confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۶۹۱
ویرایش
خطبه حضرت زینب در شام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←معرفی خطبه و جایگاه آن در تاریخ اسلام: اصلاح نویسههای عربی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
# شکرگزاری نعمت‌های بسیار خدا به سبب ارزانی‌داشتن رحمت، کرامت و شهادت به خاندان پیامبر(ص).<ref>داوودی، و مهدی رستم‌نژاد، عاشورا، ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها، ۱۳۸۶ش، ص۵۹۲-۵۹۳.</ref> | # شکرگزاری نعمت‌های بسیار خدا به سبب ارزانی‌داشتن رحمت، کرامت و شهادت به خاندان پیامبر(ص).<ref>داوودی، و مهدی رستم‌نژاد، عاشورا، ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها، ۱۳۸۶ش، ص۵۹۲-۵۹۳.</ref> | ||
حضرت زینب در این خطبه به آیات متعددی استناد کرده است؛ چرا که می‌خواست با استفاده از گفتمان مشترک خود با مردم شام (یعنی [[قرآن]])، از طرفی آنها را هدایت کند و از طرفی ادعای حکومت وقت که اهل‌بیت(ع) را [[مرتد|خارجی]] معرفی کرده بودند، از اهل‌بیت بزداید.<ref>خانی‌مقدم، «چرایی تجلی قرآن در خطبه‌های حضرت زینب(س)، اهداف و | حضرت زینب در این خطبه به آیات متعددی استناد کرده است؛ چرا که می‌خواست با استفاده از گفتمان مشترک خود با مردم شام (یعنی [[قرآن]])، از طرفی آنها را هدایت کند و از طرفی ادعای حکومت وقت که اهل‌بیت(ع) را [[مرتد|خارجی]] معرفی کرده بودند، از اهل‌بیت بزداید.<ref>خانی‌مقدم، «چرایی تجلی قرآن در خطبه‌های حضرت زینب(س)، اهداف و نتایج»، ص۷۰-۷۲.</ref> حضرت زینب در این خطبه با استناد به [[آیه ۱۰ سوره روم]]، بی‌احترامی کردن یزید به آیات الهی را نتیجۀ گناهانِ بسیار او می‌داند.<ref>روشنفکر، و دانش محمدی، «تحلیل گفتمان ادبی خطبه‌های حضرت زینب(س)»، ص۱۴۲.</ref> وی در ادامه با تکیه بر [[آیه ۱۷۸ سوره آل‌عمران]]، پیروزی ظاهری یزید در جنگ را به جهت [[سنت املا|سُنَّت اِملای خدا]] برمی‌شمارد.<ref>روشنفکر، و دانش محمدی، «تحلیل گفتمان ادبی خطبه‌های حضرت زینب(س)»، ص۱۴۲.</ref> زینب(س) در این خطبه با استناد به آیات مختلفی از قرآن، یزید و حامیان او را به سبب انجام واقعه کربلا، ستمکار، مستحق خواری در دنیا و عذاب در آخرت می‌داند.<ref>رنجبرحسینی، و مریم اسلامی‌پور، «تحلیل اقتباس‌های قرآنی خطبه حضرت زینب(س) در شام»، ص۲۴.</ref> | ||
حضرت زینب با مخاطب قراردادن یزید با تعبیرِ «[[طلقاء|یا ابن‌َالطُلَقاء]]» (یعنی: ای فرزند رهاشدگان) بخشش کریمانه پیامبر(ص) از نیاکان یزید در [[فتح مکه]] را، با عمل یزید در به اسارت‌گرفتن خاندان پیامبر مقایسه می‌کند.<ref>نگاه کنید به: سید ابن‌طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۸۲.</ref> به گفته [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]، از مراجع تقلید شیعه، حضرت زینب در بخش‌های پایانی این خطبه، این [[علم غیب|خبر غیبی]] را بیان می‌کند، که یاد اهل‌بیت(ع) هیچگاه فراموش نخواهد شد.<ref>صافی گلپایگانی، حسین(ع) شهید آگاه، ۱۳۶۶ش، ص۳۸۵-۳۸۶.</ref> | حضرت زینب با مخاطب قراردادن یزید با تعبیرِ «[[طلقاء|یا ابن‌َالطُلَقاء]]» (یعنی: ای فرزند رهاشدگان) بخشش کریمانه پیامبر(ص) از نیاکان یزید در [[فتح مکه]] را، با عمل یزید در به اسارت‌گرفتن خاندان پیامبر مقایسه می‌کند.<ref>نگاه کنید به: سید ابن‌طاووس، اللهوف علی قتلی الطفوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۸۲.</ref> به گفته [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]، از مراجع تقلید شیعه، حضرت زینب در بخش‌های پایانی این خطبه، این [[علم غیب|خبر غیبی]] را بیان می‌کند، که یاد اهل‌بیت(ع) هیچگاه فراموش نخواهد شد.<ref>صافی گلپایگانی، حسین(ع) شهید آگاه، ۱۳۶۶ش، ص۳۸۵-۳۸۶.</ref> | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
* از بین رفتن گفتمان حکومت وقت که اسیران کربلا را [[مرتد|خارجی]] می‌خوانند؛<ref>صراوی، «درآمدی بر گفتمان کاوی تاریخی، مطالعۀ موردی خطبه حضرت زینب(س) در شام»، ص۸۸.</ref> | * از بین رفتن گفتمان حکومت وقت که اسیران کربلا را [[مرتد|خارجی]] می‌خوانند؛<ref>صراوی، «درآمدی بر گفتمان کاوی تاریخی، مطالعۀ موردی خطبه حضرت زینب(س) در شام»، ص۸۸.</ref> | ||
* فراهم‌آمدن زمینه فکری جامعه برای آگاه شدن از باطل‌بودن حکومت یزید؛<ref>هاشمی‌نژاد، درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت، ۱۳۸۲ش، ص۲۲۱.</ref> | * فراهم‌آمدن زمینه فکری جامعه برای آگاه شدن از باطل‌بودن حکومت یزید؛<ref>هاشمی‌نژاد، درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت، ۱۳۸۲ش، ص۲۲۱.</ref> | ||
* آشکارشدن شخصیت منافقانه یزید و اطرافیان او برای مردم شام.<ref> | * آشکارشدن شخصیت منافقانه یزید و اطرافیان او برای مردم شام.<ref>خانی‌مقدم، «چرایی تجلی قرآن در خطبه‌های حضرت زینب(س)، اهداف و نتایج»، ص۸۲.</ref> | ||
== تأثیر در ادبیات == | == تأثیر در ادبیات == | ||
در ادبیات فارسی به نقش حضرت زینب به عنوان پیام‌آور واقعه کربلا توجه شده است.<ref>حیدری، و دیگران، «بازخوانی جلوه‌های مقاومت در خطبه‌های حضرت زینب(س) و شعر | در ادبیات فارسی به نقش حضرت زینب به عنوان پیام‌آور واقعه کربلا توجه شده است.<ref>حیدری، و دیگران، «بازخوانی جلوه‌های مقاومت در خطبه‌های حضرت زینب(س) و شعر عاشورایی»، ص۲۰.</ref> اگرچه اشعار مربوط به حضرت زینب پیش‌تر به ترسیم چهره‌ای غمزده و پیوسته‌گریان می‌پرداخت، اما در ادامه با تأثیرپذیری از خطبه‌های وی، از زینب(س) چهره‌ای سلحشور، مقاوم و مبارزاتی ارائه شد.<ref>حیدری، و دیگران، «بازخوانی جلوه‌های مقاومت در خطبه‌های حضرت زینب(س) و شعر عاشورایی»، ص۲۰.</ref> [[سید جعفر شهیدی]]، تاریخ‌پژوه شیعه، معتقد است، اگر خطبۀ حضرت زینب در شام و کوفه نبود، عظمت واقعه عاشورا برای بسیاری از افراد معلوم نمی‌شد.<ref>شهیدی، «اگر زینب نبود عظمت عاشورا جاودانه نمی‌شد»، ص۱۴.</ref> این معنا در قالب شعری ذیل بازآفرینی شده است: | ||
{{شعر | {{شعر | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۵: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابومخنف، لوط بن یحیی، وقعة الطف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق. | |||
* ابن‌طیفور، احمد بن ابی‌طاهر، بلاغات النساء، قم، الشریف الرضی، بی‌تا. | |||
* ابن‌نما حلّی، جعفر بن محمد، مثیر الأحزان، قم، مدرسه امام مهدی(ع)، ۱۴۰۶ق. | |||
* بن‌حسن، رجب، شرح خطبة السیدة زینب(س) فی مجلس یزید بن معاویه، قم، میراث ماندگار، ۱۴۰۰ش. | |||
* پاک‌نیا، عبدالکریم، نگاهی به خطبه‌های حضرت زینب(س) در کوفه و شام، قم، فرهنگ اهل‌بیت(ع)، ۱۳۸۹ش. | |||
* حسینی خامنه‌ای، سید علی، [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3309 «بیانات در دیدار جمعی از پیشکسوتان جهاد و شهادت و *خاطره‌‌گویان دفتر ادبیات و هنر مقاومت»]، در پایگاه اینترنتی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، تاریخ درج: ۳۱ شهریور ۱۳۸۴ش، تاریخ بازدید: ۱۶ مهر ۱۴۰۳ش. | |||
* حیدری، و دیگران، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1720798 «بازخوانی جلوه‌های مقاومت در خطبه‌های حضرت زینب(س) و شعر عاشورایی»]، در مجله کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، شماره ۴۰، زمستان ۱۳۹۹ش. | |||
* خانی‌مقدم، مهیار، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1308116 «چرایی تجلی قرآن در خطبه‌های حضرت زینب(س)، اهداف و نتایج»]، در مجله مشکات، زمستان ۱۳۹۴ش. | |||
* خرسندی، محمود، و دیگران، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1452471 «تحلیل بلاغی خطبه حضرت زینب(س)»]، در مجله مطالعات ادبی متون اسلامی، شماره ۲، پاییز ۱۳۹۱ش. | |||
* داودی، سعید، و مهدی رستم‌نژاد، عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها، قم، امام علی بن ابی طالب علیه‌السلام، زیر نظر آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۸۸ ه. ش، ص۵۹۶. | * داودی، سعید، و مهدی رستم‌نژاد، عاشورا ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها، پیامدها، قم، امام علی بن ابی طالب علیه‌السلام، زیر نظر آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۸۸ ه. ش، ص۵۹۶. | ||
* رضایی، رضا، و محدثه دلارام‌نژاد، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2172385 «تحلیل فرانقش اندیشگانی خطبه حضرت زینب(س) بر اساس دستور نقش گرای هلیدی»]، در فصل‌نامه لسان مبین، شماره ۴۸، تابستان ۱۴۰۱ش. | |||
* رنجبرحسینی، محمد، و مریم اسلامی‌پور، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1606095 «تحلیل اقتباس‌های قرآنی خطبه حضرت زینب(س) در شام»]، در پژوهش‌نامه معارف حسینی، شماره ۱۷، بهار ۱۳۹۹ش. | |||
* روشنفکر، کبری، و دانش محمدی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/418580 «تحلیل گفتمان ادبی خطبه‌های حضرت زینب(س)»]، در مجله مطالعات قرآن و حدیث سفینه، شماره ۲۲، بهار ۱۳۸۸ش. | |||
* سید ابن‌طاووس، علی بن موسی، اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه: احمد فهری زنجانی، تهران، جهان، ۱۳۴۸ش. | |||
* شهیدی، سید جعفر، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/56906 «اگر زینب نبود عظمت عاشورا جاودانه نمی‌شد»]، مصاحبه در مجله گلستان قرآن، شماره ۶۰، اردیبهشت ۱۳۸۰ش. | |||
* صافی گلپایگانی، لطف‌الله، حسین(ع) شهید آگاه و رهبر نجات‌بخش اسلام، مشهد، مؤسسه نشر و تبلیغ، ۱۳۶۶ش. | |||
* صراوی، محمد، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1078279 «درآمدی بر گفتمان کاوی تاریخی، مطالعۀ موردی خطبه حضرت زینب(س) در شام»]، در مجله مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، شماره ۵۷، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش. | |||
* فتّال نیشابوری، محمد بن احمد، روضةُ الواعِظین و بَصیرةُ المُتَّعِظین، قم، انتشارات رضی، ۱۳۷۵ش. | |||
* فریشْلِر، کورْت، امام حسین و ایران، ترجمه: ذبیح‌الله منصوری، تهران، جاویدان، چاپ سوم، ۱۳۶۶ش. | * فریشْلِر، کورْت، امام حسین و ایران، ترجمه: ذبیح‌الله منصوری، تهران، جاویدان، چاپ سوم، ۱۳۶۶ش. | ||
* | * کریمی جهرمی، علی، شرح خطبه حضرت زینب(س) در شام، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۴ش. | ||
* مجاهدی، محمدعلی، کاروان شعر عاشورا، قم، زمزم هدایت، ۱۳۸۶ش. | * مجاهدی، محمدعلی، کاروان شعر عاشورا، قم، زمزم هدایت، ۱۳۸۶ش. | ||
* هاشمی‌نژاد، عبدالکریم، درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت، مشهد، به‌نشر، ۱۳۸۲ش. | |||
* یاراحمدی، آذر، و زهرا خیراللهی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1816279 «معارف قرآنی در خطبه حضرت زینب(س)»]، در مجله بینات، شماره ۱۰۵ و ۱۰۶، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||