دسته عزاداری (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه اطلاعات آئین ها

  | عرض          =  

  | زیرنویس۱    = یکی از بزرگترین دسته‌های [[عزاداری]] [[ایران]] در روز [[۸ محرم]] - شهر [[زنجان]]

  | تصویر۲      =  

  | عرض تصویر۲  =  

  | زیرنویس۲    =  

  | منشأ تاریخی  =  

  | انواع        =  

  | اشیاء و نمادها  =  

  | وجه نمادین  =  

  | ادعیه        =  

  | اوراد و اشعار=  

  | مؤسسه وابسته =  

  | ثبت ملی      =  

'''دسته عزاداری''' آیینی که در آن جمعی از [[عزاداری امام حسین|عزاداران]] به صورت گروهی در کوچه‌ها و خیابان‌ها به [[سوگواری]] برای پیامبر وخاندانش به‌خصوص [[امام حسین(ع)]] می‌پردازند. دسته‌های عزاداری همراه با [[نوحه‌خوانی]]، [[زنجیرزنی]] و [[سینه‌زنی]] برگزار می‌شود. دسته‌های سینه‌زنی در کشورهای مختلف شیعه‌نشین از جمله [[ایران]]، [[عراق]] و [[لبنان]] برپا می‌شود و برخی از غیرشیعیان نیز در آن حضور می‌یابند. دسته‌های [[عزاداری]] در نقاط مختلف با سنت‌ها و آیین‌های مختلفی همراه است.

==معرفی و تاریخچه==

دسته عزاداری، آیینی است که گروه‌هایی از مردم با تشریفات خاصی در خیابان‌ها و کوچه‌ها برای اقامه [[عزاداری امام حسین]] و [[ائمه]] دیگر حرکت می‌کنند و با هم اشعاری می‌خوانند.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ ق، ص۱۷۴.</ref>  

منابع تاریخی درباره [[عزاداری]] گروهی در کوچه‌ها در سه قرن نخست اسلام، اطلاعاتی ذکر نکرده‌اند. برخی احتمال داده‌اند این سکوت منابع، به‌دلیل [[تقیه]] شیعیان و مخالفت حاکمان با برگزاری مراسم و آیین‌های مذهبی آنان بوده باشد.{{مدرک}} آغاز عزاداری گروهی به‌صورت راهپیمایی در کوچه‌ها، از زمان [[آل بویه]] گزارش شده است. در [[روز عاشورا|دهم محرم]] سال [[سال ۳۵۲ هجری قمری|۳۵۲]] قمری و در زمان حکومت [[معزالدوله]] دیلمی، شیعیان [[بغداد]] دکان‌ها و اماکن کسب را تعطیل کردند و [[سیاه‌پوشی|لباس‌های سیاه مخصوص عزا]] پوشیدند. سپس در داخل شهر گشتند و بر سر و روی و سینه خود زدند و برای [[امام حسین (ع)]] [[عزاداری]] کردند.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۹۸۸م، ج۱۱، ص۲۷۰؛ ابن اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۸، ص۵۴۹.</ref> پس از آن، عزاداریِ گروهی در کوچه‌ها در زمان [[آل بویه]] رواج یافت و برگزاری عزاداری و همچنین برخی شعائر دیگر، درگیری‌هایی بین شیعیان و برخی از [[اهل سنت]] (به خصوص [[حنابله]]) پدید آورد.<ref>برای بررسی بیشتر ر.ک به: بارانی، «هم‌گرایی و واگرایی در اندیشه سیاسی امامیه و حنابله در بغداد دوره آل بویه»، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۰-۲۲۵.</ref>  

پس از رسمی‌شدن [[تشیع]] در [[ایران]] توسط [[صفویان]]، برگزاری مراسم عزاداری به‌صورت دسته‌های عزا رواج بیشتری یافت. پیتر دلاواله، سفرنامه‌نویس ایتالیایی، درباره مراسم عزاداری در محرم سال [[سال ۱۰۲۶ هجری قمری|۱۰۲۶]] قمری در شهر [[اصفهان]]، نوشته است که «از تمام اطراف و محلات اصفهان، دسته‌های بزرگی به راه افتادند. بر روی اسبان آنان سلاح‌های مختلف و عمامه‌های متعدد قرار دارد و به‌علاوه چندین شتر نیز همراه دسته‌ها هستند که بر روی آن‌ها جعبه‌هایی حمل می‌شود که درون هر یک سه چهار بچه به علامت بچه‌های اسیر [[امام حسین علیه‌السلام|حسین شهید(ع)]] قرار دارند.»<ref>دلاواله، سفرنامه پیتر دلاوالهپ، ص۱۲۳.</ref>  

در عصر [[قاجار]]، دسته‌های عزاداری همانند دیگر مراسم عزاداری رونق بسیاری داشت. در عصر حکومت [[ناصرالدین شاه قاجار]]، دسته‌های روز با نقاره، علم، بیرق، کتل و دسته‌های شب با طبق‌های چراغ زنبوری، حجله و مشعل به‌راه می‌افتادند و با خواندن نوحه به سینه‌زنی می‌پرداختند.<ref>نگاه کنید به: حقیقی، «جستاری در تعزیه و تعزیه‌نویسی در ایران»، ۱۳۸۶ش، ص۷.</ref>  

در عصر [[پهلوی]] و در زمان [[رضاخان پهلوی|رضاخان]]، از عزاداری‌های عمومی ممانعت شد.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۴۳۴.</ref>  

==دسته‌های عزاداری در ایران==

در ایران و همزمان با ایام محرم، دسته‌های عزاداری در کوچه‌ها، خیابان‌ها و همچنین بازارهای شهرها و روستاهای ایران برگزار می‌شود. [[نوحه‌خوانی]]، [[سینه‌زنی]]، [[زنجیرزنی]]، گرداندن پرچم، اطعام و [[نذری (آیین)|نذری]] دادن، از جمله شاخصه‌های دسته‌های عزاداری در ایران است. در کنار آن و در برخی مناطق، مراسم خاصی نیز مانند [[سنج و دمام]]، [[طوق‌بندان]] (علم‌بندان)، [[علم‌گردانی]]، [[نخل‌بندی]]، [[نخل‌گردانی]]، [[مشعل‌گردانی]]، [[سنگ‌زنی]]، راه‌اندازی کاروان‌های سبزپوش و سرخ‌پوش، حرکت شتران با کجاوه به عنوان نمادی از کاروان کربلا و [[اسیران کربلا|اسرا]]، [[کرنا زنی]]،بَهرِ شهید [[بهرشهید]] و [[آیین پرسه]] در دسته‌ها برپا می‌شود.<ref>[http://www.haz.ir/?page_id=837 نگاهی به آیین‌های عزاداری ماه محرم در ایران]، سایت حسینیه اعظم زنجان.</ref>  

==دسته‌های عزاداری در کشورهای مختلف==

در کشورهای مختلف شیعه‌نشین، حرکت دسته‌های عزا در کوچه‌ها و خیابان‌ها از مهمترین مراسم مذهبی است. در کشور [[عراق]] هر شب بعد از [[مرثیه خوانی]]، مردم عزادار کنار هم می‌ایستند و به صورت دسته‌های منظم و آهنگین، سوگواری می‌کنند. آنان در شب [[تاسوعا]]، مشعل‌هایی با شاخه‌هایی از درخت نخل، می‌سازند و تا صبح [[روز عاشورا]] آن را می‌گردانند و شب تا صبح به سوگواری می‌پردازند. هنگام ظهر، مردم عزادار هروله کنان به سمت [[کربلا]] می‌روند.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]، سایت رادیو دری.</ref> در [[لبنان]] مردم مناطق شیعه نشینی چون [[ضاحیه]] و [[بقاع]] در طول [[دهه اول محرم]]، لباس مشکی به تن دارند و در راهپیمایی عصر روز تاسوعا و نمایش آئینی روز عاشورا، شرکت می‌کنند.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]، سایت رادیو دری.</ref> در شهرهای [[سمرقند]]، [[بخارا]] و [[تاشکند]] که در آسیای مرکزی است، حرکت دسته‌های عزاداری، برافراشتن پرچم سیاه و برپایی مراسمی که به آن «ماتم امام» می‌گویند، از جمله آداب و رسوم شیعیان در این ماه است.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]، سایت رادیو دری.</ref> مردم [[اندونزی]] دسته‌ها و گروه‌هایی را تشکیل می‌دهند و در خیابان‌ها و معابر عمومی به عزاداری می‌پردازند. در این ایام، مردان مسلمان، [[سیاه‌پوشی|لباس سیاه]] می‌پوشند، زنان از آرایش پرهیز می‌کنند، مراسم ازدواج برگزار نمی‌شود و مردم لباس نو نمی‌خرند.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]، سایت رادیو دری.</ref> در دیگر کشورهای آسیایی مانند [[پاکستان]]، [[هند]]، [[مالزی]]، [[تایلند]] و [[میانمار]] نیز دسته‌های عزاداری در ایام محرم برپا می‌شود.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]، سایت رادیو دری.</ref>  

دسته‌های عزاداری شیعیان در کشورهای آفریقایی مانند [[نیجریه]]، [[الجزایر]] و [[تونس]] نیز در ایام محرم در خیابان‌ها حضور می‌یابند. در تونس مراسم مردم صبح عاشورا به مزار درگذشتگان می‌روند و در آنجا یاد [[شهیدان کربلا]] را گرامی می‌دارند. عده‌ای از آنها در [[شب عاشورا]] در نقاط مشخصی آتش روشن می‌کنند و این اعتقاد در تونس وجود دارد که این عمل، موجب شادمانی اطفال امام حسین در کربلا می‌شود.<ref>ر.ک به: [http://dari.irib.ir/component/k2/item/18543 نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان]، سایت رادیو دری.</ref>

==جستارهای وابسته==

*[[هیئت عزاداری]]

*[[حسینیه]]

==پانویس==

 

==منابع==

* ابن اثیر، عزالدین ابوالحسین علی بن ابی الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت،‌ دار صادر -‌ دار بیروت، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.

* ابن کثیر، ابوالفداء، البدایه و النهایه، تحقیق علی شیری، بیروت،‌ دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.

* نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در میان مسلمانان، سایت رادیو دری، تاریخ انتشار: دوشنبه, ۳۰ قوس ۱۳۸۸ش.

==پیوند به بیرون==

*[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/30922/%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%B1%D8%AB%DB%8C%D9%87-%D8%AA%D8%A7-%D8%AA%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D9%87?q=%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%87%20%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%20%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%20%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C&score=7.749816&rownumber=19 مقاله از مرثیه تا تعزیه]، نوشته غلامرضا گلی زواره

  | توضیحات =  

[[رده:مقاله‌های نسبتا کامل]]