Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۰۴۷
ویرایش
میرزا مهدی اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها
←مهاجرت به مشهد
(ویکی سازی) |
|||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
میرزای اصفهانی در ۱۳۴۰ق<ref>حکیمی، مکتب تفکیک، ص۲۱۹</ref> و به نقلی ۱۳۴۵ق<ref>رحیمیان فردوسی، متأله قرآنی،، ص۴۱۱: بخشی از مقاله دکتر احمد مهدوی دامغانی در زندگی‌نامه میرزا مهدی اصفهانی.</ref> به [[مشهد]] آمد. او در ۱۳۳۸ق از [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نایینی]] اجازه گرفت. او پس از حضورش در مشهد به [[مدرسه پریزاد]] رفت<ref>رحیمیان فردوسی، متأله قرآنی، ص۴۱۱</ref> و در درس میرزا هاشم قزوینی، حاضر شد، اما در پی اشکالی که در هنگام درس بر استاد خود گرفت، [[میرزا هاشم قزوینی]] مقام علمی او را بر خود ارجح دید و وی را در مقام تدریس نشاند و خود از آن پس در درس میرزای اصفهانی تا آخرین دوره حاضر شد.<ref>جزوه‌ای پیرامون زندگانی میرزا مهدی اصفهانی تحت نظر آقا اسماعیل اصفهانی، انجمن حجتیه، ص۷</ref> | میرزای اصفهانی در ۱۳۴۰ق<ref>حکیمی، مکتب تفکیک، ص۲۱۹</ref> و به نقلی ۱۳۴۵ق<ref>رحیمیان فردوسی، متأله قرآنی،، ص۴۱۱: بخشی از مقاله دکتر احمد مهدوی دامغانی در زندگی‌نامه میرزا مهدی اصفهانی.</ref> به [[مشهد]] آمد. او در ۱۳۳۸ق از [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نایینی]] اجازه گرفت. او پس از حضورش در مشهد به [[مدرسه پریزاد]] رفت<ref>رحیمیان فردوسی، متأله قرآنی، ص۴۱۱</ref> و در درس میرزا هاشم قزوینی، حاضر شد، اما در پی اشکالی که در هنگام درس بر استاد خود گرفت، [[میرزا هاشم قزوینی]] مقام علمی او را بر خود ارجح دید و وی را در مقام تدریس نشاند و خود از آن پس در درس میرزای اصفهانی تا آخرین دوره حاضر شد.<ref>جزوه‌ای پیرامون زندگانی میرزا مهدی اصفهانی تحت نظر آقا اسماعیل اصفهانی، انجمن حجتیه، ص۷</ref> | ||
در گزارشی این حضور چنین ترسیم شده است: | در گزارشی این حضور چنین ترسیم شده است: | ||
:: در حدود سال ۱۳۴۰ق، یکی از شاگردان ممتاز میرزای نائینی، مدرس بزرگ [[حوزه علمیه نجف]] و مرجع تقلید دورهٔ قبل (متوفی در ۱۳۵۵ق)، به نام میرزا مهدی اصفهانی به مشهد آمد. ابتدا به تدریس سطوح عالیه و سپس خارج فقه و اصول مشغول شد و چون بر مبانی اصولی [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نائینی]] تسلط کامل داشت و این مبانی در حد خود تازه و بی‌سابقه بود، مورد توجه فضلا و طلاب مشهد قرار گرفت.<ref>گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، سید علی خامنه‌ای، کنگره جهانی حضرت رضا، تیرماه ۱۳۶۵، ص۲۶</ref> | ::در حدود سال ۱۳۴۰ق، یکی از شاگردان ممتاز میرزای نائینی، مدرس بزرگ [[حوزه علمیه نجف]] و مرجع تقلید دورهٔ قبل (متوفی در ۱۳۵۵ق)، به نام میرزا مهدی اصفهانی به مشهد آمد. ابتدا به تدریس سطوح عالیه و سپس خارج فقه و اصول مشغول شد و چون بر مبانی اصولی [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نائینی]] تسلط کامل داشت و این مبانی در حد خود تازه و بی‌سابقه بود، مورد توجه فضلا و طلاب مشهد قرار گرفت.<ref>گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، سید علی خامنه‌ای، کنگره جهانی حضرت رضا، تیرماه ۱۳۶۵، ص۲۶</ref> وی پس از مدتی، کرسی درس معارف را نیز برپا کرد.<ref>گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، سید علی خامنه‌ای، کنگره جهانی حضرت رضا، تیرماه ۱۳۶۵، ص۲۶</ref> | ||
'''دوره‌های تدریس در مشهد'''{{سخ}} | '''دوره‌های تدریس در مشهد'''{{سخ}} | ||
*'''دوره نخست:'''با ورود | *'''دوره نخست:''' میرزا مهدی با ورود به مشهد، مبانی فقهی و اصولی [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] و [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نایینی]] را تدریس کرد.<ref>جزوه‌ای پیرامون زندگانی میرزا مهدی اصفهانی تحت نظر آقا اسماعیل اصفهانی، انجمن حجتیه، ص۷</ref> | ||
*'''دوره دوم:''' در دوره دوم، مبانی فقهی و اصولی خود را درس می‌داد. در روزهای پنجشنبه و جمعه مباحثی جدید که سابقهٔ تدریس آن‌ها در حوزه‌های علمیه وجود نداشت تحت عنوان مباحث معارف مطرح شد.<ref>حکیمی، مکتب تفکیک، ص۲۲۱؛ طلایه‌دار آفتاب (شرح زندگانی شیخ محمود حلبی)، جمع از شاگردان، ص۳۱</ref> از جملهٔ حاضران در این دروس شیخ هاشم قزوینی، شیخ مجتبی | *'''دوره دوم:''' او در دوره دوم، مبانی فقهی و اصولی خود را درس می‌داد. در روزهای پنجشنبه و جمعه مباحثی جدید که سابقهٔ تدریس آن‌ها در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] وجود نداشت تحت عنوان مباحث معارف مطرح شد.<ref>حکیمی، مکتب تفکیک، ص۲۲۱؛ طلایه‌دار آفتاب (شرح زندگانی شیخ محمود حلبی)، جمع از شاگردان، ص۳۱</ref> از جملهٔ حاضران در این دروس شیخ هاشم قزوینی، [[مجتبی قزوینی|شیخ مجتبی قزوینی]]، و شیخ محمود حلبی تولایی بودند.<ref>جزوه‌ای پیرامون زندگانی میرزا مهدی اصفهانی، ص۸</ref> از این دوره [[تقریرنویسی|تقریرات]] محمدحسن بروجردی و [[محمود حلبی]] به جا مانده است. تقریرات حلبی با تصحیح میرزای اصفهانی است. کامل‌ترین و دقیق‌ترین اثر در این دوره آثار شیخ محمود حلبی است که تحت عنوان تقریرات اصول، «حجیت قرآن»، «هناک مطالب ثلاثه» و «مناصب النّبی» در آستان قدس رضوی موجود است.<ref>آستان قدس، بخش مخطوطات، شمارگان ۱۲۴۵۴، ۱۲۴۵۵، ۱۲۴۵۶، ۱۲۴۸۰</ref> به‌تازگی تقریرات بحث حجیت قرآن از بروجردی نیز یافت شده است.<ref>مفید، مقدمه بر ابواب الهدی</ref> | ||
*'''دوره سوم:''' این دوره تدریس میرزای اصفهانی پس از گذشت مدتی از دوران رضاخان شروع شد. سیاست‌های ضد روحانیت رضاخان موجب شد که اکثر مدارس مشهد، جز یکی دو مورد، تعطیل شود و درس‌ها به صورت رسمی برپا نگردد و حوزهٔ مشهد به رکود دچار گردد. پس از شهریور | *'''دوره سوم:''' این دوره تدریس میرزای اصفهانی پس از گذشت مدتی از دوران رضاخان شروع شد. سیاست‌های ضد روحانیت رضاخان موجب شد که اکثر مدارس مشهد، جز یکی دو مورد، تعطیل شود و درس‌ها به صورت رسمی برپا نگردد و حوزهٔ مشهد به رکود دچار گردد. پس از شهریور ۱۳۲۰ش، شیخ مرتضی آشتیانی و میرزا مهدی اصفهانی، زعامت حوزه را به دست گرفتند و حوزه رشد خود را از سر گرفت.<ref>گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، سید علی خامنه‌ای، کنگره جهانی حضرت رضا، تیرماه ۱۳۶۵، ص۲۸</ref> از نقلی که از ملکی میانجی باقی مانده است به نظر می‌رسد که درس این دوره فقط مباحث معارف بوده و این بار دیگر خبری از مباحث اصولی نبوده است؛<ref> فصلنامه سفینه، سال اول،ش ۱: نامه میرزا مهدی اصفهانی به شیخ محمدباقر ملکی میانجی در ۲۶ جمادی الثانیة، ص۷۵</ref> در این دوره در بحث اصول مبانی خود میرزای اصفهانی نیز به طور جدی‌تری مطرح گردید. در فقه که از دورهٔ قبل اثری یافت نشده، در این دوره آثاری به‌دست آمده است. در مباحث معارفی نیز میرزا تغییراتی داد. اگرچه هنوز به طور کامل روشن نیست که این تغییر در آرا به دلیل تغییر در شیوهٔ طرح و پیدا شدن پایگاهی مستحکم در حوزهٔ علمیه بوده یا اینکه وی تبدّل رأی یافته است.<ref>مفید، مقدمه بر ابواب الهدی؛ برای آگاهی بیشتر رک: مفید، «عقل و علم از منظر میرزا مهدی اصفهانی»، فصلنامه ذهن،ش ۲۶، (تابستان ۱۳۸۵)و نیز بنگرید به مباحث تقریرات شیخ محمود حلبی در مقایسه با نسخ به جای مانده از معارف‌القرآن، ابواب‌الهدی و….</ref> | ||
در این دوره در بحث اصول مبانی خود میرزای اصفهانی نیز به طور جدی‌تری مطرح گردید. در فقه که از دورهٔ قبل اثری | |||
===وفات=== | ===وفات=== | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۳: | ||
==حیات علمی== | ==حیات علمی== | ||
===اساتید=== | ===اساتید=== | ||
* [[سید محمدباقر درچه‌ای]] <ref>روضاتی، ص۱۵۸،۱۶۰; مهدوی، تذکرة القبور، ص۱۹۱؛ همایی، شعوبیه، ص۹۹-۱۰۰; درچه‌ای، ص۶۵۸-۷۴۵</ref> | *[[سید محمدباقر درچه‌ای]] <ref>روضاتی، ص۱۵۸،۱۶۰; مهدوی، تذکرة القبور، ص۱۹۱؛ همایی، شعوبیه، ص۹۹-۱۰۰; درچه‌ای، ص۶۵۸-۷۴۵</ref> | ||
* [[سید اسماعیل صدر]] | *[[سید اسماعیل صدر]] | ||
* [[محمدکاظم خراسانی]] | *[[محمدکاظم خراسانی]] | ||
* [[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] | *[[سید محمدکاظم طباطبایی یزدی]] | ||
* [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نایینی]]؛ او در نخستین حلقه درس نایینی، که بیش از هفت نفر نبودند شرکت کرد. [[سید محمود حسینی شاهرودی]] و [[سید جمال‌الدین گلپایگانی]] نیز در این حلقه شرکت داشتند. این درس حدود ۵ سال ادامه داشت.<ref>حکیمی، مکتب تفکیک، ص۱۷۷</ref> | *[[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نایینی]]؛ او در نخستین حلقه درس نایینی، که بیش از هفت نفر نبودند شرکت کرد. [[سید محمود حسینی شاهرودی]] و [[سید جمال‌الدین گلپایگانی]] نیز در این حلقه شرکت داشتند. این درس حدود ۵ سال ادامه داشت.<ref>حکیمی، مکتب تفکیک، ص۱۷۷</ref> | ||
* [[سید احمد کربلائی]] | *[[سید احمد کربلائی]] | ||
* [[محمد بهاری]]<ref>حکیمی، مکتب تفکیک، ص۱۷۶-۱۷۸</ref> | *[[محمد بهاری]]<ref>حکیمی، مکتب تفکیک، ص۱۷۶-۱۷۸</ref> | ||
===شاگردان=== | ===شاگردان=== | ||
| خط ۱۳۳: | خط ۱۳۱: | ||
در مورد استنساخ‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: | در مورد استنساخ‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: | ||
# '''معارف القرآن''': استنساخ از نمازی، بروجردی و….{{سخ}}این اثر ظاهراً آخرین اثر مبسوط علمی میرزاست که در آن یک دورهٔ کامل از مبانی خود اعم از علم، عقل، معرفةالله، اسماء و صفات، نبوت، امامت، مشیت، بداء، خلقت و …، را مطرح نموده و البته اثر را مؤلف تبویب و تقسیم‌بندی نکرده است. این اثر را [[علی نمازی شاهرودی]]) و بروجردی(محمدحسن) استنساخ کرده‌اند. | #'''معارف القرآن''': استنساخ از نمازی، بروجردی و….{{سخ}}این اثر ظاهراً آخرین اثر مبسوط علمی میرزاست که در آن یک دورهٔ کامل از مبانی خود اعم از علم، عقل، معرفةالله، اسماء و صفات، نبوت، امامت، مشیت، بداء، خلقت و …، را مطرح نموده و البته اثر را مؤلف تبویب و تقسیم‌بندی نکرده است. این اثر را [[علی نمازی شاهرودی]]) و بروجردی(محمدحسن) استنساخ کرده‌اند. | ||
# '''اصول وسیط''': در اصول فقه. اصول وسیط میانه تقریرات و مصباح الهدی است.از اصول وسیط چند استنساخ موجود است. | #'''اصول وسیط''': در اصول فقه. اصول وسیط میانه تقریرات و مصباح الهدی است.از اصول وسیط چند استنساخ موجود است. | ||
# '''رسالهٔ مصباح‌الهدی''': در اصول فقه است و به نظر می‌رسد رسالة «مصباح‌الهدی» متأخر از «اصول وسیط» باشد. دقیق‌ترین نسخهٔ «مصباح‌الهدی» با حاشیهٔ میرزا در آستان قدس موجود است. اصول وسیط میانه تقریرات و مصباح الهدی است.{{سخ}}رسالهٔ «مصباح‌الهدی» گزارشی از آرای میرزای اصفهانی در امهات مبانی اصول فقه است که در آن نوآوری‌هایی نیز دیده میشود. بنابر عبارتی که در انتهای نسخهٔ صدرزاده آمده ظاهراً این اثر آخرین اثر از آثار میرزای اصفهانی است که به تصحیح وی رسیده است.{{سخ}}این اثر در یک مقدمه و هشت اصل تنظیم شده است. در مقدمه، بحث از تخالف علوم الهی و بشری و فطری بودن شریعت و ارجاع عوام به علما بر اساس [[فطرت]] عقلاییه و فطری بودن شریعت و همچنین سرّ بسط علم اصول از جانب فقهای شیعه مطرح شده است و در اصول هشتگانه مباحث حجج، استصحاب و … به شیوه‌ای جدید بیان گردیده است. | #'''رسالهٔ مصباح‌الهدی''': در اصول فقه است و به نظر می‌رسد رسالة «مصباح‌الهدی» متأخر از «اصول وسیط» باشد. دقیق‌ترین نسخهٔ «مصباح‌الهدی» با حاشیهٔ میرزا در آستان قدس موجود است. اصول وسیط میانه تقریرات و مصباح الهدی است.{{سخ}}رسالهٔ «مصباح‌الهدی» گزارشی از آرای میرزای اصفهانی در امهات مبانی اصول فقه است که در آن نوآوری‌هایی نیز دیده میشود. بنابر عبارتی که در انتهای نسخهٔ صدرزاده آمده ظاهراً این اثر آخرین اثر از آثار میرزای اصفهانی است که به تصحیح وی رسیده است.{{سخ}}این اثر در یک مقدمه و هشت اصل تنظیم شده است. در مقدمه، بحث از تخالف علوم الهی و بشری و فطری بودن شریعت و ارجاع عوام به علما بر اساس [[فطرت]] عقلاییه و فطری بودن شریعت و همچنین سرّ بسط علم اصول از جانب فقهای شیعه مطرح شده است و در اصول هشتگانه مباحث حجج، استصحاب و … به شیوه‌ای جدید بیان گردیده است. | ||
# '''ابواب‌الهدی''': آخرین اثر علمی میرزا و از آثار مشهور اوست و گزارشی از اصول نظریات وی در مباحث معارفی میباشد و هدف از آن اثبات مبانی نبوده است. به همین سبب از تفصیل مطالب یا استناد به آیات و روایات به طور گسترده، جز در موارد معدودی، خودداری کرده است.{{سخ}} | #'''ابواب‌الهدی''': آخرین اثر علمی میرزا و از آثار مشهور اوست و گزارشی از اصول نظریات وی در مباحث معارفی میباشد و هدف از آن اثبات مبانی نبوده است. به همین سبب از تفصیل مطالب یا استناد به آیات و روایات به طور گسترده، جز در موارد معدودی، خودداری کرده است.{{سخ}} | ||
# '''انوارالهدایه''': رسالهٔ «انوارالهدایه» از آثار جدیداً یافته‌شدهٔ میرزای اصفهانی میباشد (این اثر در کتابخانهٔ دانشکدهٔ الهیات و معارف اسلامی مشهد با شماره ۲۲۷۱۸ در تاریخ ۸/۱۱/۵۶ ثبت گردیده است.) که بر روی جلد آن نام «مصباح‌الهدی» در بداء تألیف آمیرزا مهدی اصفهانی آمده است.{{سخ}} این رساله شامل دو اثر است: انوارالهدایه و رسالة فی‌البداء. رسالهٔ نخست او در ابتدای هر مطلبی با تعبیر نور شروع شده و در مجموع ۲۱ عنوان نور را شامل است. | #'''انوارالهدایه''': رسالهٔ «انوارالهدایه» از آثار جدیداً یافته‌شدهٔ میرزای اصفهانی میباشد (این اثر در کتابخانهٔ دانشکدهٔ الهیات و معارف اسلامی مشهد با شماره ۲۲۷۱۸ در تاریخ ۸/۱۱/۵۶ ثبت گردیده است.) که بر روی جلد آن نام «مصباح‌الهدی» در بداء تألیف آمیرزا مهدی اصفهانی آمده است.{{سخ}} این رساله شامل دو اثر است: انوارالهدایه و رسالة فی‌البداء. رسالهٔ نخست او در ابتدای هر مطلبی با تعبیر نور شروع شده و در مجموع ۲۱ عنوان نور را شامل است. | ||
# از وی رسائل دیگری نیز به جای مانده است که از آن‌ها می‌توان به رسالهٔ «اعجازالقرآن» (در بحث اعجاز قرآن چندین رساله مختلف دیده میشود که از آن جمله رساله‌ای فارسی و در پاسخ به شاهزاده افسر (یکی از شاهزادگان قاجار) میباشد.)، «صوارم‌العقلیه» (در ردّ [[شیخیه]] و [[احمد احسائی|شیخ احمد احسایی]])، رسالهٔ «غایةالمُنی» و «معراج‌القرب و اللقاء» (در حقیقتِ صلاة)، «المواهب السَنیه و العنایات الرضویه» (در معاریض و [[توریه]])، افتاء و تقلید، خلقه العوالم (در خلقت و طبیعیات)، جبر و تفویض (در قضا و قدر و بداء)، فهارس فقه و اصول و معارف و اخلاق، رساله معرفت نفس (تقریر دروس عمومی وی در مباحث اخلاق و معارف) و رسائل فقهی فی الکر، شرائط التکلیف و النجاسات، الطهاره و طهارات الثلاثه، فی احکام الوضوء، المطهرات و النجاساة و صلاة المیت، فی الفاظ العبادات و الطهارات، فی القرعه، فی بعض احکام الصلاه، الصلاة، الخمس، الطلاق، الاطعمة و الاشربه، حصر المحرمات من الحیوانات و جنات الرضویه اشاره کرد. | #از وی رسائل دیگری نیز به جای مانده است که از آن‌ها می‌توان به رسالهٔ «اعجازالقرآن» (در بحث اعجاز قرآن چندین رساله مختلف دیده میشود که از آن جمله رساله‌ای فارسی و در پاسخ به شاهزاده افسر (یکی از شاهزادگان قاجار) میباشد.)، «صوارم‌العقلیه» (در ردّ [[شیخیه]] و [[احمد احسائی|شیخ احمد احسایی]])، رسالهٔ «غایةالمُنی» و «معراج‌القرب و اللقاء» (در حقیقتِ صلاة)، «المواهب السَنیه و العنایات الرضویه» (در معاریض و [[توریه]])، افتاء و تقلید، خلقه العوالم (در خلقت و طبیعیات)، جبر و تفویض (در قضا و قدر و بداء)، فهارس فقه و اصول و معارف و اخلاق، رساله معرفت نفس (تقریر دروس عمومی وی در مباحث اخلاق و معارف) و رسائل فقهی فی الکر، شرائط التکلیف و النجاسات، الطهاره و طهارات الثلاثه، فی احکام الوضوء، المطهرات و النجاساة و صلاة المیت، فی الفاظ العبادات و الطهارات، فی القرعه، فی بعض احکام الصلاه، الصلاة، الخمس، الطلاق، الاطعمة و الاشربه، حصر المحرمات من الحیوانات و جنات الرضویه اشاره کرد. | ||
*ب) '''تقریرات''': | *ب) '''تقریرات''': | ||
| خط ۱۵۳: | خط ۱۵۱: | ||
::«مخالفت با فلسفه در مشهد... برمی‌گردد به زمان آقا میرزا مهدی اصفهانی که شاگرد میرزا حسین نایینی بوده است. او در ابتدا می‌رود و همان طریقه آخوند ملاحسینقلی همدانی و‌آقا شیخ محمد بهاری و آقا سید مرتضی کشمیری را انتخاب می‌کند. روزه زیاد می‌گیرد. نماز زیاد میخواند. اذکار و اوراد وارد شده از ائمه را انجام می‌دهد. مدتی این کار را می‌کند. آقای خوئی برای من نقل کرد، از آقای میلانی هم شنیدم که مرحوم آقا شیخ ابوالقاسم اصفهانی که استاد آقای بروجردی بود میگفت: «مرحوم آقا میرزا حسین نائینی پنجاه دینار به من داد و گفت ایشان را به ایران ببر و معالجه‌اش کن. ما آمدیم شمیران. جایی گرفتیم. پس از مدتی حالش بهتر و سرانجام خوب شد. بعد می‌رود نزد مرحوم آقا میرزا احمد آشتیانی -که شاگرد نائینی بود و با وی دوست بود- و مهمان وی میشود. بعدها آقا میرزا احمد میگفت: شواهد الربوبیه را پیش من میخواند اما فهم مطالب فلسفی برایش از اصعب امور بود. [میرزای اصفهانی] در ابتدا چنین عقایدی نداشت. اما پس از آن که به اصفهان رفت، کارش به جایی رسید که از عرفان سرخورد و به جان فلسفه افتاد.»<ref>کیهان اندیشه، ش ۱، پیرامون تفکر عقلی و فلسفی در اسلام، ص۲۴-۲۵</ref> | ::«مخالفت با فلسفه در مشهد... برمی‌گردد به زمان آقا میرزا مهدی اصفهانی که شاگرد میرزا حسین نایینی بوده است. او در ابتدا می‌رود و همان طریقه آخوند ملاحسینقلی همدانی و‌آقا شیخ محمد بهاری و آقا سید مرتضی کشمیری را انتخاب می‌کند. روزه زیاد می‌گیرد. نماز زیاد میخواند. اذکار و اوراد وارد شده از ائمه را انجام می‌دهد. مدتی این کار را می‌کند. آقای خوئی برای من نقل کرد، از آقای میلانی هم شنیدم که مرحوم آقا شیخ ابوالقاسم اصفهانی که استاد آقای بروجردی بود میگفت: «مرحوم آقا میرزا حسین نائینی پنجاه دینار به من داد و گفت ایشان را به ایران ببر و معالجه‌اش کن. ما آمدیم شمیران. جایی گرفتیم. پس از مدتی حالش بهتر و سرانجام خوب شد. بعد می‌رود نزد مرحوم آقا میرزا احمد آشتیانی -که شاگرد نائینی بود و با وی دوست بود- و مهمان وی میشود. بعدها آقا میرزا احمد میگفت: شواهد الربوبیه را پیش من میخواند اما فهم مطالب فلسفی برایش از اصعب امور بود. [میرزای اصفهانی] در ابتدا چنین عقایدی نداشت. اما پس از آن که به اصفهان رفت، کارش به جایی رسید که از عرفان سرخورد و به جان فلسفه افتاد.»<ref>کیهان اندیشه، ش ۱، پیرامون تفکر عقلی و فلسفی در اسلام، ص۲۴-۲۵</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
| خط ۱۶۶: | خط ۱۶۴: | ||
*خامنه‌ای، سید علی، گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا، تیرماه ۱۳۶۵ | *خامنه‌ای، سید علی، گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، کنگره جهانی حضرت رضا، تیرماه ۱۳۶۵ | ||
*شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ج ۷، انتشارات اسلامیه، ۱۳۵۴ | *شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ج ۷، انتشارات اسلامیه، ۱۳۵۴ | ||
* درچه‌ای، سيد تقی، ستاره‌ای از شرق، شرح احوال و وقایع عصر علامه سید محمد باقر درچه‌ای، تهران، ۱۳۸۳ش. | *درچه‌ای، سيد تقی، ستاره‌ای از شرق، شرح احوال و وقایع عصر علامه سید محمد باقر درچه‌ای، تهران، ۱۳۸۳ش. | ||
* روضاتی، محمدعلی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی، حاوی شرح حال بیش از یکصد نفر رجال قرون اخیره، اصفهان، ۱۳۳۲ش. | *روضاتی، محمدعلی، زندگانی حضرت آیت الله چهارسوقی، حاوی شرح حال بیش از یکصد نفر رجال قرون اخیره، اصفهان، ۱۳۳۲ش. | ||
* مهدوی، تذکرة القبور، یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۸ش. | *مهدوی، تذکرة القبور، یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۸ش. | ||
* همایی، شعوبیه، به اهتمام منوچهر قدسی، اصفهان، ۱۳۶۳ش. | *همایی، شعوبیه، به اهتمام منوچهر قدسی، اصفهان، ۱۳۶۳ش. | ||
{{فقیهان شیعه (قرن ۱۴ قمری)}} | {{فقیهان شیعه (قرن ۱۴ قمری)}} | ||