خراسان بزرگ: تفاوت میان نسخه‌ها

خراسان بزرگ (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۴ مهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۰۰

۲٬۴۸۷ بایت حذف‌شده ، ‏۴ مهٔ ۲۰۲۰

جز

حذف و کوتاه کردن مطالب←‏حکومت‌های مستقل و نیمه مستقل

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Fayaz

@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 پس از موفقیت ابومسلم خراسانی در خراسان (۱۳۲-۱۲۹ق)که به سرکار آمدن بنی‌عباس منجر شد، [[برمکیان|خانوادهٔ برمکی]] از [[بلخ]]، جزو خراسانیانی بودند که در حکومت عباسیان بکار گرفته شدند.<ref>ر.ک:ذهبی، ج۷، ص۲۲۸ـ۲۲۹</ref> هم‌چنین [[طاهریان|طاهر بن حسین]]، معروف به ذوالیمین، [[مأمون عباسی|مأمون]] را در کشمکش با برادرش، [[امین عباسی|امین]] یاری داد و مامون، ۵ سال اول حکومت خود را در مرو گذراند.
 ==حکومت‌های مستقل و نیمه مستقل==
-پس از رفتن [[مأمون]]، خلیفه عباسی از [[مرو]] به [[بغداد]] (۲۰۳ق)، طاهر بن حسین، حاکم خراسان شد و خاندان طاهری در آنجا حدود پنجاه سال با وفاداری به عباسیان خدمت کردند. طاهریان در مقام حاکم خراسان، محافظ قدرتمند اندیشه [[اهل سنت و جماعت|سنّی]] بودند و در برابر قیامها و شورشها جنگیدند.<ref>ر.ک:صدیقی، ص۵۴ـ ۵۵، ۲۹۴ـ۳۸۹</ref> خراسان تحت حاکمیت طاهریان رونق یافت.{{سخ}}
+پس از رفتن [[مأمون]]، خلیفه عباسی از [[مرو]] به [[بغداد]] (۲۰۳ق)، طاهر بن حسین، حاکم خراسان شد و خاندان طاهری در نیشابور حدود پنجاه سال با وفاداری به عباسیان خدمت کردند.<ref>ر.ک:صدیقی، ص۵۴ـ ۵۵، ۲۹۴ـ۳۸۹</ref> خراسان تحت حاکمیت طاهریان رونق یافت.{{سخ}}
-[[یعقوب لیث]] در ۲۵۹ق موقع ورود به [[نیشابور]]، پایتخت [[طاهریان]]، این دولت را سرنگون کرد. خراسان تا یک دهه بعد، به علت کشمکشهای [[صفاریان]] با رهبران نظامی محلی، بر سر تسلط بر خراسان، دچار آشفتگی بود تا اینکه امیر [[سامانیان|سامانی]]، [[اسماعیل بن احمد]]، در ۲۸۷ق برادر یعقوب ([[عمروبن لیث]]) را شکست داد و خراسان یک قرن تحت حاکمیت [[سامانیان]] (ح ۲۶۱ـ۳۸۹) قرارگرفت.{{مدرک}}{{سخ}}
+[[یعقوب لیث]] در ۲۵۹ق طاهریان را سرنگون کرد. خراسان تا یک دهه بعد، به علت کشمکشهای [[صفاریان]] با رهبران نظامی محلی، دچار آشفتگی بود تا اینکه امیر [[سامانیان|سامانی]]، [[اسماعیل بن احمد]]، در ۲۸۷ق با تصرف خراسان، آن را یک قرن تحت حاکمیت [[سامانیان]] (ح ۲۶۱ـ۳۸۹) قرار داد.{{مدرک}}{{سخ}}
-با اینکه [[سامانیان]] همچون [[طاهریان]]، در اصل فرمان بر خلافت و نگاهبان سنّت در سرزمین خود بودند، ولی فاصله دور پایتخت آنها، [[بخارا]] از [[بغداد]] به معنای فرمانروایی کردن ایشان همچون حاکمانی مستقل بود. خراسان همچنان مرکزی قدرتمند برای علوم کلامی و شرعی [[اهل سنّت]] به شمار می‌رفت.{{مدرک}}{{سخ}}
+بعد از [[سامانیان]]، [[غزنویان]] (قرنهای چهارم تا ششم) بر خراسان حکومت یافتند. سختگیری مالیاتی غزنویان موجب بیزاری عامه مردم خراسان از آنها شد.{{مدرک}}{{سخ}}
-بعد از [[سامانیان]]، [[غزنویان]] (قرنهای چهارم تا ششم) بر خراسان حکومت یافتند. سختگیری مالیاتی غزنویان موجب بیزاری عامه مردم خراسان از آنها شد و وقتی که در دهه سوم سده پنجم، گروههایی از ترکمانان به رهبری خاندان [[سلجوقیان|سلجوقی]] حمله به خراسان کردند، شهرهایی مثل [[نیشابور]]، مرو و [[هرات]] به آنان تمایل داشتند.{{مدرک}}{{سخ}}
+پیروزی [[سلجوقیان]] بر [[غزنویان]] برای همیشه به حاکمیت غزنویان در مغرب کوهستانهای مرکزی افغانستان پایان داد.<ref>ر.ک:باسورث، ۱۹۶۳، بخش ۲ـ۳</ref> خراسان در زمان حکومت [[آلپ ارسلان]] (۴۵۵ـ۴۶۵ق) و پسرش [[ملکشاه]] (۴۶۵ـ۴۸۵ق) از صلح و ثبات بهره‌مند بود اما طی چند دهه پس از آن دچار آشفتگی شد. در زمان [[سنجربن ملکشاه]] (حک: ۵۱۱ـ۵۵۲)، بار دیگر آرامش به خراسان بازگشت و حیات فرهنگی آن ادامه یافت. بسیاری از کارگزاران و مقامات لایق و کاردانِ سلاطین ترک اهل خراسان بودند که مهم‌ترین آنها [[خواجه نظام الملک طوسی|خواجه نظام الملک طوسی]]، وزیر آلپ ارسلان و ملکشاه، بود. مدارس [[نیشابور]]، [[مرو]]، [[هرات]] و [[بلخ]] را خواجه نظام الملک تأسیس کرد.{{مدرک}}{{سخ}}
-پیروزی [[سلجوقیان]] بر [[غزنویان]] برای همیشه به حاکمیت غزنویان در مغرب کوهستانهای مرکزی افغانستان پایان داد.<ref>ر.ک:باسورث، ۱۹۶۳، بخش ۲ـ۳</ref> با اینکه [[طغرل بیگ]] پایتخت خود را از نیشابور به سوی مغرب، یعنی [[ری]] و [[اصفهان]]، منتقل کرد و برادر خود، [[چغری بیگ]]، را مأمور اداره این سرزمین کرد، خراسان در دوره سلجوقیان به ولایتی مهم بدل شد.<ref>ابن اثیر، ج۹، ص۵۶۲ـ۵۶۳، ج۱۰، ص۶</ref>
+غُزها حکومت [[سلطان سنجر]] را سرنگون کردند و خوارزمشاهیان را تاسیس نمودند. در دهه‌های بعد، مداخله [[قراخانیان]] [[ماوراءالنهر]] در امور و کشمکش [[خوارزمشاهیان]] با [[غوریان]] برای تصاحب خراسان، این ایالت دوره پرآشوبی را پشت سر گذاشت.{{مدرک}}
-خراسان در زمان حکومت [[آلپ ارسلان]] (۴۵۵ـ۴۶۵) و پسرش [[ملکشاه]] (۴۶۵ـ۴۸۵) از صلح و ثبات بهره‌مند بود اما طی چند دهه منازعه بین جانشینان ملکشاه، در پی هرج و مرجهایی که عیاران شبه نظامی در شهرها به راه‌انداختند و جنگهای فرقه‌ای بین حنفیان، [[فقه شافعی|شافعیان]] و [[کرامیان|کرّامیان]] و خشونتهای شیعیان [[اسماعیلیه|اسماعیلی]]، از نظر سیاسی و اجتماعی دچار آشفتگی شد. در زمان [[سنجربن ملکشاه]] (حک: ۵۱۱ـ۵۵۲)، بار دیگر آرامش به خراسان بازگشت و حیات فرهنگی آن ادامه یافت. بسیاری از کارگزاران و مقامات لایق و کاردانِ سلاطین ترک اهل خراسان بودند که مهم‌ترین آنها [[خواجه نظام الملک طوسی|خواجه نظام الملک طوسی]]، وزیر آلپ ارسلان و ملکشاه، بود. مدارس [[نیشابور]]، [[مرو]]، [[هرات]] و [[بلخ]] را خواجه نظام الملک تأسیس کرد.{{مدرک}}
-غُزها که احساس می‌کردند حکومت مرکزی سلجوقی آنها را به حاشیه رانده است، حکومت [[سلطان سنجر]] را سرنگون کردند. در دهه‌های بعد، بر اثر اعمال قدرت امیران غز و فرماندهان پیشین سلجوقی، مداخله [[قراخانیان]] [[ماوراءالنهر]] در امور و کشمکش [[خوارزمشاهیان]] با [[غوریان]] برای تصاحب خراسان، این ایالت دوره پرآشوبی را پشت سر گذاشت. به نظر می‌رسد، پیروزی خوارزمشاهیان در نخستین سالهای قرن هفتم با غلبه [[علاءالدین محمد خوارزمشاه]] بر نقاط بسیاری از ایران و آسیای مرکزی، درست زمانی بود که مغولان وارد جهان [[اسلام]] شدند.{{مدرک}}
 ==حمله مغولان و حکومت ایلخانان و تیموریان==
 مغول‌ها در ۶۱۷ق وارد خراسان شدند و [[جلال الدین خوارزمشاه]] (متوفی ۶۲۸ق) را بیرون کردند و شهرها و روستاهای خراسان را ویران و مردم را قتل عام کردند. {{مدرک}} نظام مالیاتی مغول بدون شک فشار سنگینی بر خراسان تحمیل کرد و به افول اقتصادی آن کمک نمود. [[ایلخانان]] مغول پایتخت خود را در شمال غربی ایران مستقر کردند و [[آذربایجان (منطقه)|آذربایجان]] و [[جبال]] به پویاترین مراکز فرهنگی در این زمان تبدیل شدند. [[بلخ]]، [[بخارا]]، [[مرو]] و [[هرات]] تا اواخر قرن هشتم احیا نشد.{{مدرک}}{{سخ}}