۱۷٬۱۸۲
ویرایش
Ms.sadeghi (بحث | مشارکتها) (←منابع: اصلاح ارقام) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
فرزدق به خاندان [[اهل بیت]] ارادت داشت ولی در عین حال در مدح خلفای [[اموی]] نیز شعر میسرود. | فرزدق به خاندان [[اهل بیت]] ارادت داشت ولی در عین حال در مدح خلفای [[اموی]] نیز شعر میسرود. | ||
== | ==جایگاه ادبی و رجالی== | ||
فرزدق از شعرای بزرگ عصر [[اموی]] محسوب میشود.<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۷، ص۲۱۱.</ref> عواملی همچون: بدوی بودن،<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایه، دار إحياء التراث العربي - بيروت - لبنان :الناشر، ج۹، ص۲۶۵</ref> حضور در فصیحترین قبایل عرب<ref>امین، مستدرکات اعیان الشیعه، ج۳، ص۲۹۱</ref> و تیزهوشی او در پاسخگویی<ref>امین، مستدرکات اعیان الشیعه، ج۳، ص۲۹۱.</ref> بستر مناسبی جهت شکوفایی ذوق شعری وی فراهم آورد. گفتهاند اگر شعر فرزدق نبود، یک سوم لغت عرب از دست میرفت و نیمی از روایات و اخبار نابود میشد.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ص۱۰۴۹.</ref> ذوق شاعرانه فرزدق بیشتر با هَجْو تناسب داشت<ref>بلعمی، تاریخنامۀ طبری، ج۵، ص۱۵۵۲</ref> و بیشتر اشعار او در قالب هجو و یا فخر قبیلگی سروده شده است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۹۴</ref> | |||
روزی فرزدق با پدرش نزد [[امام علی(ع)]] رفت. حضرت پرسید: «او کیست؟» غالب پاسخ داد: «پسرم است که شاعر است.» حضرت فرمود: «به او قرآن بیاموز که بهتر از شعر است.»<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۹، ص۲۶۵</ref> نقل شده که وی پس از این جریان پاهای خویش را در بند کرد تا قرآن را حفظ نمود.<ref>اعیان الشیعه، پیشین، ج۶، ص۴۵۱</ref> | روزی فرزدق با پدرش نزد [[امام علی(ع)]] رفت. حضرت پرسید: «او کیست؟» غالب پاسخ داد: «پسرم است که شاعر است.» حضرت فرمود: «به او قرآن بیاموز که بهتر از شعر است.»<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۹، ص۲۶۵</ref> نقل شده که وی پس از این جریان پاهای خویش را در بند کرد تا قرآن را حفظ نمود.<ref>اعیان الشیعه، پیشین، ج۶، ص۴۵۱</ref> | ||
فرزدق از [[امام علی(ع)]]، [[امام حسین(ع)]]، [[ابوهریره]]، [[ابوسعید خدری]]، عرفجة بن اسعد، زراره بن کرب و [[طرماح بن عدی]] شاعر روایت نموده است و خالد حذاء، مروان اصغر و حجاج بن حجاج و... نیز از او روایت کردهاند.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۹، ص۲۶۵</ref> وقتی [[کمیت بن زید اسدی|کمیت بن زید]]، [[قصائد هاشمیات|قصاید هاشمیات]] را در مدح اهلبیت سرود، برای محکزدن اشعار خود، نزد فرزدق آمد. فرزدق پس از شنیدن اشعار او در پاسخ چنین گفت:<blockquote>«آفرین پسرم، خوب گفتهای که "از اراذل و اوباش دست برداشتهای و هرگز تیرت به خطا نخواهد رفت و گفتارت را تکذیب نخواهند کرد"... این اشعار را انتشار بده و با دشمن دست به گریبان شو که تو از همه گذشتگان و حاضران شاعرتری.»<ref>مسعودی، علی بن حسین؛ مروج الذهب، ج۲، ص۲۳۱.</ref></blockquote> | |||
== سرودن اشعار در مدح امام سجاد == | |||
{{اصلی|قصیده میمیه فرزدق}} | {{اصلی|قصیده میمیه فرزدق}} | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''بخشی از قصیده فرزدق{{سخ}}در توصیف [[امام زین العابدین(ع)]]:'''{{پایان}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول ={{وسطچین}}'''بخشی از قصیده فرزدق{{سخ}}در توصیف [[امام زین العابدین(ع)]]:'''{{پایان}} | ||
خط ۷۲: | خط ۵۹: | ||
یغضی حیاء و یغضی من مهابته\\فما یکلّم الا حین یبتسم | یغضی حیاء و یغضی من مهابته\\فما یکلّم الا حین یبتسم | ||
بکفه خیزران ریحه عبق\\من کف أروع فی عرنینه شمم}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>دیوان الفرزدق، ج۲، ص۱۷۸-۱۸۱</small>| تراز = چپ| عرض = ۳۹۳px| اندازه خط =۱۱|رنگ پسزمینه=#eefffb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | بکفه خیزران ریحه عبق\\من کف أروع فی عرنینه شمم}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>دیوان الفرزدق، ج۲، ص۱۷۸-۱۸۱</small>| تراز = چپ| عرض = ۳۹۳px| اندازه خط =۱۱|رنگ پسزمینه=#eefffb| گیومه نقلقول =| تراز منبع = وسط}} | ||
گفته شده [[هشام بن عبدالملک]] با عدهای از شامیان قصد [[استلام حجر|استلام حجرالاسود]] را داشت؛ ولی به خاطر ازدحام جمعیت موفق نشد و شامیان گرد او جمع شدند. در این هنگام، [[امام سجاد علیهالسلام|امام سجاد(ع)]] وارد شد و مردم به احترام وی راه باز کردند و امام توانست [[حجرالاسود]] را لمس کند. مردی از شامیان از هشام بن عبدالملک پرسید او کیست که مردم برایش راه باز میکنند. هشام برای اینکه شامیان به امام سجاد(ع) متمایل نشوند گفت او را نمیشناسم. فرزدق که حاضر بود، با سرودن شعری امام را معرفی و نقشههای هشام را بیاثر کرد.<ref>مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۱</ref> هشام دستور داد مستمری فرزدق را از [[بیت المال]] قطع و خودش را نیز در «عسفان» بین [[مکه]] و [[مدینه]] زندانی کردند.<ref>مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۳؛ سید مرتضی، أمالی، ۱۹۹۸م، ج۱، ص۶۹.</ref> | گفته شده [[هشام بن عبدالملک]] با عدهای از شامیان قصد [[استلام حجر|استلام حجرالاسود]] را داشت؛ ولی به خاطر ازدحام جمعیت موفق نشد و شامیان گرد او جمع شدند. در این هنگام، [[امام سجاد علیهالسلام|امام سجاد(ع)]] وارد شد و مردم به احترام وی راه باز کردند و امام توانست [[حجرالاسود]] را لمس کند. مردی از شامیان از هشام بن عبدالملک پرسید او کیست که مردم برایش راه باز میکنند. هشام برای اینکه شامیان به امام سجاد(ع) متمایل نشوند گفت او را نمیشناسم. فرزدق که حاضر بود، با سرودن شعری امام را معرفی و نقشههای هشام را بیاثر کرد.<ref>مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۱</ref> هشام دستور داد مستمری فرزدق را از [[بیت المال]] قطع و خودش را نیز در «عسفان» بین [[مکه]] و [[مدینه]] زندانی کردند.<ref>مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۳؛ سید مرتضی، أمالی، ۱۹۹۸م، ج۱، ص۶۹.</ref> | ||
خط ۷۸: | خط ۶۶: | ||
به گفته [[قطبالدین راوندی|قطب راوندی]] وقتی مدت زندانی فرزدق زیاد شد و هشام او را به قتل تهدید کرد، از امام سجاد(ع) خواست برایش دعا کند تا آزاد شود. بعد از آزادشدن، نزد امام(ع) رفت و گفت هشام اسم مرا از دیوان پرداخت پول حذف کرده است و امام(ع) بهاندازهٔ هزینه چهل سال به او پول داد.<ref>راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۶۷.</ref> | به گفته [[قطبالدین راوندی|قطب راوندی]] وقتی مدت زندانی فرزدق زیاد شد و هشام او را به قتل تهدید کرد، از امام سجاد(ع) خواست برایش دعا کند تا آزاد شود. بعد از آزادشدن، نزد امام(ع) رفت و گفت هشام اسم مرا از دیوان پرداخت پول حذف کرده است و امام(ع) بهاندازهٔ هزینه چهل سال به او پول داد.<ref>راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۶۷.</ref> | ||
== | ==مذهب فرزدق== | ||
[[ | در منابع [[اهل سنت]]، فرزدق [[شیعه]] دانسته شده است.<ref>ابن اثیر، الکامل، ج۱۴، ص۳۵۸؛ مقدسی، احسن التقاسیم، ج۲، ص۶۱۸.</ref>ملاقات وی با [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] و [[حفظ قرآن]] بنا بر سفارش ایشان، سرودن اشعاری در مذمت [[ابنملجم مرادی|ابنملجم]]،<ref>اربلی، کشف الغمه، ج۱، ص۵۸۲.</ref> رفتوآمد به [[کوفه]]<ref> الکامل، پیشین، ج۱۰، ص۳۵۳.</ref> که پایگاه شیعیان است، ملاقات با [[امام حسین(ع)]] در مسیر حرکت ایشان به سمت کوفه<ref>طبری، تاریخ طبری، ج۷، ص۲۹۶۹.</ref>و سرودن ابیاتی در رثای او<ref>دیوان الفرزدق، ج۱، ص۷.</ref> و ماجرای سرودن شعر در مدح [[امام سجاد علیهالسلام|امام زینالعابدین(ع)]] در حضور [[هشام بن عبدالملک]]،<ref>تاریخ گزیده، مستوفی، ص۷۰۹.</ref> از دلایلی است که به سبب آن، وی را در ردیف شیعیان برشمردهاند. | ||
با | ==ملاقات فرزدق با امام حسین(ع)== | ||
در حوادث [[سال ۶۰ قمری]] آمده است که فرزدق برای [[حج]] به سوی [[مکه]] رفت و در [[صفاح|منزلگاه صفاح]] با [[امام حسین(ع)]] برخورد کرد. امام از او احوال مردم [[کوفه]] را جویا شد و او در پاسخ گفت: «آنان را پشت سر گذاشتم در حالی که دلهایشان با تو و شمشیرهایشان بر ضد تو (و در نقلی با بنی امیه) بود.<ref>تاریخ طبری، ج۷، ص۲۹۶۹ </ref>» | |||
== | خود فرزدق در شعری به شرح این دیدار پرداخته است که بیت نخست آن چنین است: {{شعر| جداکننده = \\| متن = لقیت [[حسین بن علی(ع)|الحسین]] بأرض الصفاح\\ علیه الیلامق و الدرق<ref> حموی، معجمالبلدان، ج۳، ص۴۱۲.</ref>}} | ||
==سرودن اشعار در مدح حاکمان اموی== | |||
فرزدق در دربار خلفای اموی از جمله [[ولید بن یزید بن عبدالملک|ولید]]<ref> تاریخ الأمم و الملوک، الطبری،ج۸،ص:۹۶</ref> و [[سلیمان بن عبدالملک|سلیمان]]<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳، ج۷،ص۲۱۲؛ الفتوح، ابن أعثم، ج۷، ص۱۸۳ | فرزدق در دربار خلفای اموی از جمله [[ولید بن یزید بن عبدالملک|ولید]]<ref> تاریخ الأمم و الملوک، الطبری،ج۸،ص:۹۶</ref> و [[سلیمان بن عبدالملک|سلیمان]]<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳، ج۷،ص۲۱۲؛ الفتوح، ابن أعثم، ج۷، ص۱۸۳ | ||
</ref> و... حضور داشته و در تأیید جایگاه و مقام آنان اشعاری سروده است، برای نمونه درباره [[عبدالملک بن مروان]] چنین سروده است: | </ref> و... حضور داشته و در تأیید جایگاه و مقام آنان اشعاری سروده است، برای نمونه درباره [[عبدالملک بن مروان]] چنین سروده است: | ||
{{شعر | {{شعر | ||
| جداکننده = \\ | | جداکننده = \\ | ||
| متن = فالارض لله وَلّاها خلیفتَه\\و صاحب الله فیها غیر مغلوب}}<small>{{وسطچین}}زمین از آن خداست که آن را به دست خلیفهاش داده و همدم و همنشینِ با خدا در زمین شکست نمیخورد..<ref> فرزدق، دیوان الفرزدق، دارصادر، ج۱، ص۲۴.</ref>{{پایان}}</small> | | متن = فالارض لله وَلّاها خلیفتَه\\و صاحب الله فیها غیر مغلوب}}<small>{{وسطچین}}زمین از آن خداست که آن را به دست خلیفهاش داده و همدم و همنشینِ با خدا در زمین شکست نمیخورد..<ref> فرزدق، دیوان الفرزدق، دارصادر، ج۱، ص۲۴.</ref>{{پایان}}</small>برخی، اشعار او در مدح خلفای اموی بیانگر دیدگاه نظری فرزدق درباره جایگاه خلافت میدانند.{{مدرک}} البته او در مقابل رفتار برخی از اُمرای عرب که خلاف مبانی اسلام رفتار میکردند نیز اشعاری به هجو سروده است. هجو [[زیاد بن ابیه]]<ref>الکامل، ابن اثیر، ج۱۱، ص۳۷؛ تاریخ طبری، ج۷، ص۲۸۵۳.</ref> و [[معاویه]]<ref>ابن هشام؛ السیره النبویه، ج۲، ص۳۵۰.</ref> از این جملهاند. | ||
==خاندان== | |||
همام بن غالب بن صَعْصَعة بن عِقال،<ref>بلاذری، انساب الاشراف،۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۶۵</ref> از بزرگان [[بنیتمیم]] به حساب میآمد.<ref>مستوفی، تاریخ گزیده، ۱۳۶۴ش، ص۷۰۹</ref> براساس گزارش [[شیخ عباس قمی|محدث قمی]] در [[الکنی و الالقاب (کتاب)|الکنی و الالقاب]] جدِّ فرزدق بهنام صعصعة بن ناجیه در زمان جاهیلت با هزینه کردن و بخشیدن شتر مانع [[زنده بهگور شدن دختران]] شده و ۳۶۰ دختر را از زنده به گورشدن رهایی بخشیده است و پیامبر(ص) هم به او وعده دادکه اگر مسلمان بشود اجرت و پاداش کارهایش را بدهد. فرزدق دریکی از سرودههایش به این پیشینه اشاره کرده است.(و مِنّا الذي مَنَع الوائدات...کسی که مانع زنده به گور شدن دختران میشد از خاندان ماست) <ref>قمی، الکنی والالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۲۳.</ref> {{یاد| به تصریح شیخ عباس قمی در کتاب الکنی و الالقاب در رجال اهل سنت، جدِّ فرزدق از اصحاب پیامیر(ص) برشمرده شده است.}}و پدرش غالب نیز بخشنده و از بزرگان قوم خویش بود<ref>امین، مستدرکات اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۲۶۷.</ref> و مادرش لیلی بنت حابِس خواهر [[اقرع بن حابس|اقرع بن حابس تمیمی]] از [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]] بود.<ref>مستوفی، تاریخ گزیده، ص۷۰۹.</ref> در منابع تاریخی سخن دقیقی از سال تولد او به میان نیامده است و با اختلافی که در ثبت تاریخ وفات او وجود دارد، ولادت او را بین سالهای ۱۹ تا ۲۳ هجری قمری تخمین میزنند.{{مدرک}} | |||
== | |||
کنیه او ابوفراس<ref>ابن اعثم، الفتوح، ص۱۰۴۹.</ref> و لقبش فرزدق بود. وی پنج فرزند به نامهای لبطه، سبطه، خبطه، رکضه و زمعه داشت که زمعه نیز شاعر بود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۶۶.</ref> فرزدق بنا به نقل مشهور در [[سال ۱۱۰ هجری قمری|سال ۱۱۰ق]]<ref> الکامل، ابن اثیر، ج۱۴، ص۵۴ و تاریخ گزیده، مستوفی، ص۷۱۰.</ref> در نود و یک سالگی در [[بصره]]<ref>تهرانی، آقابزرگ؛ الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج۱، ص۳۴۴.</ref> وفات یافت. | |||
فرزدق بنا به نقل مشهور در [[سال ۱۱۰ هجری قمری|سال ۱۱۰ق]]<ref> الکامل، ابن اثیر، ج۱۴، ص۵۴ و تاریخ گزیده، مستوفی، ص۷۱۰.</ref> در | |||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
==یادداشت== | ==یادداشت== | ||
{{یادداشتها}} | {{یادداشتها}} | ||
== | ==مناب== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ذهبى، شمس الدين، تحقيق: عمر عبد السلام، تاريخ الاسلام، بيروت، دار الكتاب العربى، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | * ذهبى، شمس الدين، تحقيق: عمر عبد السلام، تاريخ الاسلام، بيروت، دار الكتاب العربى، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | ||
خط ۱۲۷: | خط ۱۱۱: | ||
*مقدسی، محمد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، مترجم علینقی منزوی، تهران، مولفان و مترجمان ایران، ۱۳۶۱ش، چاپ اول. | *مقدسی، محمد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، مترجم علینقی منزوی، تهران، مولفان و مترجمان ایران، ۱۳۶۱ش، چاپ اول. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
* | |||
* | |||
{{حرکت امام حسین از مدینه تا کربلا}} | {{حرکت امام حسین از مدینه تا کربلا}} |
ویرایش