پرش به محتوا

حدیث منزلت: تفاوت میان نسخه‌ها

۹۶ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۹ ژانویهٔ ۲۰۲۳
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۱: خط ۳۱:


== موارد بیان حدیث منزلت==
== موارد بیان حدیث منزلت==
این [[حدیث]] با تعابیر و الفاظ مختلف و در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون از [[پیامبر اکرم(ص)]] نقل شده است. از جمله: در اولین [[عقد اخوت|پیمان برادری]] (قبل از [[هجرت به مدینه]])، روز پیمان برادری دوم (پنج ماه بعد از هجرت به مدینه)، در منزل [[ام سلمه|امّ سلمه]]، هنگام تعیین سرپرست برای دختر [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]]، در ماجرای [[سد ابواب]]<ref>ابن مغازلی، مناقب امام علی علیه‌السلام، ۲۵۵ـ۲۵۷ </ref> و از همه مشهورتر در [[غزوه تبوک]].<ref> ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۷۷، ج۳، ص۴۱۷، ج۷، ص۵۱۳، ۵۹۱؛ بخاری، صحیح البخاری، ج۵، ص۱۲۹؛ مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، داراحیاء‌التراث العربی، ج۲، ص۱۸۷۰-۱۸۷۱؛ ترمذی، سنن ترمذی، ج۵، ص۶۳۸، ۶۴۰-۶۴۱؛ نسائی، سنن نسائی، ص۵۰-۶۱؛ حاکم نیشابوری، مستدرک، ج۳، ص۱۳۳-۱۳۴؛ -طبری، الریاض النضرة، ج۳، ص۱۱۷-۱۱۹؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۵، ص۷ـ۸؛ هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج۹، ص۱۱۰؛ عینی، عمدةالقاری: شرح صحیح البخاری، ج۱۶، ص۳۰۱؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ص۱۶۸؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۲۳۶، ۲۹۱؛ متقی، کنزالعمال، ج۱۳، ص۱۶۳، ۱۷۱-۱۷۲؛ نیز رجوع کنید به میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر۱، ص۲۹-۵۹؛ شرف الدین، ص۱۳۰؛ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ج۱۸، ص۳۶۳-۴۱۱ </ref>
این [[حدیث]] با تعابیر و الفاظ مختلف و در زمان‌ها و مکان‌های گوناگون از [[پیامبر اکرم(ص)]] نقل شده است. از جمله: در اولین [[عقد اخوت|پیمان برادری]] (قبل از [[هجرت به مدینه]])، روز پیمان برادری دوم (پنج ماه بعد از هجرت به مدینه)، در منزل [[ام سلمه|امّ سلمه]]، هنگام تعیین سرپرست برای دختر [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]]، در ماجرای [[سد ابواب]]<ref>ابن مغازلی، مناقب امام علی علیه‌السلام، ۲۵۵ـ۲۵۷ </ref> و از همه مشهورتر در [[غزوه تبوک]].<ref> ابن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۷۷، ج۳، ص۴۱۷، ج۷، ص۵۱۳، ۵۹۱؛ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۲۹؛ مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، داراحیاء‌التراث العربی، ج۲، ص۱۸۷۰-۱۸۷۱؛ ترمذی، سنن ترمذی، چاپ ابراهیم عطوه، ج۵، ص۶۳۸، ۶۴۰-۶۴۱؛ نسائی، سنن نسائی، ص۵۰-۶۱؛ حاکم نیشابوری، مستدرک، دارالمعرفة، ج۳، ص۱۳۳-۱۳۴؛ -طبری، الریاض النضرة، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۱۷-۱۱۹؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۷ـ۸؛ هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج۹، ص۱۱۰؛ عینی، عمدةالقاری: شرح صحیح البخاری، ۱۴۲۱ق، ج۱۶، ص۳۰۱؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ۱۳۷۰ش، ص۱۶۸؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۳، ص۲۳۶، ۲۹۱؛ متقی، کنزالعمال، ج۱۳، ص۱۶۳، ۱۷۱-۱۷۲؛ نیز رجوع کنید به میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر۱، ص۲۹-۵۹؛ شرف الدین، ص۱۳۰؛ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ج۱۸، ص۳۶۳-۴۱۱ </ref>


نقل‌های مختلف حدیث منزلت، همگی این مضمون مشترک را دارند که جایگاه و منزلت [[امام علی (ع)|امام علی(ع)]] نسبت به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، همانند جایگاه [[حضرت هارون|هارون]] نسبت به [[حضرت موسی|موسی]] است. اختلافات اندکی هم که در تعابیر این حدیث وجود دارد، از تکرار آن در مناسبت‌های مختلف و نیز نقل به معنا در احادیث، نشأت گرفته است.
نقل‌های مختلف حدیث منزلت، همگی این مضمون مشترک را دارند که جایگاه و منزلت [[امام علی (ع)|امام علی(ع)]] نسبت به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، همانند جایگاه [[حضرت هارون|هارون]] نسبت به [[حضرت موسی|موسی]] است. اختلافات اندکی هم که در تعابیر این حدیث وجود دارد، از تکرار آن در مناسبت‌های مختلف و نیز نقل به معنا در احادیث، نشأت گرفته است.
خط ۳۷: خط ۳۷:
==منابع حدیث در بین شیعه و اهل سنت==
==منابع حدیث در بین شیعه و اهل سنت==
{{امام علی}}
{{امام علی}}
[[حدیث]] مزبور در منابع متعدد تاریخی و روایی و [[علم کلام|کلامی]] گزارش شده است،<ref> مسند احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۷۷، ج۳، ص۴۱۷؛ صحیح البخاری، ج۵، ص۱۲۹؛ سنن ترمذی، ج۵، ص۶۳۸؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۰۷؛ باقلانی، کتاب تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، ۱۴۱۴ق، ص۴۵۷؛ قاضی عبدالجبار بن احمد، المغنی، چاپ محمد قاسم، ج۱۰، قسم ۱، ص۱۵۸؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۴، ص۴۶۵؛ فخر رازی، البراهین در علم کلام، ج۲، ص۲۵۷؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ج۵، ص۲۹۶ </ref> حتی برخی دانشمندان [[شیعه]] کتاب‌های مستقلی درباره آن نگاشته‌اند، از جمله [[میر حامد حسین]] (متوفی [[سال ۱۳۰۶ هجری قمری|۱۳۰۶ ه‍.ق]]) یک جلد از مجموعهٔ [[عبقات الانوار]] را به این حدیث اختصاص داده است. حاکم حسکانی از استادش، ابوحازم حافظ عبدوی، نقل نموده که وی حدیث منزلت را به پنج هزار سند روایت کرده است.<ref> محدّث مشهور، متوفی قرن پنجم؛ ج۱، ص۱۹۵ </ref> بنا به نقل دیگری، ۸۸ نفر از مشهورترین راویان، این حدیث را نقل نموده‌اند.<ref> حسینی میلانی، نفحات الازهار، ج۱۷، ص۲۳-۲۸ </ref> افرادی چون [[ابن تیمیه]]،<ref> منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۳۲۶.</ref> عبدالحق دهلوی، گنجی شافعی، ابوالقاسم علی بن محسِّن تنوخی و [[جلال الدین سیوطی|سیوطی]] نیز به صحت و شهرت آن گواهی داده‌اند.<ref> میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر۱، ص۲۰۴ـ ۲۰۶؛ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ج۱۷، ص۱۵۱ـ۱۶۲ </ref> این حدیث در [[صحیح بخاری]]،<ref> «‌أَمَا تَرْضَی أَنْ تَکونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ، مِنْ مُوسَی‌»بخاری، صحیح البخاری، ج۴، ص۲۰۸، ج۵، ص۱۲۹</ref> [[صحیح مسلم]]<ref> ۶۳۷۰ مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، دار احیاء‌التراث العربی، ج۴، ص۱۸۷۰و۱۸۷۱.</ref> و کتاب‌های دیگر [[اهل سنت و جماعت|اهل سنّت]] نیز نقل شده است.<ref> حاکم نیشابوری، مستدرک، دارالمعرفة، ج۳، ص۱۳۳-۱۳۴؛ مفید، الارشاد، ص۸۱-۸۴؛ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۱۰۹۷-۱۰۹۸؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۷۸؛ سبط ابن جوزی، ص۲۷-۲۸؛ ابن ابی الحدید، ج۱۳، ص۲۱۱؛ جوینی خراسانی، فرائدالسمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمة من ذریتهم علیهم السلام، ج۱، ص۱۲۲؛ هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ج۹، ص۱۱۱؛ ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییزالصحابة، ج۲، ص۵۰۹؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، همانجا؛ حلبی، ج۳، ص۱۸۷-۱۸۸؛ قندوزی، ینابیع المَودَّةِ لِذَوی القُربی، ج۱، ص۱۱۱-۱۱۲، ۱۳۷؛ حسینی فیروزآبادی، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج۱، ص۳۴۷-۳۶۴؛ خضری، اتمام الوفاء فی سیرةالخلفاء، ص۱۶۹ </ref>
[[حدیث]] مزبور در منابع متعدد تاریخی و روایی و [[علم کلام|کلامی]] گزارش شده است،<ref> مسند احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۷۷، ج۳، ص۴۱۷؛ صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۲۹؛ سنن ترمذی، چاپ ابراهیم عطوه، ج۵، ص۶۳۸؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۰۷؛ باقلانی، کتاب تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، ۱۴۱۴ق، ص۴۵۷؛ قاضی عبدالجبار بن احمد، المغنی، چاپ محمد قاسم، ج۱۰، قسم ۱، ص۱۵۸؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی، ج۴، ص۴۶۵؛ فخر رازی، البراهین در علم کلام، ج۲، ص۲۵۷؛ تفتازانی، شرح المقاصد، ج۵، ص۲۹۶ </ref> حتی برخی دانشمندان [[شیعه]] کتاب‌های مستقلی درباره آن نگاشته‌اند، از جمله [[میر حامد حسین]] (متوفی [[سال ۱۳۰۶ هجری قمری|۱۳۰۶ ه‍.ق]]) یک جلد از مجموعهٔ [[عبقات الانوار]] را به این حدیث اختصاص داده است. حاکم حسکانی از استادش، ابوحازم حافظ عبدوی، نقل نموده که وی حدیث منزلت را به پنج هزار سند روایت کرده است.<ref> محدّث مشهور، متوفی قرن پنجم؛ ج۱، ص۱۹۵ </ref> بنا به نقل دیگری، ۸۸ نفر از مشهورترین راویان، این حدیث را نقل نموده‌اند.<ref> حسینی میلانی، نفحات الازهار، ج۱۷، ص۲۳-۲۸ </ref> افرادی چون [[ابن تیمیه]]،<ref> منهاج السنة النبویة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۳۲۶.</ref> عبدالحق دهلوی، گنجی شافعی، ابوالقاسم علی بن محسِّن تنوخی و [[جلال الدین سیوطی|سیوطی]] نیز به صحت و شهرت آن گواهی داده‌اند.<ref> میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر۱، ص۲۰۴ـ ۲۰۶؛ حسینی میلانی، نفحات الازهار، ج۱۷، ص۱۵۱ـ۱۶۲ </ref> این حدیث در [[صحیح بخاری]]،<ref>«‌أَمَا تَرْضَی أَنْ تَکونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ، مِنْ مُوسَی‌»؛ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۲۰۸، ج۵، ص۱۲۹</ref> [[صحیح مسلم]]<ref> ۶۳۷۰ مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، دار احیاء‌التراث العربی، ج۴، ص۱۸۷۰و۱۸۷۱.</ref> و کتاب‌های دیگر [[اهل سنت و جماعت|اهل سنّت]] نیز نقل شده است.<ref> حاکم نیشابوری، مستدرک، دارالمعرفة، ج۳، ص۱۳۳-۱۳۴؛ مفید، الارشاد، ص۸۱-۸۴؛ ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۱۰۹۷-۱۰۹۸؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۲۷۸؛ سبط ابن جوزی، ص۲۷-۲۸؛ ابن ابی الحدید، ج۱۳، ص۲۱۱؛ جوینی خراسانی، فرائدالسمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمة من ذریتهم علیهم السلام، ج۱، ص۱۲۲؛ هیثمی، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، ۱۴۰۲ق، ج۹، ص۱۱۱؛ ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییزالصحابة، ج۲، ص۵۰۹؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ۱۳۷۰ش، همانجا؛ حلبی، ج۳، ص۱۸۷-۱۸۸؛ قندوزی، ینابیع المَودَّةِ لِذَوی القُربی، ج۱، ص۱۱۱-۱۱۲، ۱۳۷؛ حسینی فیروزآبادی، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج۱، ص۳۴۷-۳۶۴؛ خضری، اتمام الوفاء فی سیرةالخلفاء، ص۱۶۹ </ref>


===صحیح بودن حدیث نزد اهل سنت===
===صحیح بودن حدیث نزد اهل سنت===
خط ۵۱: خط ۵۱:


==دلالت حدیث بر جانشینی و فضیلت امام علی(ع)==
==دلالت حدیث بر جانشینی و فضیلت امام علی(ع)==
گفته می‌شود، این حدیث، علاوه بر [[فضیلت امام علی(ع)]]، بر [[خلافت]] و [[عصمت]] ایشان نیز دلالت دارد؛ زیرا [[پیامبر(ص)]]، به جز [[نبوت]]، همه فضائل و ویژگی‌ها و مناصب [[حضرت هارون|هارون]] را برای حضرت علی ثابت دانسته است.<ref>رجوع کنید: میرحامدحسین، عبقات الأنوار، ۱۳۶۶ش، ج‏۱۱، ص۳ و ۱۸۱.</ref><br>
گفته می‌شود، این حدیث، علاوه بر [[فضیلت امام علی(ع)]]، بر [[خلافت]] و [[عصمت]] ایشان نیز دلالت دارد؛ زیرا [[پیامبر(ص)]]، به جز [[نبوت]]، همه فضائل و ویژگی‌ها و مناصب [[حضرت هارون|هارون]] را برای حضرت علی ثابت دانسته است.<ref>رجوع کنید به میرحامدحسین، عبقات الأنوار، ۱۳۶۶ش، ج‏۱۱، ص۳ و ۱۸۱.</ref><br>
بنا بر آیات [[قرآن]]، [[حضرت موسی]] از خدا خواست تا برادرش هارون را وزیر او سازد و در امر [[رسالت]] شریکش گرداند تا یاری‌اش دهد.<ref>طه: ۲۹-۳۲</ref> [[خدا]] با درخواست او موافقت کرد<ref>طه: ۳۶</ref> و هارون، در غیاب موسی، جانشین او شد؛<ref>اعراف: ۱۴۲</ref> بنابراین، تمام مناصب حضرت موسی برای برادرش نیز بوده است و اگر او بعد از موسی زنده می‌ماند، جانشین وی می‌شد (مطابق گفته یهودیان هارون چهل سال پیش از موسی درگذشت)<br>
بنا بر آیات [[قرآن]]، [[حضرت موسی]] از خدا خواست تا برادرش هارون را وزیر او سازد و در امر [[رسالت]] شریکش گرداند تا یاری‌اش دهد.<ref>طه: ۲۹-۳۲</ref> [[خدا]] با درخواست او موافقت کرد<ref>طه: ۳۶</ref> و هارون، در غیاب موسی، جانشین او شد؛<ref>اعراف: ۱۴۲</ref> بنابراین، تمام مناصب حضرت موسی برای برادرش نیز بوده است و اگر او بعد از موسی زنده می‌ماند، جانشین وی می‌شد (مطابق گفته یهودیان هارون چهل سال پیش از موسی درگذشت)<br>
هارون نزد موسی دارای مقام و جایگاه والایی بود و از اینجا می‌توان به عظمت مقام امام علی(ع) و سزاواری او بر [[خلافت]] بعد از رسول اکرم پی برد. میر حامد حسین، با بررسی تشبیه موجود در این حدیث، نکات ظریفی بیان نموده است، از جمله:
هارون نزد موسی دارای مقام و جایگاه والایی بود و از اینجا می‌توان به عظمت مقام امام علی(ع) و سزاواری او بر [[خلافت]] بعد از رسول اکرم پی برد. میر حامد حسین، با بررسی تشبیه موجود در این حدیث، نکات ظریفی بیان نموده است، از جمله:
* با تکیه بر ماجرای [[هارون]] و [[حضرت موسی]] در [[قرآن]]، هارون وزیر و شریک موسی در کارش بود، پس علی نیز در امر خلافت و [[ولایت امام علی(ع)|ولایت]]، جز نبوت، شریک پیامبر(ص) بود.<ref> رجوع کنید به میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر۱، ص۸۶-۸۸ </ref>
* با تکیه بر ماجرای [[هارون]] و [[حضرت موسی]] در [[قرآن]]، هارون وزیر و شریک موسی در کارش بود، پس علی نیز در امر خلافت و [[ولایت امام علی(ع)|ولایت]]، جز نبوت، شریک پیامبر(ص) بود.<ref>رجوع کنید به میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر۱، ص۸۶-۸۸.</ref>
* هارون دومین شخصیت بعد از موسی در میان [[بنی‌اسرائیل]] بود، علی هم در میان [[امت]] پیامبر(ص) چنین بود.
* هارون دومین شخصیت بعد از موسی در میان [[بنی‌اسرائیل]] بود، علی هم در میان [[امت]] پیامبر(ص) چنین بود.
* هارون برادر موسی بود و علی به دلیل [[عقد اخوت |حدیث مؤاخات]]، که به [[تواتر]] در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّی]] نقل شده، برادر رسول خدا بود.
* هارون برادر موسی بود و علی به دلیل [[عقد اخوت |حدیث مؤاخات]]، که به [[تواتر]] در کتب [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنّی]] نقل شده، برادر رسول خدا بود.
* هارون برترین فرد قوم موسی نزد خدا و پیامبرش بود، علی نیز چنین بود.<ref> رجوع کنید به همان، ج۲، دفتر ۱، ص۱۰۴-۱۱۰ </ref>
* هارون برترین فرد قوم موسی نزد خدا و پیامبرش بود، علی نیز چنین بود.<ref>رجوع کنید به همان، ج۲، دفتر ۱، ص۱۰۴-۱۱۰.</ref>
* هارون خلیفه موسی در غیبتش به طور مطلق بود، علی نیز چنین بود، به ویژه با تصریح پیامبر(ص) که فرمود: «<font color=green>'''‌لاینبغی أن أذهب اِلّا و أنت خَلیفَتی‌'''‌</font>» (شایسته نیست من به جنگ تبوک روم مگر اینکه تو جانشین من باشی).
* هارون خلیفه موسی در غیبتش به طور مطلق بود، علی نیز چنین بود، به ویژه با تصریح پیامبر(ص) که فرمود: «<font color=green>'''‌لاینبغی أن أذهب اِلّا و أنت خَلیفَتی‌'''‌</font>» (شایسته نیست من به جنگ تبوک روَم، مگر اینکه تو جانشین من باشی).
* هارون عالم‌ترین فرد قوم موسی بود، علی هم به تصریح پیامبر(ص) عالم‌ترین فرد بعد از پیامبر(ص) بود.<ref>رجوع کنید به متقی، کنز العمال، ج۱۱، ص۶۱۴؛ میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر ۱، ص۱۱۳-۱۲۹</ref>
* هارون عالم‌ترین فرد قوم موسی بود، علی هم به تصریح پیامبر(ص) عالم‌ترین فرد بعد از پیامبر(ص) بود.<ref>رجوع کنید به متقی، کنز العمال، ج۱۱، ص۶۱۴؛ میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر ۱، ص۱۱۳-۱۲۹.</ref>
* اطاعت از هارون بر [[یوشع بن نون]] (وصی موسی) و امت موسی [[واجب]] بود، اطاعت از علی نیز با فرض وصایت [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان]] یا هر فرد دیگری، بر آنها واجب بود.<ref> رجوع کنید به میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر ۱، ص۸۸-۹۳ </ref>
* اطاعت از هارون بر [[یوشع بن نون]] (وصی موسی) و امت موسی [[واجب]] بود، اطاعت از علی نیز با فرض وصایت [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان]] یا هر فرد دیگری، بر آنها واجب بود.<ref> رجوع کنید به میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر ۱، ص۸۸-۹۳.</ref>
* هارون محبوب‌ترین فرد نزد خدا و موسی بود، علی نیز این‌گونه بود.
* هارون محبوب‌ترین فرد نزد خدا و موسی بود، علی نیز این‌گونه بود.
* خدا پشت موسی را با برادرش هارون، نیرومند و محکم ساخت و پشت پیامبر اکرم(ص) را با علی.
* خدا پشت موسی را با برادرش هارون، نیرومند و محکم ساخت و پشت پیامبر اکرم(ص) را با علی.<ref>میرحامدحسین، عبقات الأنوار، ۱۳۶۶ش، ج‏۱۱، ص ۳۸۶.</ref>
* هارون [[معصوم]] از خطا و نسیان بود، و علی نیز چنین بود.<ref> میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر ۱، ص۱۰۰-۱۰۴ </ref>
* هارون [[معصوم]] از خطا و نسیان بود، و علی نیز چنین بود.<ref> میرحامد حسین، عبقات الانوار، ۱۳۸۳ش، ج۲، دفتر ۱، ص۱۰۰-۱۰۴ </ref>


===تردید در سند حدیث===
===تردید در سند حدیث===
برخی عالمان سنّی در [[سند روایت|سند حدیث]] تشکیک کرده و برخی آن را از [[خبر واحد|آحاد]] شمرده‌اند.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: آمدی، الامامة من أبکار الأفکار فی اصول الدّین، ص۱۶۷.</ref>
برخی عالمان سنّی در [[سند روایت|سند حدیث]] تشکیک کرده و برخی آن را از [[خبر واحد|آحاد]] شمرده‌اند.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: آمدی، الامامة من أبکار الأفکار فی اصول الدّین، ص۱۶۷.</ref>


خط ۹۴: خط ۹۳:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* آمدی، علی بن محمد، الامامة من أبکار الأفکار فی اصول الدّین، چاپ محمد زبیدی، بیروت ۱۴۱۲ق.
* آمدی، علی بن محمد، الامامة من أبکار الأفکار فی اصول الدّین، بیروت، چاپ محمد زبیدی، ۱۴۱۲ق.
* ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵-۱۳۸۷، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
* ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵-۱۳۸۷.
* ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت ۱۳۸۵-۱۳۸۶/ ۱۹۶۵-۱۹۶۶، چاپ افست ۱۳۹۹-۱۴۰۲/ ۱۹۷۹-۱۹۸۲.
* ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت ۱۳۸۵-۱۳۸۶.
* ابن اثیر، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، قاهره، ۱۹۷۰-۱۹۷۳.
* ابن اثیر، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، قاهره، چاپ محمد ابراهیم بنا و محمد احمد عاشور، ۱۹۷۰-۱۹۷۳.
* ابن بابویه، معانی الأخبار، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۱ش.
* ابن بابویه، معانی الأخبار، قم، چاپ علی‌اکبر غفاری، ۱۳۶۱ش.
* ابن تیمیه، منهاج السنة النبویة، چاپ محمد رشاد سالم، ریاض، ۱۴۰۶ق.
* ابن تیمیه، منهاج السنة النبویة، ریاض، چاپ محمد رشاد سالم، ۱۴۰۶ق.
* ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، مصر، ۱۳۲۸، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
* ابن حجر عسقلانی، کتاب الاصابة فی تمییز الصحابة، مصر، ۱۳۲۸ق.
* ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقة فی الرد علی اهل البدع و الزندقة، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، قاهره، ۱۳۸۵ش.
* ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقة فی الرد علی اهل البدع و الزندقة، قاهره، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، ۱۳۸۵ش.
* ابن حنبل، مسند الامام احمدبن محمدبن حنبل، بیروت، ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
* ابن حنبل، مسند الامام احمدبن محمدبن حنبل، بیروت، ۱۴۱۴ق.
* ابن طاووس، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، چاپ علی عاشور، بیروت، ۱۴۲۰/۱۹۹۹.
* ابن طاووس، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، بیروت، چاپ علی عاشور، ۱۴۲۰ق.
* ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
* ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، بیروت، چاپ علی محمد بجاوی، ۱۴۱۲ق.
* ابن عبدربّه، العقد الفرید، ج۵، چاپ عبدالمجید ترحینی، بیروت، ۱۴۰۴/۱۹۸۳.
* ابن عبدربّه، العقد الفرید، ج۵، بیروت، چاپ عبدالمجید ترحینی، ۱۴۰۴ق.
* ابن عساکر، ترجمةالامام علی بن ابی طالب علیه‌السلام من تاریخ مدینة دمشق، چاپ محمدباقر محمودی، ج۱، بیروت، ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
* ابن عساکر، ترجمةالامام علی بن ابی طالب علیه‌السلام من تاریخ مدینة دمشق، بیروت، چاپ محمدباقر محمودی، ۱۳۹۸ق.
* ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰.
* ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، ۱۴۱۱ق.
* ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
* ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، ۱۴۰۷ق.
* احمدبن حسین بیهقی، السنن الکبری، بیروت، ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
* احمدبن حسین بیهقی، السنن الکبری، بیروت، ۱۴۲۴ق.
* باقلانی، محمدبن طیب، کتاب تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، چاپ عمادالدین احمد حیدر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
* باقلانی، محمدبن طیب، کتاب تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، بیروت، چاپ عمادالدین احمد حیدر، ۱۴۱۴ق.
* بخاری، محمدبن اسماعیل، کتاب التاریخ الکبیر، بیروت، ۱۹۸۶م.
* بخاری، محمدبن اسماعیل، کتاب التاریخ الکبیر، بیروت، ۱۹۸۶م.
* بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، چاپ محمد ذهنی افندی، استانبول ۱۴۰۱ق.
* بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح البخاری، استانبول، چاپ محمد ذهنی افندی، ۱۴۰۱ق.
* ترمذی، محمدبن عیسی، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، ج۵، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بیروت، بی‌تا.
* ترمذی، محمدبن عیسی، الجامع الصحیح و هو سنن الترمذی، بیروت، چاپ ابراهیم عطوه عوض، بی‌تا.
* تفتازانی، مسعودبن عمر، شرح المقاصد، چاپ عبدالرحمان عمیره، قاهره، ۱۴۰۹/۱۹۸۹، چاپ افست قم، ۱۳۷۰-۱۳۷۱ش.
* تفتازانی، مسعودبن عمر، شرح المقاصد، قاهره، چاپ عبدالرحمان عمیره، ۱۴۰۹ق.
* جرجانی، علی بن محمد، شرح المواقف، مصر، چاپ محمد بدرالدین نعسانی حلبی، ۱۳۲۵ق.
* جرجانی، علی بن محمد، شرح المواقف، مصر، چاپ محمد بدرالدین نعسانی حلبی، ۱۳۲۵ق.
* جوینی خراسانی، ابراهیم بن محمد، فرائدالسمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمة من ذریتهم علیهم السلام، چاپ محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۸-۱۴۰۰/ ۱۹۷۸-۱۹۸۰.
* جوینی خراسانی، ابراهیم بن محمد، فرائدالسمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمة من ذریتهم علیهم السلام، چاپ محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۳۹۸-۱۴۰۰ق.
* حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، و بذیله التلخیص للحافظ الذهبی، بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
* حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، و بذیله التلخیص للحافظ الذهبی، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
* حسکانی، عبیداللّه بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
* حسکانی، عبیداللّه بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، چاپ محمدباقر محمودی، ۱۴۱۱ق.
* حسینی فیروزآبادی، مرتضی، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، بیروت، ۱۴۰۲/۱۹۸۲
* حسینی فیروزآبادی، مرتضی، فضائل الخمسة من الصحاح الستة، بیروت، ۱۴۰۲ق.
* حسینی میلانی، علی، نفحات الازهار فی خلاصة عبقات الانوار، قم، ۱۳۸۴ش.
* حسینی میلانی، علی، نفحات الازهار فی خلاصة عبقات الانوار، قم، ۱۳۸۴ش.
* حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، چاپ عبدالله محمد خلیلی، بیروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
* حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، بیروت، چاپ عبدالله محمد خلیلی، ۱۴۲۲ق.
* خطیب بغدادی، احمدبن على، تاريخ مدينة‌ السلام، چاپ بشار عوّاد معروف، بيروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
* خطیب بغدادی، احمدبن على، تاريخ مدينة‌ السلام، بيروت، چاپ بشار عوّاد معروف، ۱۴۲۲ق.
* خضری، محمد، اتمام الوفاء فی سیرةالخلفاء، بیروت، ۱۴۰۲/۱۹۸۲
* خضری، محمد، اتمام الوفاء فی سیرةالخلفاء، بیروت، ۱۴۰۲ق.
* سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، بیروت، ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
* سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، بیروت، ۱۴۰۱ق.
* سماوی، مهدی، الامامة فی ضوء الکتاب و السّنة، ج۱، کویت، ۱۳۹۹/۱۹۷۹.
* سماوی، مهدی، الامامة فی ضوء الکتاب و السّنة، کویت، ۱۳۹۹ق.
* سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، چاپ نجدت نجیب، بیروت، ۱۴۲۱/۲۰۰۱.
* سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت، چاپ نجدت نجیب، ۱۴۲۱ق.
* سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، تاریخ الخلفاء، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، قم، ۱۳۷۰ش.
* سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، تاریخ الخلفاء، قم، چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید، ، ۱۳۷۰ش.
* شرف الدین، سیدعبدالحسین، المراجعات، تحقیق حسین راضی، قم، المجمع العالمی لأهل البیت‏، چاپ دوم، ۱۴۲۶ق.
* شرف الدین، سیدعبدالحسین، المراجعات، تحقیق حسین راضی، قم، المجمع العالمی لأهل البیت‏، چاپ دوم، ۱۴۲۶ق.
* صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنَّف، چاپ حبیب الرحمان اعظمی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
* صنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنَّف، بیروت، چاپ حبیب الرحمان اعظمی، ۱۴۰۳ق.
* طبرسی، حسن بن علی، اسرار الامامة، مشهد، ۱۳۸۰ش.
* طبرسی، حسن بن علی، اسرار الامامة، مشهد، ۱۳۸۰ش.
* طبری، احمدبن عبدالله، الریاض النضرة فی مناقب العَشرَة، بیروت، ۱۴۰۵/۱۹۸۴.
* طبری، احمدبن عبدالله، الریاض النضرة فی مناقب العَشرَة، بیروت، ۱۴۰۵ق.
* طبری، محمدبن جرير، تاريخ‌ الطبرى: تاريخ‌الامم والملوك، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت، ۱۳۸۲-۱۳۸۷.
* طبری، محمدبن جرير، تاريخ‌ الطبرى: تاريخ‌ الامم و الملوک، بيروت، چاپ محمد ابوالفضل ابراهيم، ۱۳۸۲-۱۳۸۷.
* علی بن ابی طالب(ع)، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران، ۱۳۷۱ش.
* علی بن ابی طالب(ع)، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران، ۱۳۷۱ش.
* عینی، محمودبن احمد، عمدة القاری: شرح صحیح البخاری، چاپ عبدالله محمود محمد عمر، بیروت، ۱۴۲۱/۲۰۰۱.
* عینی، محمودبن احمد، عمدة القاری: شرح صحیح البخاری، بیروت، چاپ عبدالله محمود محمد عمر، ۱۴۲۱ق.
* فخر رازی، محمدبن عمر، البراهین در علم کلام، چاپ محمدباقر سبزواری، تهران، ۱۳۴۱‌-۱۳۴۲ش
* فخر رازی، محمدبن عمر، البراهین در علم کلام، تهران، چاپ محمدباقر سبزواری، ۱۳۴۱‌-۱۳۴۲ش.
* قاضی عبدالجبار، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، چاپ محمود محمد قاسم، بی‌جا، بی‌تا.
* قاضی عبدالجبار، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، چاپ محمود محمد قاسم، بی‌جا، بی‌تا.
* قزوینی، علاءالدین، مع الدکتور موسی الموسوی فی کتابه الشیعة و التصحیح، قم، ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
* قزوینی، علاءالدین، مع الدکتور موسی الموسوی فی کتابه الشیعة و التصحیح، قم، ۱۴۱۴ق.
* قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المَودَّةِ لِذَوی القُربی، چاپ علی جمال اشرف حسینی، قم، ۱۴۱۶ق.
* قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المَودَّةِ لِذَوی القُربی، قم، چاپ علی جمال اشرف حسینی، ۱۴۱۶ق.
* کلینی، محمدبن يعقوب، الكافى، تحقیق على‌اكبر غفارى و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
* کلینی، محمدبن يعقوب، الكافى، تحقیق على‌اكبر غفارى و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
* متقی، علی بن حسام الدین، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، چاپ بکری حیانی و صفوة سقا، بیروت، ۱۴۰۹/۱۹۸۹.
* متقی، علی بن حسام الدین، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، چاپ بکری حیانی و صفوة سقا، ۱۴۰۹ق.
* مجلسی، محمدباقربن محمدتقى، بحارالانوار، بيروت، ۱۴۰۳ق.
* مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، ۱۴۰۳ق.
* مسلم نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، بی‌تا.
* مسلم نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار احیاء‌التراث العربی، بی‌تا.
* مفید، محمدبن محمد، الارشاد، قم: مکتبة بصیرتی، بی‌تا.
* مفید، محمدبن محمد، الارشاد، قم: مکتبة بصیرتی، بی‌تا.
* میرحامد حسین، عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار علیهم السلام، مشهد، چاپ عبدالرحیم مبارک و دیگران، ۱۳۸۳ش.
* میرحامد حسین، عبقات الانوار فی امامة الائمة الاطهار علیهم السلام، مشهد، چاپ عبدالرحیم مبارک و دیگران، ۱۳۸۳ش.
* میرحامد حسین، عبقات الأنوار في إثبات إمامة الأئمة الأطهار، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین(ع)، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
* میرحامد حسین، عبقات الأنوار في إثبات إمامة الأئمة الأطهار، اصفهان، کتابخانه امیرالمؤمنین(ع)، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
* نسائی، احمدبن علی، تهذیب خصائص الامام علی، چاپ ابواسحاق حوینی اثری، بیروت، ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
* نسائی، احمدبن علی، تهذیب خصائص الامام علی، بیروت، چاپ ابواسحاق حوینی اثری، ۱۴۰۶ق.
* هیثمی، علی بن ابوبکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
* هیثمی، علی بن ابوبکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، ۱۴۰۲ق.
{{پایان}}
{{پایان}}
<onlyinclude>{{درجه‌بندی
<onlyinclude>{{درجه‌بندی
confirmed، protected، templateeditor
۳٬۷۶۰

ویرایش