مکتب تفکیک: تفاوت میان نسخه‌ها

نظریه‌پردازان مکتب تفکیک در مواجهه با فلسفه، دارای موضعی یکسان تلقی نشده‌اند؛ چرا که متقدمان مکتب تفکیک مانند [[میرزا مهدی اصفهانی]] و [[محمود حلبی]]، به ضدیت با فلسفه شناخته می‌شوند؛<ref>موسوی، آیین و اندیشه، ۱۳۸۲ش، ص۲۲.</ref> چنانکه میرزا مهدی اصفهانی، فلاسفه را ویرانگران دین شمرده<ref>فلاسفة الاسلام هادمون للاسلام و لیسوا بخادمین له (تقریرات میرزا مهدی اصفهانی، به قلم محمود حلبی، ص۲۵).</ref> و همهٔ گزاره‌های فلسفی را در تضاد با تعالیم الهی می‌داند<ref>لتری مناقضة کل ما جاء به الشریعة مع جمیع قواعد الفلسفة (تقریرات میرزا مهدی اصفهانی، به قلم محمود حلبی، ص۱۷۸).</ref> و قیاس ابلیس در تمرد از امر الهی را برهان فلسفی می‌شمرد{{یاد|ان قیاس ابلیس کان بصورة البرهان}} و همهٔ قضایای حقیقیه و خارجیه را باطل می‌داند<ref>ان القضایا الحقیقیة و الخارجیة من العلوم الاصطلاحیة مؤسسة علی اساس باطل (اصفهانی، المواهب السنیه، ص۴۱).</ref> و مدرسین فلسفه را فریبکار می‌خواند.<ref>لولا تدلیس المعلمین و مدرسی کتب الفلاسفة لما اطمئن نفس الطلبة (اصفهانی، تقریرات، ص۱۲).</ref> شیخ محمود حلبی، فلسفه را زیان‌آورترین مطالب دانسته و آن را دشمن بزرگ معارف الهی خوانده است.<ref>حلبی، دروس معارف الهیه، درس ۸.</ref> در درس‌های حلبی، مواردی از بدگویی و دشنام‌گویی خطاب به فلاسفه و عرفا دیده می‌شود.<ref>خاک بر دهانشان و آتش بر زبانشان. مرحوم میرزا می‌فرمودند اگر یک نفر به محی الدین بگوید ای ... ای کثافت! قطعاً باید خوشش بیاید چون وصف اکملیت اوست (حلبی، دروس معارف الهیه، درس ۴۷).</ref> [[مجتبی قزوینی]] نیز طریق قرآن و سنت را مخالف طریق فلسفه می‌داند.<ref>قزوینی، بیان الفرقان، ج۱، مقدمه، ص۲.</ref>

با این حال متأخران مکتب تفکیک، مانند [[سید جعفر سیدان]] و [[محمدرضا حکیمی خراسانی|محمدرضا حکیمی]]، موضعی دیگر دارند و فلسفه را به‌کلی نفی نمی‌کنند و مکتب تفکیک را تنها جدایی میان روش‌های دینی و روش فلسفی می‌دانند<ref>خسروپناه، جریان‌شناسی فکری ایران معاصر، ۱۳۹۰ش، ص۱۱۸.</ref> تا از این طریق، معارف [[وحی الهی|وحیانی]] را از تلفیق با معارف بشری، حفظ کنند.<ref>حکیمی، مکتب تفکیک، ۱۳۷۵ش، ص۴۴-۴۷.</ref> محمدرضا حکیمی نسبت میان فلسفه با وحی قرآنی را نه تباین کلی، بلکه عدم تساوی کلی می‌داند.<ref>حکیمی، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، ص۳۰۸؛ حکیمی، اجتهاد و تقلید در فلسفه، ص۶۶.</ref> در دیدگاه سید جعفر سیدان، عقل صریح نه تنها با وحی در تنافی نیست بلکه وحی، مبتنی بر عقل صریح است.<ref>«نسبت عقل و وحی از دیدگاه فلسفه و مکتب تفکیک»، ص۳۲۰.</ref>

* دوره نخست، دوره مؤسسان و متقدمان؛ یعنی میرزا مهدی اصفهانی و محمود حلبی که فلسفه و اسلام را ناسازگار می‌دانسته‌اند. برخی از مهمترین دیدگاه‌های دوره اول مکتب تفکیک بدین شرح است:

* دوره دوم، دوره کسانی از جمله [[مجتبی قزوینی]]، [[میرزا جواد آقا تهرانی]] دانسته شده که با قلم محمدرضا حکیمی شناخته می‌شوند. دیدگاه‌های مهم این دوره عبارت است از:

* دوره سوم، دوره‌ای است که [[سید جعفر سیدان]]، آغازگر آن دانسته شده است. برخی از نظریات وی بدین شرح است:

::# [[عقل]] عبارت است از ابزار ادراک.

::# مکتب تفکیک، مکتب جداسازی مطالب [[وحی|وحیانی]] از افکار بشری است.

::# عدم اختلاف مکتب تفکیک در مقام تعریف عقل و وحی با فلسفه.

::# قابل بررسی بودن مسأله تأویل البطن در ارتباط با آیات شریفه [[قرآن]].

::# تفاوت اختلافات فقها با اختلافات فلاسفه؛ فلاسفه ادعای رسیدن به واقع دارند و فقها در جهت کشف حکم حرکت می‌کنند (حکم ظاهری).<ref>خسروپناه، جریان شناسی فکری ایران معاصر، ص۱۳۶-۱۳۸.</ref>

! عنوان !! نویسنده !! محل چاپ !! انتشارات !! سال نشر

| علم و عقل از دیدگاه مکتب تفکیک || سید عباس مرتضوی || قم || مرکز جهانی علوم اسلامی || ۱۳۸۱

| مکتب تفکیک: تاریخ و گفتمان || حسن انصاری || تهران || علمی || ۱۴۰۲ش

| آئین و اندیشه؛ بررسی مبانی و دیدگاه‌های مکتب تفکیک ||سید محمد موسوی || تهران || انتشارات حکمت || ۱۳۸۲

| نقد و بررسی نظریه تفکیک || محمدرضا ارشادی || قم || بوستان کتاب || ۱۳۸۲

| بنیان مرصوص؛ فلسفه اسلامی از نگاه مکتب تفکیک || حسین مظفری || قم || انتشارات علمی پژوهشی امام خمینی || ۱۳۸۵

| از مدرسه معارف تا انجمن حجتیه و مکتب تفکیک || محمدرضا ارشادی || قم || بوستان کتاب || ۱۳۸۶

| رؤیای خلوص؛ بازخوانی مکتب تفکیک || سید حسن اسلامی || قم || بوستان کتاب || ۱۳۸۷

| صراط مستقیم؛نقد مبانی مکتب تفکیک || محمدحسن وکیلی || مشهد || مولف || ۱۳۸۸

| سودای تفکیک، جستارهایی در سنت فکری، روش‌شناسی و شخصیت‌های مکتب تفکیک || سید حسن اسلامی اردکانی || تهران || کرگدن || ۱۳۹۷

== پانویس ==

== یادداشت ==

== منابع ==

* «[https://ensani.ir/file/download/article/20101029110426-7.pdf مکتب تفکیک چه می‌گوید؟]»، سید جعفر سیدان.

* «[https://ensani.ir/file/download/article/20110218123456-584.pdf مکتب تفکیک: قرآن، عرفان و برهان]»

* «[https://ensani.ir/fa/article/63768/ده-اصل-روش-مکتب-تفکیک ده اصل روش مکتب تفکیک(۱)] و [https://ensani.ir/fa/article/63783/ده-اصل-روشی-مکتب-تفکیک (۲)]».

* «[https://ensani.ir/fa/article/214173 نسبت عقل و وحی از دیدگاه فلسفه و مکتب تفکیک]».