عاشورخانه پادشاهی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عاشورخانه پادشاهی''' یا '''بادشاہی عاشورخانہ''' از بناهای تاریخی شیعیان در [[حیدرآباد (هند)|حیدرآباد هند]] است که برای اقامه [[سوگواری محرم|عزای امام حسین(ع)]] تأسیس شد. این بنا در [[سال ۱۰۰۵ هجری قمری]] به دستور حاکم شیعی حیدرآباد، [[محمدقلی قطب‌شاه]] و طراحی [[میر محمد مؤمن استرآبادی]] احداث شد. در مراسم‌ این عاشورخانه به‌ویژه در [[دهه محرم|دهه اول محرم]]، شخص حاکم به همراه وزرا و امرا حضور فعال داشتند و حتی خود محمدقلی قطب‌شاه به مرثیه‌سرایی می‌پرداخت.  

در عاشورخانه پادشاهی هنوز کاشی‌کاری‌های دوره تأسیس آن همراه با کتیبه‌هایی مزین به اشعار فارسی و اسامی [[امامان شیعه]] و [[علم‌های عزاداری]] موجود است. این عاشورخانه تحت نظارت اداره میراث تاریخی ایالتی و اداره اوقاف شیعه فعالیت می‌کند.  

عاشورخانه پادشاهی در سال ۱۰۰۵ هجری قمری<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۰</ref> به دستور [[محمدقلی قطب‌شاه]] از سلسله شیعی [[قطب‌شاهیان]] در شهر جدید التأسیس [[حیدرآباد (هند)|حیدرآباد]] احداث شد.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۰؛ عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴؛ کرمی، نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن، ۱۳۷۳ش، ص۸۵</ref> نقشه شهر جدید حیدرآباد شامل عمارت‌هایی مانند چهار منار، چهار بازار مسقف، چهارده هزار مغازه، دولتخانه و از جمله عاشورخانه پادشاهی بود.<ref>صادقی علوی، «دوران طلایی حکومت قطب‌شاهیان»، ص۱۵۵</ref> این نقشه‌ها با نظارت [[میر محمد مؤمن استرآبادی]]، وزیر اعظم ایرانی قطب‌شاهیان، در سال ۹۹۹ هجری قمری آماده شد.<ref>صادقی علوی، «دوران طلایی حکومت قطب‌شاهیان»، ص۱۵۵</ref> قبل از این عاشورخانه، برای برگزاری [[سوگواری محرم|آیین‌های محرم]] عاشورخانه‌های بسیاری در حکومت‌های شیعی [[عادل‌شاهیان]] در بیجاپور و قطب‌شاهیان در حیدرآباد، ساخته شده بود.<ref>عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴؛ صادقی علوی، «گذری بر منابع تاریخی عصر قطب‌شاهیان»، ص۱۴۹</ref> [[عاشورخانه‌|عاشورخانه‌ها]] از جمله مهم‌ترین بناهایی بود که قطب‌شاهیان به ساختن آن اهتمام داشتند.<ref>عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴؛ صادقی علوی، «گذری بر منابع تاریخی عصر قطب‌شاهیان»، ص۱۴۹</ref>

==مراسم‌ عاشورخانه پادشاهی==

عاشورخانه پادشاهی از زمان تأسیس تا زمان فعلی پایگاهی برای انجام مراسم مذهبی به ویژه [[سوگواری محرم|عزاداری امام حسین(ع)]] بوده است.<ref>[https://shiawaves.com/urdu/2024/07/13/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%DA%A9%D9%86-%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%DA%BA-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%A7-%D8%A7 «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»]، سایت شیعه خبریں</ref> قبل از بنای این عاشورخانه، در دوران حکومت قطب شاهیان در گُلکُندَه و حیدرآباد هند، مسلمانان و غیرمسلمانان با کنار نهادن اختلافات فرهنگی و دینی خود در [[عاشورخانه]]‌های دیگر حضور می‌یافتند.<ref>ضابط، «نقش ایرانیان در ترویج عزاداری در شبه قاره هندوستان»، ص۱۰۲؛ معصومی، «هندوان و ایین‌های محرم در دکن»، ص۱۷۵</ref> طبق گزارش [[حديقة السلاطین قطب‌شاهی|کتاب حديقة السلاطین قطب‌شاهی]] که شرح مفصلی از برگزاری مراسم عزاداری و اعیاد مذهبی بیان کرده است،<ref>صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹-۵۷</ref> مراسم سوگواری ایام محرم در زمان محمدقلی قطب‌شاه با تأسیس عاشورخانه پادشاهی به شکلی باشکوه‌تر ادامه یافت.<ref>صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹-۵۷</ref> با شروع ماه [[دهه محرم|محرم]]، پادشاه فرمان می‌داد که تمام شهر در عزای شهادت امام حسین (ع) به سوگ بنشیند.<ref>صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹</ref> از جمله آداب این ایام می‌توان به تعطیلی موسیقی، فروش تنباکو و مشروبات و همچنین پرهیز از مصرف گوشت اشاره کرد.<ref>صاعدی شیرازی، حدیقة السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹</ref>  

===شرکت حاکم شیعی به همراه درباریان در مراسمات===

در مراسم‌ عاشورخانه پادشاهی شخص پادشاه محمدقلی قطب‌شاه به همراه وزرا و امرا به کسوت عزا به همراه مردم حضور داشتند.<ref>صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹و۵۶</ref> در کتاب حدیقه السلاطین قطب‌شاهی مراسم‌های عاشورخانه پادشاهی طبق روز‌های [[دهه محرم|دهه اول محرم]] به تفصیل بیان شده است.<ref>صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹-۵۷</ref> بر این اساس از شب اول محرم تا شب دهم هر شب یک‌هزار چراغ در محوطه این عاشورخانه روشن می‌کردند که در شب دهم تعداد چراغ‌ها به ده هزار شعله می‌رسید.<ref>صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۵۰</ref> در این عاشورخانه نیز همانند سایر عاشورخانه‌ها، مراسم ذکر مصائب برپا بود. مداحان و ذاکران به مداحی و [[مرثیه]] سرایی می‌پرداختند.<ref>صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹-۵۷</ref> تا آنجا که سلطان محمدقلی قطب‌شاه خود از مرثیه سرایان بنام بوده است.<ref>کرمی، نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن، ۱۳۷۳ش، ص۸۶</ref> این مراسم نه تنها در نقاط مختلفی در شهر حیدرآباد بلکه در روستاها و شهرهای دیگر نیز انجام می‌شد و هزینه آنها از خزانه دربار پرداخت می‌شد.<ref>خان‌ترین، تاریخ رشیدالدین خانی، ۱۲۷۰ق، ص۴۱۹؛ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۵۲</ref>

به مدت بیش از ۴۰۰ سال تا حال حاضر<ref>[https://shiawaves.com/urdu/2024/07/13/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%DA%A9%D9%86-%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%DA%BA-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%A7-%D8%A7 «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»]، سایت شیعه خبریں</ref> در عاشورخانه پادشاهی و حدود ۳۰ عاشورخانه دیگر از جمله عاشورخانه دارالشفا که اکثر آنها در دوره سلسله [[قطب‌شاهیان]] ساخته شده‌اند، عزاداری امام حسین(ع) از شب اول تا شب [[روز عاشورا|عاشورا]] توسط شیعیان و حتی [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] و اهل آیین هندو انجام می‌شود.<ref>ضابط، «نقش ایرانیان در ترویج عزاداری در شبه قاره هندوستان»، ص۱۰۲؛ معصومی، «هندوان و ایین‌های محرم در دکن»، ص۱۷۵</ref> با این حال طبق گزارش مورخین یک وقفه‌ای بعد از زوال سلسه شیعی [[قطب‌شاهیان]] در فعالیت عاشورخانه اتفاق افتاد.<ref>[https://shiawaves.com/urdu/2024/07/13/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%DA%A9%D9%86-%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%DA%BA-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%A7-%D8%A7 «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»]، سایت شیعه خبریں</ref> با استیلای حکومت [[اورنگ زیب]]، امپراتور [[گورکانیان|گورکانی]]، [[دکن|در منطقه دکن]]، عزاداری به مدت ۷۰ سال، تقریباً متوقف شد.<ref>[https://shiawaves.com/urdu/2024/07/13/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%DA%A9%D9%86-%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%DA%BA-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%A7-%D8%A7 «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»]، سایت شیعه خبریں</ref> و بعد از آن در زمان آغاز سلسله شیعی [[آصف‌جاهیان]] دوباره عزاداری رونق گرفت.<ref>[https://shiawaves.com/urdu/2024/07/13/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%DA%A9%D9%86-%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%DA%BA-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%A7-%D8%A7 «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»]، سایت شیعه خبریں </ref>

==مشخصات بنای فیزیکی عاشورخانه پادشاهی==

به گزارش [[مآثر دکن|کتاب مآثر دکن]] عمارت قدیم صرفاً شامل اندرونی بود.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲</ref> از همین زمان [[علم|عَلَم]] ۱۴ معصومین نصب شده است.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲</ref> در سال ۱۰۹۸ هجری پس از فتح [[حیدرآباد (هند)|حیدرآباد]] توسط لشکریان اورنگ زیب، امپراتور گورکانی،<ref>Green, "Auspicious Foundations: The Patronage of Sufi Institutions in the Late Mughal and Early Asaf Jah Deccan", p74</ref> به علت [[فرقه‌گرایی]] غیرشیعی از عاشورخانه به عنوان اصطبل اسب برای سواره نظام استفاده شد<ref>Green, "Auspicious Foundations: The Patronage of Sufi Institutions in the Late Mughal and Early Asaf Jah Deccan", p74</ref> و در این فرآیند بخشی از ساختمان ویران شد.<ref>Green, "Auspicious Foundations: The Patronage of Sufi Institutions in the Late Mughal and Early Asaf Jah Deccan", p74</ref> این بنای تاریخی توسط آصف جاه دوم (میر نظام علیخان بهادر) در سال ۱۷۶۵م بازسازی شد<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳؛ عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴؛ Green, "Auspicious Foundations: The Patronage of Sufi Institutions in the Late Mughal and Early Asaf Jah Deccan", p74</ref> و یک دروازه ورودی جدید به نام باب فیض عالمیان به همراه سالن‌های بیرونی و ستون‌های چوبی به عمارت اصلی عاشورخانه اضافه شد.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳؛ عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴</ref> همچنین در سال ۱۲۵۰ هجری نقاشی و رنگ آمیزی دوباره شده است.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳</ref> خاتم‌بندی‌های سقف عمارت قدیمی از دوره عهد آصفیه محفوظ مانده است.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲</ref> اگرچه این عمارت از لحاظ قدمت از حسینیه‌ها و [[امام‌باره|امامباره‌های]] شهر [[لکهنو|لکنو]] قدیمی‌تر است، کاشی کاری خود را حفظ کرده است.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳</ref>

بخش‌های مختلف  عاشورخانه پادشاهی شامل نقارخانه، نیازخانه، آبدارخانه، لنگرخانه به معنای محل نذری و غذاخوری، اتاق‌های نگهبانی و خانه [[تولیت|متولی]] است.<ref>Chatterjee, [https://siaphotography.in/blog/heritage-walk-in-hyderabad-badshahi-ashurkhana/ "Badshahi Ashurkhana"], sia photography site</ref>

کاشی کاری‌های سبک ایرانی عمارت عاشورخانه پادشاهی در سال ۱۰۲۰ هجری قمری انجام شده است.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲</ref> براساس کتاب مآثر دکن چاپ ۱۹۲۴م که گزارش مفصلی از کتیبه‌های بنا ارایه داده است نام سلطان محمدقلی قطب‌شاه بر روی کتیبه بالای [[محراب]] قرار دارد.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲</ref> همچنین نام نوه سلطان عبدالله قطب‌شاه هفتم نیز با کنیه ابوالمظفر جاهای مختلف کَنده‌کاری شده است.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲</ref> بر روی سایر کاشی‌کاری‌ها کتیبه‌هایی به [[خط طغرا]] انجام شده است که برخی از مهم‌ترین آن به قرار ذیل است:

*بر روی کتیبه دیوارهای جنوبی و شمالی عبارت «اللهم صل علی النبی و الوصی و البتول فاطمه و السبطین و السجاد و الباقر و الصادق و الکاظم و الرضا و التقی و النقی و العسکری و المهدی و السلام علیهم»<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۱</ref>

*بر کتیبه دالان دوم بر دیوار غربی عبارات زیر به صورت شعرآمده است:

|چون نظام الملک آصف منزلت|کرده از بهر حسین توقیر او  

 

==بودجه عمارت عاشورخانه==

ساختمان اولیه را سلطان محمدقلی قطب‌شاه با هزینه ۶۶ هزار روپیه احداث کرده بود.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲</ref> نواب میر نظام علی خان بهادر غفران مآب برای هزینه‌های عاشورخانه ۱۲ هزار روپیه سالانه مقرر کرد<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳</ref> و بعد از او نواب سکندرجاه بهادر مغفرت‌منزل دو هزار روپیه به آن افزود.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳</ref> طبق گزارش کتاب مآثر دکن این بنا حداقل تا سال ۱۹۲۴م دارای بودجه دولتی بوده است.<ref>بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۰</ref> هم اکنون این عاشورخانه زیر نظر اداره میراث تاریخی ایالتی و زیر نظر [[اداره اوقاف شیعه]] قرار دارد.<ref>سید مبشر، [https://urdu.munsifdaily.com/?p=83325 «مقبرہ سیدانی ماں، بادشاہی عاشور خانہ اور شیخ پیٹ سرائے کی تزئین نو کا فیصلہ»]، سایت روزنامه منصف حیدرآباد</ref>