امر بین الامرین: تفاوت میان نسخه‌ها

درباره چیستی و تبیین دقیق امر بین الامرین چنان‌که [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] گزارش‌ کرده است در بین عالمان امامیه اتفاق نظری وجود ندارد<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۳۶۳ق، ج۲، ص۲۰۰.</ref> و خود نه نظریه را گزارش کرده است.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۳۶۳ق، ج۲، ص۲۰۰-۲۰۷.</ref> [[محمدحسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی]] پژوهش‌گر کلام امامیه ۱۴ نظریه را در این باره گردآوری کرده است.<ref>قدردان قراملکی، نگاه سوم به جبر و اختیار، ۱۳۸۴ش، ص۱۳۳-۱۶۴.</ref>  

 

 

 

 

 

[[محمدتقی جعفری|جعفری]] فیلسوف شیعه اختلافات امامیه در تفسیر این اصل را جزئی می‌داند و بر این باور است که  تقریر [[سید ابوالقاسم خویی|آیت الله خوئی]]  برای امر بین الامرین بهترین تفسیر است.<ref>جعفری، جبر و اختیار، ۱۳۷۹ش، ص۲۲۶.</ref>

پس افعال انسان، با قدرت و اراده او ارتباط تکوینی و حقیقی دارد و او حقیقتاً فاعل کارهای خود است و بنابر این، نظریه [[جبر]] باطل است. و از سوی دیگر آنجا که هستی او، آفریده خداوند و مخلوق اوست، فعل او مستند به خدا نیز هست. پس نظریه تفویض نیز باطل است. و چون این دو استناد در طول یکدیگرند نه در عرض، هیچ گونه تعارضی رخ نخواهد داد.<ref>ملاصدرا، أسفار، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۳۷۳-۳۷۸</ref> این تفسیر از نوآوری‌های [[صدر المتألهین]] است، و پس از وی مورد قبول پیروان [[حکمت متعالیه]] [[ملاصدرا|صدرائی]] قرار گرفته است. چنان‌که [[امام خمینی]] نیز امر بین الأمرین را همین گونه تفسیر کرده است.<ref>خمینی، الطلب و الارادة، ۱۴۲۱ق، ص۷۲-۷۳. </ref>

فیلسوفان هم‌چنین با تحلیل نفس انسانی و افعال آن امر بین الامرین را تبیین کرده‌اند: افعالی که از اعضا و قوای مختلف انسان سر می‎‌زند، ‌در عین این که انتساب حقیقی و تکوینی با آن عضو و قوه دارد و حقیقتاً فعل آن به شمار می‎‌رود، فعل نفس نیز می‌‎باشد. مثلاً «دیدن و شنیدن» بدون شک فعلِ قوه باصره و سامعه، و در عین حال فعلِ نَفْس است. هویت و وحدت نفس، پرتوی از هویت و وحدت خداست، و نحوه انتساب و استناد همه هویت‎‌های امکانی و افعال و آثار آنها به آفریدگارِ یکتا، از سنخِ انتساب و استنادِ افعال و آثار اعضا و قوای انسان به نفس او است.<ref>ملاصدرا، أسفار، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۳۷۷-۳۷۹؛ خمینی، الطلب و الاراده، ۱۴۲۱ق، ص۸۲.</ref>

[[سید محمدحسین حسینی تهرانی|سید محمد حسین حسینی تهرانی]] در کتاب توحید علمی و عینی بر این باور است که اختيار بنده در تحت‌ اختیار خدا و مشیّت‌ قاهرۀ اوست‌، یعنی انسان‌ اختيار دارد، و اختيار او عين‌ اختيار خداست‌. از طرفی اصل‌ اختیار او نفی و انكار نشده‌ است‌، تا جبر لازم‌ گردد؛ و از طرفی دیگر در اختيار خود استقلال‌  ندارد كه‌ تفويض‌ شکل بگیرد. وی در جمع‌بندی مسأله تأکید کرده که حلّ معنای بین‌ الامرین‌، فقط‌ منوط‌ به‌ مذهب‌ اهل [[توحید]] و [[عرفان نظری|عرفان(عرفاء)]] است‌ كه‌ نسبت‌ِ موجودات‌ با اصل‌ وجود حقِّ متعال‌ را فقط نسبت رَبْط‌ و اتّصال‌ می‌دانند؛ و موجودات معانی حرفيّه‌ و غیرمستقلی هستند كه‌ شائبه‌ استقلال‌ و خودنمائی ندارند و وجود انسان و بقیّه موجودات‌، همان وجودِ مطلق‌ و عامّ و فراگیرِ خداست‌.<ref>حسینی طهرانی، توحید علمی و عینی، ص۲۶۷-۲۷۶.</ref>