اطلبوا العلم من المهد الی اللحد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اُطلُبوا العِلمَ مِنَ المَهدِ إلَی اللَّحْدِ'''

عبارتی است که به عنوان روایت نبوی (ص) شهرت داشته و در زبان فارسی اینگونه به نظم درآمده است که «زگهواره تا گور دانش بجوی».

شهرت این عبارت سبب شد تا مصرع «زگهواره تا گور دانش بجوی» به عنوان ترجمه آن، در مراکز آموزشی [[ایران]] نقش بسته و آن را از سروده‌های [[ابوالقاسم فردوسی]] قلمداد کنند، در حالی که چنین نیست.

==مسئله حدیث بودن عبارت==

بسیاری از مؤلفان، در سده‌های گذشته، عبارت «اُطلُبوا العِلمَ مِنَ المَهدِ إلَی اللَّحْدِ» را به عنوان روایتی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول اکرم (ص)]] نقل کرده‌اند. به عنوان مثال

[[ابوالقاسم پاینده]]، نویسنده و مترجم ایرانی، در کتاب [[نهج الفصاحه (کتاب)|نهج الفصاحه]]، آن را به عنوان کلمات قصار نبی اکرم (ص) آورده<ref>پاینده، نهج الفصاحه، ۱۳۸۲ش، ص۲۱۸.</ref>

و [[خواجه نصیرالدین طوسی|خواجه نصیر الدین طوسی]]، در کتاب [[آداب المتعلمین (کتاب)|آداب المتعلّمین]]، از این عبارت به عنوان «اثر المعروف» [روایت مشهور] یاد کرده است.<ref>نصیرالدین طوسی، آداب المتعلّمین، ۱۴۱۶ق، ص۱۱۲.</ref>

علاوه بر آنها، [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]]،<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج‏۱، ص۱۲۶.</ref> حاجی خلیفه (مورخ سده یازدهم)،<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون، بی تا، ج‏۱، ص۵۱.</ref> حقّی بروسوی (صاحب تفسیر روح البیان)،<ref>حقی بروسوی، تفسیر روح البیان، بی‌تا، ج‏۵، ص۲۷۴.</ref> نیز به روایت بودن این عبارت تصریح کرده‌اند.

در این میان برخی از محققان اذعان کرده‌اند که این عبارت را در متون روایی ندیده‌اند<ref>منتظری، از آغاز تا انجام در گفتگوی دو دانشجو، ۱۳۸۸ش، ص۲۹.</ref> و برخی دیگر نیز تصریح کرده‌اند که چنین عبارتی در منابع روایی نبوده و نظر مؤلفانی که از آن با عنوان روایت یاد کرده‌اند را غیر محققانه دانسته‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان، دانش نامه عقاید اسلامی، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۱۵؛ ری شهری، العلم و الحکمة فی الکتاب و السّنة، ۱۴۲۲ق، ص۲۱۸ و ۲۱۹.</ref>

هر چند مناقشاتی در خصوص روایت بودن عبارت «اُطلُبوا العِلمَ مِنَ المَهدِ إلَی اللَّحْدِ» وجود دارد اما مضمون و محتوای آن خالی از اشکال بوده و روایات دیگری در کتب معتبر وجود دارد که محتوای آنها مشابه با همین عبارت است.

 

به عنوان نمونه، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم (ع)]] در روایتی از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی (ع)]] یکی از اوصاف [[مؤمن|مؤمنان]] را چنین بیان می‌فرماید: «در تمام زندگی خود از آموختن دانش سیر نمی‌شود.»{{یاد|«لَا یَشْبَعُ مِنَ الْعِلْمِ دَهْرَه‏» (کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۹.)}} {{مدرک}}

 

انتساب عبارت «اطلبوا العلم من المهد الی اللحد» به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم (ص)]] به گونه‌ای شهرت داشته است که در زبان فارسی به این صورت به نظم درآمده است:<ref>فهندژسعدی، [https://ensani.ir/fa/article/469013/آگاهی-های-تازه-درباره-ی-ز-گهواره-تا-گور-دانش-بجوی-و-سراینده-ی-آن «آگاهی‌های تازه دربارهٔ «ز گهواره تا گور دانش بجوی» و سرایندهٔ آن»]، ص۱۵۰.</ref>

هر چند مصرع دوم از این بیت در [[لغت‌نامه دهخدا]] ذیل واژه گور، به [[سعدی]] نسبت داده شده است،<ref>حکمت شیرازی، [https://ensani.ir/fa/article/197396/یادداشت-هایی-از-عصر-پهلوی-32-آموزش-بزرگسالان-بخش-خاطرات- «یادداشت‌هایی از عصر پهلوی: آموزش بزرگسالان»]، ص۷۳۴–۷۳۹</ref> اما به دلیل استحکام لفظ و نیز تناسب موسیقایی که با شاهنامه [[ابوالقاسم فردوسی|فردوسی]] دارد، عموم نویسندگان آن را از سروده‌های وی می‌دانند.<ref>ناطقی بلخابی، [https://ensani.ir/fa/article/46729/نقش-حدیث-در-غنای-ادب-فارسی «نقش حدیث در غنای ادب فارسی»]، ص۱۴۰؛ جمعی از نویسندگان، دانش نامه عقاید اسلامی، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۱۴.</ref>

* پاینده، ابو القاسم‏، نهج الفصاحة، تهران، دنیای دانش، ۱۳۸۲ش.

* حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله‏، کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ اول، بی‌تا.

* ری شهری، محمد، العلم و الحکمة فی الکتاب و السّنة، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۴۲۲ق.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۴۰۷ق.