ابراهیم بن مالک اشتر: تفاوت میان نسخه‌ها

| اندازه جعبه       =

| عنوان             =ابراهیم بن مالک اشتر

| نام               =

| تصویر             =

| اندازه تصویر     =

| عنوان تصویر       =

| زادروز           = <!-- {{تولد و سن|سال(۴ رقم فارسی)|ماه(۱ یا دو رقم فارسی)|روز(۲ رقم فارسی)}} -->حوالی 15 ه.ق

| زادگاه           =

| تاریخ مرگ         = <!-- {{مرگ و سن|سال|ماه|روز|سال|ماه|روز}} (تاریخ مرگ سپس تولد) -->71 یا 72 هق

| مکان مرگ         =حوالی [[بغداد]]

| محل زندگی         =[[کوفه]]، [[موصل]]

| ملیت             =

| نژاد             =

| تابعیت           =

| تحصیلات           =

| دانشگاه           =

| پیشه             =

| سال‌های فعالیت     =

| کارفرما           =

| نهاد             =

| نماینده           =

| شناخته‌شده برای   =

| نقش‌های برجسته     =فرمانده سپاه [[مختار ثقفی]] در [[قیام مختار|قیام]] علیه قاتلان [[امام حسین|سیدالشهداء]]، فرمانده موصل از سوی مختار و سپس [[عبدالله بن زبیر]]

| سبک               =

| استادان         =

| شاگردان         =

| شهر خانگی         =

| تلویزیون         =

| لقب               =

| حزب               =

| جنبش             =

| مخالفان           =

| هیئت             =

| دین               =[[اسلام]]

| مذهب             =[[شیعه]]

| منصب             =فرمانده سپاه [[مختار ثقفی]] در قیام علیه قاتلان [[سیدالشهداء]]، فرمانده موصل از سوی مختار و عبدالله بن زبیر

| مکتب             =

| آثار             =

| گفتاورد           =

| جوایز             =

| امضا             =

| اندازه امضا       =

| وبگاه             =

| پانویس           =

'''ابوالنعمان اِبراهیمِ‌بْنِ مالِکِ اَشْتَرِ نَخَعی'''(مقتول ۷۲ق/۶۹۱م)فرزند [[مالک اشتر]] که به حمایت از [[مختار بن ابوعبید ثقفی]] به خونخواهی [[امام حسین(ع)]] علیه [[امویان]] قیام کرد.

از زندگی ابراهیم پیش از پیوستن به مختار آگاهی در دست نیست. جز آنکه گفته شده است  در [[جنگ صفین]] در زمره یاران [[حضرت علی(ع)]] در رکاب پدرش با [[معاویه]] جنگید. پس از کشته شدن مختار، به [[مصعب بن زبیر]] پیوست و در نبرد با نیروهای [[عبدالملک بن مروان]] در سال ۷۲ ق. کشته شد.

او مدتی نیز از طرف مختار و [[مصعب]]، حاکم [[موصل]] و شهرهای اطراف آن بود.

در این میان رفت و آمد پی‌درپی ابراهیم به نزد مختار، سبب بدگمانی [[عبداللـه‌بن مطیع]] شد که از سوی [[عبداللـه‌بن زبیر]] بر کوفه امارت داشت<ref>ابن‌سعد، ۵/۹۹</ref> و چون از نقشه قیام آگاه شد، از ایاس‌بن مضارب رئیس شرطه کوفه خواست که مراقب اوضاع باشد و خود، کسانی را در نقاط حسّاس شهر بر گماشت. ابراهیم روز چهارشنبه، یک روز پیش از موعد مقرر، با جمع کثیری از یاران خویش به سوی خانه مختار می‌رفت که با ممانعت ایاس‌بن مضارب رو به رو شد. ابراهیم در نزاعی که در گرفت، ایاس را به قتل رساند و اندکی بعد قیام آغاز شد.

بیشتر طرفداران ابراهیم و مختار موالیانی بودند که با گرز چوبین می‌جنگیدند، از این‌رو به طعنه «خشَبیه» نامیده شدند.<ref>بلاذری، ۵/۲۲۴-۲۲۸، ۲۳۱</ref> برخی نیز به اشتباه آنان را «حسینیه» نامیده و منحصراً طرفدار ابراهیم دانسته‌اند، زیرا به هنگام قیام «یا ثاراتِ الْحسین» می‌گفتند؛<ref>ابن عبدربه، ۲/۴۰۸</ref> ولی ابن‌رسته<ref>ج۷،ص۲۱۸</ref> و ابن قتیبه<ref>ص ۶۲۲</ref> «خشبیه» را از یاران ابراهیم دانسته‌اند که در روز جنگ با [[عبیداللـه‌بن زیاد]] با چوب جنگ می‌کردند.

پس از این جنگ، مختار در کوفه مستقر شد و کوشید تا با تسلط با سایر شهرهای [[عراق]] به مبارزه با امویان و قاتلان [[امام حسین(ع)]] بپردازد. با اینهمه وقتی امارت موصل را به ابراهیم‌بن مالک اشتر داد و او را به جنگ با عبیداللـه‌بن زیاد که از سوی [[عبدالملک بن مروان]] رو به سوی عراق نهاده بود، روان کرد،([[ذیحجه]]، ۶۶ق/ژوئیه ۶۸۶م) برخی از کوفیان که گویا مختار را کاهن می‌پنداشتند، بر او شوریدند. مختار بلافاصله کس در پی ابراهیم فرستاد<ref>بلاذری، ۵/۲۳۰، ۲۳۱</ref> و این معنی آشکارا از پایگاه بلند ابراهیم در قیام مختار و اعتمادی که رهبری قیام به او داشت، حکایت می‌کند. پس ابراهیم به سرعت از مداین بازگشت و به همراه مختار، طی سلسله جنگ‌هایی در جَبّانه السّبیع و نقاط دیگری از کوفه، شورش را در هم کوبید.<ref>بلاذری، ۵/۲۳۱-۲۳۵</ref>

پس از سرکوبی شورش، ابراهیم با مردانی که شمارشان را از ۰۰۰‘۸ تا ۰۰۰‘۲۰ تن گفته‌اند و بیشتر آنان از موالیان ایرانی معروف به الحمراء بودند،<ref>دینوری، ۲۹۳؛ ابن‌سعد، ۵/۱۰۰؛ بلاذری، ۵/۲۴۸؛ ذهبی، ۲/۳۷۵</ref> در ۶ یا ۸ ذیحجه<ref>بلاذری، ۵/۲۴۸</ref> و به قولی ۲۱ آن ماه<ref>طبری، ۶/۸۱</ref> از کوفه به قصد جنگ با ابن زیاد خارج شد. در ۱۰ [[محرم]] ۶۷/۶ اوت ۶۸۶م بر کرانه رود [[خازر]] نزدیک زاب و به فاصله ۵ فرسخی [[موصل]]<ref>طبری، ۶/۸۶</ref> میان دو سپاه جنگ درگرفت. به گفته بلاذری در آغاز جنگ جناح چپ ابراهیم دچار شکست شد و شاید همین امر سبب شد که در کوفه خبر قتل ابن‌اشتر شایع شود و مختار کوفه را رها سازد؛<ref>طبری، ۵/۲۴۹-۲۵۰</ref> ولی یاران ابراهیم سپاه ابن زیاد را عقب رانده و شکست سختی بر آن وارد آوردند. ابراهیم در این جنگ به دست خویش عبیداللـه‌بن زیاد و چند تن دیگر از جمله [[حصین بن نمیر]] و [[شرحبیل بن ذی‌الکلاع]] از عاملان قتل امام‌ حسین(ع) را کشت<ref>خلیفه بن خیاط، ۱/۳۳۲؛ ابن قتیبه، ۳۴۷؛ دینوری، ۲۹۵</ref> و گفته‌اند که پیکر آنان را سوزاند.<ref>بخاری، ۱/۱۷۸</ref>

ابراهیم پس از این پیروزی به موصل رفت و چند تن از یاران از جمله برادر ناتنی خود عبدالرّحمن را به تسخیر و حکومت شهرهای [[نصیبین]] و [[حرّان]] و الرّها و سُمَیساط و سنجار گسیل داشت.<ref>بلاذری، ۵/۲۵۱؛ طبری، ۶/۹۲؛ ابن اثیر، ۴/۲۶۵</ref> ابراهیم همچنان در موصل بود که [[مصعب‌بن زبیر]] به تحریک شورشیان کوفه که از حملات ابراهیم‌بن اشتر و مختار جان سالم به در برده و به او پیوسته بودند، به کوفه تاخت و در جنگ با مختار او را کشت.([[رمضان]] ۶۷ق/آوریل ۶۸۷م) سپس از ابراهیم خواست که به اطاعت از [[عبدالله‌ بن زبیر]] گردن نهد.<ref>بلاذری، ۵/۳۳۲، ۳۳۶</ref> به گفته [[ابن‌اثیر]]، [[عبدالملک بن مروان]] نیز ابراهیم را به اطاعت از خود خواند، ولی ابراهیم از آن روی که در جنگ با امویان، [[عبید الله بن زیاد|عبیداللـه‌بن زیاد]] و تنی چند از اشراف [[شام]] را کشته بود، از پیوستن به عبدالملک بیمناک شد و به دعوت مصعب پاسخ مثبت داد.<ref>ج۴،ص۲۷۵</ref>

مصعب حکومتِ [[موصل]] و [[جزیره]] و [[آذربایجان (منطقه)|آذربایجان]] و [[ارمینیه]] را از او باز گرفت و وی را به جنگ ازارقه فرستاد و [[مهلب‌بن ابی‌صفره]] را به جای او به حکومت آن نواحی گماشت، اما دوباره مهلب را معزول و به جنگ ازارقه مأمور کرد و حکومت آن مناطق را به ابراهیم سپرد.<ref>بلاذری، ۵/۳۳۱، ۳۳۲، ۳۳۷؛ دینوری، ۳۰۹</ref> گویا ابراهیم از آن پس در مقر حکومت خویش باقی ماند تا آنکه [[عبدالملک بن مروان]] به عراق تاخت. مصعب‌بن زبیر به مقابله برخاست و ابراهیم را به سرداری سپاه خویش برگماشت و به جُمَیری نزدیک اَوانا رفت.

در جنگی که میان ابراهیم‌بن اشتر و [[محمدبن مروان]]، یک روز پیش از جنگ اصلی میان عبدالملک و مصعب درگرفت، ابن اشتر به‌رغم ابراز شجاعت بسیار، به سبب خیانت عَتّاب‌بن ورقاءِ تمیمی که گویا بنا بر توطئه قبلی با عبدالملک دست به عقب‌نشینی زده بود،<ref>مسعودی، ۳/۱۰۶؛ بلاذری، ۵/۳۳۸، ۳۳۹</ref> شکست خورد و کشته شد. آنگاه عبیدبن میسره یکی از موالی بنی عذره که ابراهیم را به قتل رسانده بود، سرش را برگرفت و غلامان [[حصین‌بن نمیر]]، که در [[جنگ خازر]] به دست ابراهیم کشته شده بود، پیکر او را آتش زدند.<ref>بلاذری، ۵/۳۳۸، ۳۳۹</ref>

 

 

{{پانویس|اندازه=ریز|3}}

{{ستون-شروع}}

 

* ابن‌اثیر، الکامل، بیروت، 1402ق.

* ابن‌حجر، احمدبن علی، تعجیل المنفعه بزواید الرّجال الائمه، حیدرآباد دکن، 1324ق.

* ابن رسته، احمدبن عمر، الاعلاق النّفیسه، به کوشش دخویه، لیدن، 1891م.

* ابن عبدربه، احمدبن محمد، عقدالفرید، به کوشش احمدالزین و دیگران، قاهره، 1952م.

* ابن قتیبه، عبداللـه‌بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، 1960م.

* اصفهانی، ابوالفرج، الأغانی، قاهره، 1285ق.

* بخاری، محمدبن اسماعیل، التاریخ الصّغیر، به کوشش محمود ابراهیم زاید و یوسف مرعشی، بیروت، 1406ق.

* خلیفه‌بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، 1968م.

* دینوری، احمدبن داود، اخبار الطوال، به کوشش عبدالمنعم عامر، قاهره، 1960م.

* ذهبی، شمس‌الدین محمد، تاریخ الاسلام، قاهره، 1368ق.

* طبری، تاریخ، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، 1960-1968م.

* مسعودی، علی‌بن حسین، مروج الذهب، بیروت، 1966م.

* نصربن مزاحم، وقعه الصّفین، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، 1382ق.