیر است: | ||
#سلاح کشتار جمعی [[مقدمه حرام]] است: تولید و نگهداری سلاح، مقدمه استفاده از آن است. از سوی دیگر می‌دانیم که استفاده از این نوع سلاح‌ها حرام است، و چون کاری که به عمل حرام منجر شود حرام است، تولید و نگهداری سلاح نامتعارف نیز است.<ref>حب‌الله، «فقه البیئة و اسلحة الدمار الشامل»، ص۸.</ref> | #سلاح کشتار جمعی [[مقدمه حرام]] است: تولید و نگهداری سلاح، مقدمه استفاده از آن است. از سوی دیگر می‌دانیم که استفاده از این نوع سلاح‌ها حرام است، و چون کاری که به عمل حرام منجر شود حرام است، تولید و نگهداری سلاح نامتعارف نیز است.<ref>حب‌الله، «فقه البیئة و اسلحة الدمار الشامل»، ص۸.</ref> | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۸: | ||
#استناد به آیات قرآن: پژوهشگران با استناد به [[آیه ۳۲ سوره مائده]] باور دارند استفاده ابتدایی از سلاح‌های کشتار جمعی منجر به کشته شدن انسانهای بی‌گناه است و طبق این آیه قتل انسان بی‌گناه حرام و معادل قتل تمام بشریت است.<ref>رستمی و دیگران، «جرم بودن اقدام علیه بشریت به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای از نگاه فقه»، ص۱۰۵.</ref> همچنین بر اساس [[آیه ۲۰۵ سوره بقره]] از بین‌بردن کشتزارها و نسل‌کشی، مصداق فساد در زمین است. و روشن است که سلاح‌های میکروبی، شیمیایی، نیتروژنی و هسته‌ای بارزترین عواملی هستند که در زمین موجب فساد می‌شوند.<ref>رستمی و دیگران، «جرم بودن اقدام علیه بشریت به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای از نگاه فقه»، ص۱۰۵.</ref> برخی با توجه به [[آیه اعتدا]]، معتقدند تناسب در تسلیحات جنگی و تفکیک میان دشمن نظامی و غیر نظامی از نکات آیه است و باید رعایت شود و این موارد با استفاده ابتدایی از تسلیحات کشتار جمعی ناسازگار است.<ref>رستمی و دیگران، «جرم بودن اقدام علیه بشریت به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای از نگاه فقه»، ص۱۰۵.</ref> | #استناد به آیات قرآن: پژوهشگران با استناد به [[آیه ۳۲ سوره مائده]] باور دارند استفاده ابتدایی از سلاح‌های کشتار جمعی منجر به کشته شدن انسانهای بی‌گناه است و طبق این آیه قتل انسان بی‌گناه حرام و معادل قتل تمام بشریت است.<ref>رستمی و دیگران، «جرم بودن اقدام علیه بشریت به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای از نگاه فقه»، ص۱۰۵.</ref> همچنین بر اساس [[آیه ۲۰۵ سوره بقره]] از بین‌بردن کشتزارها و نسل‌کشی، مصداق فساد در زمین است. و روشن است که سلاح‌های میکروبی، شیمیایی، نیتروژنی و هسته‌ای بارزترین عواملی هستند که در زمین موجب فساد می‌شوند.<ref>رستمی و دیگران، «جرم بودن اقدام علیه بشریت به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای از نگاه فقه»، ص۱۰۵.</ref> برخی با توجه به [[آیه اعتدا]]، معتقدند تناسب در تسلیحات جنگی و تفکیک میان دشمن نظامی و غیر نظامی از نکات آیه است و باید رعایت شود و این موارد با استفاده ابتدایی از تسلیحات کشتار جمعی ناسازگار است.<ref>رستمی و دیگران، «جرم بودن اقدام علیه بشریت به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای از نگاه فقه»، ص۱۰۵.</ref> | ||
#مضمون برخی روایات ممنوعیت زیاده‌روی در جنگ، مثله‌کردن کشتگان، کشتن پیران، کودکان و زنان و قطع درختان جز در موقعیت اضطراری است.<ref>حر عاملى، وسائل الشيعة، ج۱۵، ص۵۸.</ref> و نیز طبق روایاتی از انتشار سم در بلاد دشمنان نهی شده است.<ref>حر عاملى، وسائل الشيعة، ج۱۵، ص۵۸-۵۹و۶۲.</ref> [[سید محمد محمدصادق صدر|محمد صدر]] معتقد است منظور از سمّ در این روایات هرگونه سلاح غیرمتعارف است.<ref>صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۸۴.</ref> | #مضمون برخی روایات ممنوعیت زیاده‌روی در جنگ، مثله‌کردن کشتگان، کشتن پیران، کودکان و زنان و قطع درختان جز در موقعیت اضطراری است.<ref>حر عاملى، وسائل الشيعة، ج۱۵، ص۵۸.</ref> و نیز طبق روایاتی از انتشار سم در بلاد دشمنان نهی شده است.<ref>حر عاملى، وسائل الشيعة، ج۱۵، ص۵۸-۵۹و۶۲.</ref> [[سید محمد محمدصادق صدر|محمد صدر]] معتقد است منظور از سمّ در این روایات هرگونه سلاح غیرمتعارف است.<ref>صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۳۸۴.</ref> | ||
#قواعد فقهی | #قواعد فقهی: قواعد فقهی مثل [[قاعده لاضرر|لاضرر]]، [[قاعده حرمت اعانه بر اثم|اثم]] و [[قاعده وزر|قاعده وِزر]] نیز به عنوان دلیل حرمت استفاده بدوی از تسلیحات کشتار جمعی ذکر شده است؛ بر اساس قاعده لاضرر کسی حق ندارد ضرر غیرقابل‌جبرانی را بر دیگران وارد کند.<ref>افضل زاده و دیگران، به کارگیری سلاح کشتار جمعی از منظر فقه و حقوق بین الملل، ص۹۱.</ref> بر اساس قاعده‌ی إثم اگر گناه یک عمل از نفع و سود آن عمل بیشتر و بزرگ‌تر باشد، باعث تحریم آن عمل می‌گردد.<ref>بروجردى، لمحات الأصول، ۱۴۲۱ق، ص۲۳۹.</ref> مطابق قاعده‌ی وزر یا اصل شخصی بودن مجازات، دامنه‌ی مجازات نباید فراتر از محدوده کسانی رود که استحقاق آن را دارند.<ref>محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۱۵۸.</ref> | ||
===در مقام مقابله‌به‌مثل=== | ===در مقام مقابله‌به‌مثل=== | ||
مقابله‌به‌مثل از مصادیق [[دفاع مشروع]] و بر اساس [[آیه ۴۰ سوره شوری]] و [[آیه اعتداء]] موجب جواز استفاده از سلاح کشتار جمعی دانسته شده اما در هنگام استفاده باید توجه داشت رعایت تناسب و میزان ظلم انجام شده باشد. که سبب ضرر به شخص غیرطرف در درگیری نشود.<ref>حب‌الله، «فقه البیئة و اسلحة الدمار الشامل»، ص۳۰؛ الهیان و دیگران، «تسلیحات کشتار جمعی در مقام مقابله‌به‌مثل از نظر فقه»، ص۸.</ref> پژوهشگران معتقدند در تسلیحات کشتار جمعی هیچ تناسبی میان تجاوز و مقابله برقرار نخواهد بود.<ref>نگاه کنید به: الهیان و دیگران، تسلیحات کشتار جمعی در مقام مقابله‌به‌مثل از نظر فقه.</ref> همچنین امام خمینی معتقد است این آیه فقط به اصل مقابله‌به‌مثل دلالت دارد و روشن است که چنین مماثلتی در جنگ امکان ندارد.<ref>خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۴۸۱.</ref> | مقابله‌به‌مثل از مصادیق [[دفاع مشروع]] و بر اساس [[آیه ۴۰ سوره شوری]] و [[آیه اعتداء]] موجب جواز استفاده از سلاح کشتار جمعی دانسته شده اما در هنگام استفاده باید توجه داشت رعایت تناسب و میزان ظلم انجام شده باشد. که سبب ضرر به شخص غیرطرف در درگیری نشود.<ref>حب‌الله، «فقه البیئة و اسلحة الدمار الشامل»، ص۳۰؛ الهیان و دیگران، «تسلیحات کشتار جمعی در مقام مقابله‌به‌مثل از نظر فقه»، ص۸.</ref> پژوهشگران معتقدند در تسلیحات کشتار جمعی هیچ تناسبی میان تجاوز و مقابله برقرار نخواهد بود.<ref>نگاه کنید به: الهیان و دیگران، تسلیحات کشتار جمعی در مقام مقابله‌به‌مثل از نظر فقه.</ref> همچنین [[امام خمینی]] معتقد است این آیه فقط به اصل مقابله‌به‌مثل دلالت دارد و روشن است که چنین مماثلتی در جنگ امکان ندارد.<ref>خمینی، کتاب البیع، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۴۸۱.</ref> | ||
===در مقام ضرورت=== | ===در مقام ضرورت=== | ||
نظر فقیهان در صورت اضطرار یا مواقعی که پیروزی مسلمانان متوفق بر استفاده از تسلیحات کشتار جمعی است متفاوت است. برخی از فقیهان شیعه با استناد به [[فعل معصوم|فعل پیامبر(ص)]] در برخی [[جنگ‌های پیامبر(ص)|نبردهایشان]] و یا استناد به برخی روایات معتقدند استفاده از این تسلیحات در چنین مواردی جایز است.<ref>محقق حلّى، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۸۳؛ طوسى، المبسوط في فقه الإمامية، ج۲، ص۱۱؛ شهيد ثانى، مسالك الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۵؛ طباطبايى، رياض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۶۹؛ حر عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۵، ابواب جهاد العدو، باب ۱۶ ،ص۶۲ ،حديث ۲.</ref> | نظر فقیهان در صورت اضطرار یا مواقعی که پیروزی مسلمانان متوفق بر استفاده از تسلیحات کشتار جمعی است متفاوت است. برخی از فقیهان شیعه با استناد به [[فعل معصوم|فعل پیامبر(ص)]] در برخی [[جنگ‌های پیامبر(ص)|نبردهایشان]] و یا استناد به برخی روایات معتقدند استفاده از این تسلیحات در چنین مواردی جایز است.<ref>محقق حلّى، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۸۳؛ طوسى، المبسوط في فقه الإمامية، ج۲، ص۱۱؛ شهيد ثانى، مسالك الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۵؛ طباطبايى، رياض المسائل، ۱۴۱۸ق، ج۸، ص۶۹؛ حر عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۵، ابواب جهاد العدو، باب ۱۶ ،ص۶۲ ،حديث ۲.</ref> | ||
در مقابل برخی مخالف کاربرد سلاح نامتعارف حتی در فرض ضرورت هستند. [[محمدجواد فاضل لنکرانی]] معتقد است گرچه فقیهان، فتح مسلمانان در جنگ را بسیار حیاتی دانسته‌اند و مجوز انجام کارهای نامتعارف را داده‌اند اما دلیلی نداریم که مسلمانان برای حفظ اسلام بتوانند هر عملی انجام | در مقابل برخی مخالف کاربرد سلاح نامتعارف حتی در فرض ضرورت هستند. [[محمدجواد فاضل لنکرانی]] معتقد است گرچه فقیهان، فتح مسلمانان در جنگ را بسیار حیاتی دانسته‌اند و مجوز انجام کارهای نامتعارف را داده‌اند اما دلیلی نداریم که مسلمانان برای حفظ اسلام بتوانند هر عملی انجام دهند؛ بلکه باید از طرق مشروع باشد.<ref>فاضل لنکرانی، «تولید و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از دیدگاه فقه اسلامی»، ص۳۲.</ref> همچنین [[آقا ضیاء عراقی]] نیز استفاده از سمومات که سلاح کشتار جمعی در آن زمان محسوب می‌شده را حتی در فرض توقف پیروزی بر آن، ممنوع می‌داند.<ref>عراقى، شرح تبصرة المتعلمين، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> برخی پژوهشگران با مخدوش دانستن روایتی که در آن به استفاده از آتش انداختن با منجنیق که منجر به کشته‌شدن غیر نظامیان است معتقدند این روایت از سوی برخی [[علم رجال|رجالیان]] مورد خدشه واقع شده است.<ref>علیدوست، «فقه توليد، انباشت و كاربرد سلاحهاي غيرمتعارف با محوريت فقه اماميه»، ص۱۷-۱۸.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||