غدیر خم: تفاوت میان نسخه‌ها

'''غدیر خُمّ''' مکانی میان مدینه و مکه است. مهم‌ترین و مشهورترین حادثه در آن، معرفی امام علی(ع) از سوی پیامبر اسلام(ص) به عنوان جانشین خود است. وادی غدیر در شرق مسجد میقات در جحفه و در ۸ کیلومتری آن قرار دارد. در متون حدیثی و تاریخی نام‌های دیگر نیز برای غدیر خم ذکر کرده‌اند.

غدیر خم شاهد توقّف‌های متعدّد پیامبر اسلام بوده است: ۱. هنگام هجرت به مدینه، ۲. در بازگشت از حَجّة الوداع، ۳. هنگام وقوع بیعت غدیر در آن. هر یک از اینها، سازنده بخشی مهم از تاریخ اسلامند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانش‌نامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۰۳.</ref> این مکان، بیشتر به عنوان محلّ نصب امیر مؤمنان به ولایت، مشهور است تا به  منزلی از منازل موجود در راه هجرت پیامبر(ص) یا راه بازگشت از حجّة الوداع.<ref>محمدی ری‌شهری، دانش‌نامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۰۳ - ۴۰۴.</ref>

پیامبر(ص) در [[۱۸ ذی‌الحجه]] سال دهم هجری قمری در آنجا [[خطبه غدیر]] را خواند و [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] را به عنوان [[ولایت امام علی(ع)|جانشین]] خود به [[مسلمان|مسلمانان]] معرفی کرد. این حادثه به [[واقعه غدیر]] معروف است.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۷۹؛ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۳۲.</ref> در مکانی که پیامبر، [[نماز]] خواند و علی(ع) به عنوان جانشینی خود معرفی کرد، مسجدی ساخته شد که به [[مسجد غدیر خم|مسجد غدیر خُم]] مشهور شد.<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۷۰-۱۷۱.</ref> در کتب دعا، برای این مسجد اعمالی ذکر شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۷۰۹.</ref>

غدیر به معنای آبگیر و تالاب است.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل «غدیر».</ref> غدیر خم بین مکه و مدینه قرار دارد و فاصله آن را تا [[جحفه|جُحفه]] یک میل<ref>تاج العروس، ذیل «خمم».</ref> و دو میل<ref>حموی، معجم البلدان، ۱۳۹۹ق، ج۴، ص۱۸۸.</ref> و سه میل<ref>بکری، معجم ما استعجم، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۶۸.</ref> گفته‌اند. ری‌شهری اختلاف در بیان فاصله تا جحفه را امری عادی دانسته است؛ زیرا راه‌ها گوناگون است، بویژه آنکه وادی جحفه، پس از غدیر، عریض می‌شود و آبادی جحفه پهن‌تر می‌شود. کسی که از کناره کوه برود، یک میل می‌پیماید و آنکه از میانه وادی می‌رود، دو میل می‌رود و شخصی که از راه دشت برود، راهش سه میل می‌گردد.<ref>محمدی ری‌شهری، دانش‌نامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۱۵.</ref> امروزه گفته‌اند که وادی غدیر در شرق مسجد میقات در جحفه و در ۸ کیلومتری آن قرار دارد.<ref>السیّد، «راه غدیر»، ص۷۴.</ref>

برخی متون، غدیر خم را در منطقه جحفه ذکر کرده‌اند و با عنوان «غدیر الجحفه» از آن یاد کرده‌اند<ref>ابن مغازلی، مناقب اهل البیت(ع)، ۱۴۲۷ق، ص۷۰.</ref> برخی دیگر قائل به فاصله میان جحفه و غدیر خم شده‌اند.<ref>فیروزآبادی، القاموس المحیط، ج۴، ص۱۰۹، ذیل «خمم».</ref> دلیل این اختلاف آن است که گاهی منظور از «جحفه»، وادی جحفه و گاه مراد، آبادی جحفه است که یکی از میقات‌های حج به شمار می‌رود. وادی جحفه از غدیر آغاز می‌شود و تا دریای سرخ، امتداد می‌یابد. پس غدیر، جزئی از آن می‌شود.<ref>محمدی ری‌شهری، دانش نامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۱۲.</ref>

در متون حدیثی و تاریخی از این مکان به صورت‌های دیگر نیز نام برده شده است: وادی خم،<ref>ابن کثیر، السیرة النبویة، ۱۳۹۶ق، ج۴، ص۴۲۲</ref> خم،<ref>شعر همدان و اخبارها، ص۳۷۲، به نقل محمدی ری‌شهری، دانش‌نامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۰۷.</ref> جُحفه<ref>ابن کثیر، السیرة النبویة، ۱۳۹۶ق، ج۴، ص۴۲۳</ref> (از باب نام‌گذاری کل به جزء؛ زیرا خم، جزئی از وادی بزرگ جُحْفه است<ref>محمدی ری‌شهری، دانش‌نامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۰۷</ref>)، خَرّار،<ref>بکری، معجم ما استعجم، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۱۰</ref> غدیر،<ref>محمدی ری‌شهری، دانش‌نامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۰۸.</ref> غُرَبه.<ref>معجم معالم الحجاز، ج۳، ص۱۵۹، به نقل محمدی ری‌شهری، دانش‌نامه امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۰۸.</ref>