آل بویه: تفاوت میان نسخه‌ها
←مذهب
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
(←مذهب) |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==جایگاه و اهمیت== | ==جایگاه و اهمیت== | ||
آل بویه، سلسله‌ای شیعی است که بیش از ۱۲۰ سال (۳۲۲-۴۴۸ق) بر بخش‌هایی از ایران و عراق حکومت راندند.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۲۹.</ref> در دوره حکومت آنان برخی از شعائر و نمادهای شیعی همچون [[سوگواری محرم|عزاداری امام حسین(ع)]] و برپایی جشن غدیر برای نخستین‌بار به صورت رسمی و عمومی برگزار شد. این دوره را از درخشان‌ترین دوره‌های تمدن اسلامی می‌دانند.<ref>گلی‌زواره، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۱۲۲.</ref> | آل بویه، سلسله‌ای شیعی است که بیش از ۱۲۰ سال (۳۲۲-۴۴۸ق) بر بخش‌هایی از ایران و عراق حکومت راندند.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۲۹.</ref> در دوره حکومت آنان برخی از شعائر و نمادهای شیعی همچون [[سوگواری محرم|عزاداری امام حسین(ع)]] و برپایی جشن غدیر برای نخستین‌بار به صورت رسمی و عمومی برگزار شد. این دوره را از درخشان‌ترین دوره‌های تمدن اسلامی می‌دانند.<ref>گلی‌زواره، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۱۲۲.</ref> | ||
حکومت آل بویه توسط علی پسر ابوشجاع بویه با حمایت برادرانش احمد و حسن بنیان نهاده شد و به همین خاطر به آل بویه یا بوئیان نامیده شده است. به آنان دیالمه<ref>نگاه کنید به مستوفی، | حکومت آل بویه توسط علی پسر ابوشجاع بویه با حمایت برادرانش احمد و حسن بنیان نهاده شد و به همین خاطر به آل بویه یا بوئیان نامیده شده است. به آنان دیالمه<ref>نگاه کنید به مستوفی، نزهة القلوب، ص۹۸، ۹۹ و ۱۷۴.</ref> و دیلمیان نیز گفته می‌شود.<ref>گلی‌زواره، «بررسی نقش دولت آل بویه در گسترش تشیع و عمران عتبات عراق»، ص۱۲۲.</ref> | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
صادق سجادی نویسنده مقاله آل بویه در [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]] گفته است که درباره مذهب آل بویه نمی‌توان به روشنی اظهارنظر کرد.<ref> سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۴۰.</ref> با این حال [[رسول جعفریان]]<ref> جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۷۵.</ref> تاریخ‌پژوه [[شیعه]] (زاده [[۱۳۴۳ش]]) و برخی دیگر از نویسندگان<ref> جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۷۶؛ جعفرنیا، «سیاست‌های حکومت آل بویه در جهت تحکیم وحدت میان شیعه و اهل‌سنت»، ص۲۴.</ref> با استناد به منابع تاریخی و نیز ارائه شواهدی آل بویه را [[امامیه|شیعه اثناعشری]] می‌دانند. احیای شعائر شیعه، داشتن وزیران شیعی، نام‌های شیعی حاکمان و روابط آنان با علمای شیعه از این شواهد است.<ref> جعفرنیا، «سیاست‌های حکومت آل بویه در جهت تحکیم وحدت میان شیعه و اهل‌سنت»، ص۲۴.</ref> همچنین ابن‌کثیر دمشقی تاریخ‌نگار اهل‌سنت در قرن هشتم قمری آنها را شیعه و [[رافضی]] دانسته است.<ref>ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۳۰۷.</ref> [[عبدالجلیل قزوینی رازی|عبدالجلیل قزوینی]] عالم شیعه قرن ششم قمری در کتاب [[النقض (کتاب)|نقض]] نیز آنان را امامتی خوانده است.<ref> قزوینی، نقض، انجمن آثار ملی، ص۴۲.</ref> | صادق سجادی نویسنده مقاله آل بویه در [[دائرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دائرة المعارف بزرگ اسلامی]] گفته است که درباره مذهب آل بویه نمی‌توان به روشنی اظهارنظر کرد.<ref> سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۴۰.</ref> با این حال [[رسول جعفریان]]<ref> جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۷۵.</ref> تاریخ‌پژوه [[شیعه]] (زاده [[۱۳۴۳ش]]) و برخی دیگر از نویسندگان<ref> جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، ۱۳۸۷ش، ص۳۷۶؛ جعفرنیا، «سیاست‌های حکومت آل بویه در جهت تحکیم وحدت میان شیعه و اهل‌سنت»، ص۲۴.</ref> با استناد به منابع تاریخی و نیز ارائه شواهدی آل بویه را [[امامیه|شیعه اثناعشری]] می‌دانند. احیای شعائر شیعه، داشتن وزیران شیعی، نام‌های شیعی حاکمان و روابط آنان با علمای شیعه از این شواهد است.<ref> جعفرنیا، «سیاست‌های حکومت آل بویه در جهت تحکیم وحدت میان شیعه و اهل‌سنت»، ص۲۴.</ref> همچنین ابن‌کثیر دمشقی تاریخ‌نگار اهل‌سنت در قرن هشتم قمری آنها را شیعه و [[رافضی]] دانسته است.<ref>ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۱۱، ص۳۰۷.</ref> [[عبدالجلیل قزوینی رازی|عبدالجلیل قزوینی]] عالم شیعه قرن ششم قمری در کتاب [[النقض (کتاب)|نقض]] نیز آنان را امامتی خوانده است.<ref> قزوینی، نقض، انجمن آثار ملی، ص۴۲.</ref> | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
==تاریخچه شکل‌گیری== | ==تاریخچه شکل‌گیری== | ||
[[پرونده:سکه آل بویه.jpg|150px|بندانگشتی|نمونه‌ای از سکه‌های آل بویه]] | [[پرونده:سکه آل بویه.jpg|150px|بندانگشتی|نمونه‌ای از سکه‌های آل بویه]] | ||
دیلیمان در اوایل قرن چهارم قمری جنبش‌هایی را در ایران علیه [[بنی‌عباس|خلافت عباسیان]] آغاز کردند.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۲۹.</ref> ماکان بن کاکی، اسفارین شیرویه و مرداویج زیاری، هر یک با لشکری از دیلم خروج کردند. [[علی بن بویه|علی]] و [[حسن بن بویه|حسن]] پسران ابوشجاع به ماکان فرمانبردار سامانیان پیوستند. در سال ۳۲۱ق مرداویج زیاری بر جرجان و طبرستان مسلط شد علی و حسن با جلب نظر ماکان به مرداویج پیوستند. او علی را به حکومت کرج گمارد<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۹۹ق، ج۸، ص۲۶۷.</ref> علی به کرج رفت و با تصرف دژهای اطراف مایه بیمناکی | دیلیمان در اوایل قرن چهارم قمری جنبش‌هایی را در ایران علیه [[بنی‌عباس|خلافت عباسیان]] آغاز کردند.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۲۹.</ref> ماکان بن کاکی، اسفارین شیرویه و مرداویج زیاری، هر یک با لشکری از دیلم خروج کردند. [[علی بن بویه|علی]] و [[حسن بن بویه|حسن]] پسران ابوشجاع به ماکان فرمانبردار سامانیان پیوستند. در سال ۳۲۱ق مرداویج زیاری بر جرجان و طبرستان مسلط شد علی و حسن با جلب نظر ماکان به مرداویج پیوستند. او علی را به حکومت کرج گمارد<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۹۹ق، ج۸، ص۲۶۷.</ref> علی به کرج رفت و با تصرف دژهای اطراف مایه بیمناکی مَرداویج گردید او ابتدا قصد تصرف اصفهان را داشت اما از سپاه برادر مرداویج شکست خورد و پس از چندی اَرَّجان و نوبندجان را تصرف کرد و برادرش حسن نیز به دستور او کازرون را تصرف نمود.<ref>مقریزی، السلوک، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۳۱.</ref> علی در سال ۳۲۲ق بر [[شیراز]] چیره شد و دولت آل بویه را در آنجا بنیان نهاد.<ref>ابن‌تغری، النجوم الزاهره، ۱۳۹۲ق، ج۳، ص۲۴۴-۲۴۵.</ref> با این حال به گفته صادق سجادی برخی از تاریخ‌نگاران فتح ارجان ([[سال ۳۲۱ هجری قمری|۳۲۱ق]]/۹۳۲م) را آغاز پایه‌گذاری دولت آل بویه دانسته‌اند.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۲۹.</ref> طی ۱۲ سال پس از آن، حسن و احمد نیز به ترتیب بر [[ری]]، [[کرمان]] و [[عراق]] چیره شدند و دولت آل بویه به سه شاخه بزرگ و یک شعبه کوچک در [[کرمان]] و [[عمان]] تقسیم شد.<ref>سجادی، «آل بویه»، ج۱، ص۶۲۹.</ref> | ||
به گفته علی‌اصغر فقیهی تاریخ‌پژوه شیعه (درگذشت ۱۳۸۲ش)، کتاب [[تجارب الامم (کتاب)|تجارب الامم]] از منابع اصلی نویسندگان در زمینه تاریخ آل بویه به شمار می‌آید<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۱۷.</ref> [[احمد بن محمد رازی|ابن‌مسکویه]] (۳۲۰-۴۲۰ق) نویسنده آن با حکومت آل بویه هم‌عصر بوده است.<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۱۷.</ref> | به گفته علی‌اصغر فقیهی تاریخ‌پژوه شیعه (درگذشت ۱۳۸۲ش)، کتاب [[تجارب الامم (کتاب)|تجارب الامم]] از منابع اصلی نویسندگان در زمینه تاریخ آل بویه به شمار می‌آید<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۱۷.</ref> [[احمد بن محمد رازی|ابن‌مسکویه]] (۳۲۰-۴۲۰ق) نویسنده آن با حکومت آل بویه هم‌عصر بوده است.<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۱۷.</ref> | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
درباره آل بوبه آثاری نیز نوشته شده است که برخی از آنها عبارت‌اند از: | درباره آل بوبه آثاری نیز نوشته شده است که برخی از آنها عبارت‌اند از: | ||
*کتاب تاریخ آل بویه نوشته [[علی‌اصغر فقیهی]] (۱۲۹۶-۱۳۸۲ش): این کتاب درباره تاریخ آل زیار و آل بویه و اوضاع زمانه آنها را دربردارد. این اثر در سال ۱۳۷۸ش به‌عنوان متن درسی رشته تاریخ در مقطع کارشناسی دانشگاه‌های ایران تدوین شده است.<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۴.</ref> | *کتاب تاریخ آل بویه نوشته [[علی‌اصغر فقیهی]] (۱۲۹۶-۱۳۸۲ش): این کتاب درباره تاریخ آل زیار و آل بویه و اوضاع زمانه آنها را دربردارد. این اثر در سال ۱۳۷۸ش به‌عنوان متن درسی رشته تاریخ در مقطع کارشناسی دانشگاه‌های ایران تدوین شده است.<ref>فقیهی، تاریخ آل بویه، ۱۳۷۸ش، ص۴.</ref> | ||
*احیای فرهنگی در عهد آل بویه انسان‌گرايى در عصر رنسانس اسلامى اثر جوئل. ل. کرمز: این کتاب رونق فکری و فرهنگی مراکز حکومتی آل بویه به‌ویژه در بغداد را مورد بررسی قرار داده است. این اثر به فارسی نیز ترجمه شده است.<ref>[https://www.gisoom.com/book/1106268 «احیای فرهنگی در عهد آل‌بویه: انسان‌گرایی در عصر رنسانس اسلامی»]، شبکه جامع کتاب گیسوم.</ref> | *احیای فرهنگی در عهد آل بویه انسان‌گرايى در عصر رنسانس اسلامى اثر جوئل. ل. کرمز: (joel.l.kremer) این کتاب رونق فکری و فرهنگی مراکز حکومتی آل بویه به‌ویژه در بغداد را مورد بررسی قرار داده است. این اثر به فارسی نیز ترجمه شده است.<ref>[https://www.gisoom.com/book/1106268 «احیای فرهنگی در عهد آل‌بویه: انسان‌گرایی در عصر رنسانس اسلامی»]، شبکه جامع کتاب گیسوم.</ref> | ||
*حیات علمی در عهد آل بویه اثر غلامرضا فدایی استاد دانشگاه تهران (متولد ۱۳۲۴ش): این کتاب بخشی از مجموعه حیات علمی در عهد دولت‌های شیعی است که به ذکر دانشمندان در دوره آل بویه پرداخته است.<ref>[https://www.gisoom.com/book/1276823 «حیات علمی در عهد آل‌بویه»]، شبکه جامع کتاب گیسوم.</ref> | *حیات علمی در عهد آل بویه اثر غلامرضا فدایی استاد دانشگاه تهران (متولد ۱۳۲۴ش): این کتاب بخشی از مجموعه حیات علمی در عهد دولت‌های شیعی است که به ذکر دانشمندان در دوره آل بویه پرداخته است.<ref>[https://www.gisoom.com/book/1276823 «حیات علمی در عهد آل‌بویه»]، شبکه جامع کتاب گیسوم.</ref> | ||
*التاجی فی اخبار الدولة الدیلمیة اثر ابراهیم بن هلال صابی (درگذشت ۳۸۴ق) از کاتبان آل بویه است که تاریخ این سلسله در سال‌های حکومت عضدالدوله را در بردارد. این کتاب به‌دستور عضدالدوله برای ستایش دیالمه و حکومت آنان نوشته شده است. ابن‌مسکویه در تجارب الامم از آن استفاده کرده است. نسخه‌ای از بخشی از کتاب کتابخانه توکلیه مسجد اعظم صنعا نگهداری می‌شود محمدحسین زَبیدی آن را با نام المُنتزع من کتاب التاجی در ۱۹۷۷ در بغداد منتشر کرده است.{{مدرک}} | *التاجی فی اخبار الدولة الدیلمیة اثر ابراهیم بن هلال صابی (درگذشت ۳۸۴ق) از کاتبان آل بویه است که تاریخ این سلسله در سال‌های حکومت عضدالدوله را در بردارد. این کتاب به‌دستور عضدالدوله برای ستایش دیالمه و حکومت آنان نوشته شده است. ابن‌مسکویه در تجارب الامم از آن استفاده کرده است. نسخه‌ای از بخشی از کتاب کتابخانه توکلیه مسجد اعظم صنعا نگهداری می‌شود محمدحسین زَبیدی آن را با نام المُنتزع من کتاب التاجی در ۱۹۷۷ در بغداد منتشر کرده است.{{مدرک}} | ||