عذاب ابدی: تفاوت میان نسخه‌ها

جاحظ و عبدالله بن حسن عنبری معتقد بوده‌اند خلود در عذاب برای کافر معاند صادق است، اما اگر کسی کوشش کند و دلایل حق برایش آشکار نشود و اسلام نیاورد، معذور است و عذابش در جهنم قطع می‌شود.<ref>فخررازی، کتاب المحصل، ص۵۶۶؛ تفتازانی، ج۵، ص۱۳۱؛ جرجانی، ج۸، ص۳۰۸-۳۰۹</ref>  

===مخالفت با عذاب ابدی===

ملاصدرا در برخی آثار فلسفی خود به شرح سخنان کسانی چون [[ابن‌عربی|ابن عربی]] و قیصری، پرداخته و در نهایت نتیجه گرفته که بعید است عذاب همیشگی باشد، زیرا اولاً خداوند به بندگانش مهربان است؛ ثانیاً بنا به دلیل عقلی، نه عبادات بندگان نفعی برای او دارد و نه معاصی آن‌ها زیانی به او می‌رساند و نیز سیر و جریان هر امری به [[قضا و قدر]] اوست. ملاصدرا به حدیثی با این مضمون استناد می‌کند که آخرین کسی که از گناهکاران [[شفاعت]] می‌کند، خداوند ارحم الراحمین است.<ref>براین نمونه: ۱۹۸۱، سفر ۴، ج۲، ص۳۴۹-۳۵۳؛ ۱۳۸۶، ص۳۸۶-۳۹۰</ref> او هم‌چنین در [[المبدأ و المعاد (ملاصدرا)|المبدأ و المعاد]] با اشاره به عقیده [[معتزله]] که مرتکبان [[گناهان کبیره|کبیره]] را در آتش جاودانه می‌دانند، می‌گوید قائلان به چنین اعتقادی ندانسته‌اند که رحمت عام و گسترده خداوند به همه چیز می‌رسد.<ref>ص ۴۶۰</ref>

[[علامه طباطبائی]] خلود را بر مبنای اصول فلسفی [[حکمت متعالیه]] از جمله [[حرکت جوهری]] شرح می‌دهد و معتقد است اگر صورت‌های زشت با نفس انسان یکی نشده باشند، نفس بعد از  مدتی عذاب محدود، رها می‌شود؛ ولی اگر [[گناه|گناهان]] جزو ذات نفس او شده باشند، و نفس بدون فشار به معصیت تن در دهد و با گناه سِنخیَّت پیدا کند، در عذاب جاودان خواهد ماند.<ref>طباطبایی، تفسیر المیزان، ناشر منشورات اسماعیلیان، ج۱، ص۴۱۲-۴۱۴</ref>

طباطبائی هم‌چنین توضیح داده است که خلود در آتش و عذاب دائم، اثر و خاصیت صورت شقاوت است که لازمه نفس انسان شقی است، یعنی پس از اینکه ذات انسانی، بر اثر میل شدیدش به شقاوت به واسطه احوال عارض بر او که، به هر حال به اختیار خود او برمی‌گردد، صورت شقاوت به خود گرفت و شقاوت در او متحقق گردید، دیگر جایی برای پرسش باقی نمی‌ماند که چرا لوازم و آثار شقاوت، از جمله عذاب همیشگی، دامن فرد شقی را می‌گیرد.<ref name=":0">طباطبائی، المیزان، ج۱، ص۴۱۴.</ref>

===استدلال‌های متکلمان شیعه===

برخی دیگر از عالمان مسلمان نیز خلود در عذاب را با [[عدل الهی]] در تعارض انگاشته‌اند که چرا کسی که در دنیا مدت کوتاهی گناه کرده است برای همیشه در جهنم می‌سوزد؟<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۲۸۳.</ref>

==عذاب ابدی و حکمت الهی==