سلمان منا اهل البیت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سَلْمانُ مِنّا اَهل‌َ البیت''' به معنای سلمان از ما اهل‌بیت است، حدیث مشهور، [[تواتر|متواتر]] و [[حدیث صحیح|صحیح السند]] از پیامبر اسلام(ص) درباره فضائل و مقام [[سلمان فارسی]]. [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) برخی از [[امامان شیعه|ائمه]] هستند که این حدیث را به‌صورت مستقل و یا به نقل از رسول‌الله(ص) بیان کرده‌اند. ماجرای حفر خندق در [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] و سخن [[عمر بن خطاب]] درباره عرب نبودن سلمان برخی از حوادثی بود که منابع مختلف درباره علت صدور این حدیث از رسول‌الله(ص) گزارش شده است.

عده‌ای ذکر کرده‌اند که مراد [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول‌الله]] از حدیث «سلمان منا اهل البیت»، این است که سلمان بر دین ماست. برخی دیگر این [[حدیث]] را در بیان مقام سلمان از لحاظ نزدیکی عقیده، اخلاق و اعمال وی به حضرت محمد(ص) بیان کرده‌اند. [[ابن‌عربی]] نیز این جمله را شهادت و گواهی رسول خدا درباره درجه طهارت، حفظ الهی و عصمت سلمان دانسته است. محمد علی اسبر در سال ۱۴۱۳ق، کتابی با عنوان «سلمان منا اهل البیت» در [[بیروت]] ، درباره زندگی سلمان فارسی، احوالات و حدیث «سلمان منا اهل البیت» منتشر کرد.

به گفته علما و محققان شیعه، حدیث «سلمان منا اهل البیت(ع)» اولین‌بار از پیامبر اسلام(ص) صادر شده؛<ref>حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۵۰.</ref> ولی در وقوع حادثه‌ای که منجر به صدور این حدیث شد، اختلافاتی در منابع گزارش شده است.<ref>شیخ صدوق، عيون أخبار الرضا(ع)، جهان، ج۲، ص۶۴؛ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۱۷.</ref> برخی ذکر کرده‌اند که رسول‌الله برای حفر خندق در [[غزوه خندق|جنگ احزاب]]، محدوده‌ای برای [[مسلمان|مسلمانان]] مشخص کرد. [[مهاجرین|مهاجر]] و [[انصار]] درباره سلمان که مرد نیرومندی بود اختلاف کردند و هرکدام سلمان را برای خود می‌خواستند که پیامبر اسلام با این حدیث «سلمان منا اهل البیت»، او را از [[اهل‌بیت(ع)]] خواند.<ref>طبرسی، مجمع البيان، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۷۲۶ و ج۸، ص۵۳۳؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۶۲.</ref>

[[شیخ مفید]] بیان کرد که حضرت محمد(ص) هنگامی که سخن عمر بن خطاب درباره عرب نبودن سلمان را شنید، بر [[منبر]] رفت و ضمن خواندن [[خطبه]] در وصف اینکه انسان‌ها به دلیل نژاد و رنگ پوست بر یکدیگر برتری ندارند جز [[تقوا]]، سلمان را دریای تمام نشدنی و گنج پایان ناپذیر خواند و او را از اهل‌بیت دانست.<ref>شیخ مفید، الإختصاص‌، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۱.</ref> در [[کتاب سلیم بن قیس هلالی|کتاب سلیم بن قیس]] روایتی نقل شده که پیامبر اسلام(ص) از همه غیر از اهل‌بیت، خواست که مجلس را ترک کنند، سلمان نیز درحال رفتن بود که پیامبر از او خواست بماند؛ زیرا وی از اهل‌بیت است.<ref>حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۴۹.</ref>  

این حدیث توسط برخی ائمه(ع) نیز به صورت مستقیم یا به نقل از رسول‌الله(ص) نقل شده است.<ref>حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۵۰.</ref> امام علی(ع) در پاسخ به سؤالی درباره سلمان، پس از تبریک درباره نام بردن از او، وی را از اهل‌بیت(ع) ذکر کرد.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۶۰.</ref> در کلام [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد]] نیز با اختلاف تعابیر، سلمان از اهل‌بیت دانسته است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۴۰۱.</ref> همچنان که نزد [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] از سلمان فارسی سخن به میان آمد، [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق]] آن‌ها را دعوت به سکوت کرد و گفت او را سلمان محمدی صدا بزنند، چون او از اهل‌بیت(ع) است.<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظين، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۸۳.</ref> در [[اختیار معرفة الرجال (کتاب)|رجال کشی]] نیز از امام صادق(ع) روایتی در باب سلمان منا اهل البیت(ع) نقل شده است.<ref>کشی، رجال کشی، ۱۳۴۸، ص۱۲ به نقل از: حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۴۹.</ref>

حدیث «سلمان منا اهل البیت» از احادیث مشهور، معتبر<ref>جویا، «اخبار مشکوک در میراث مأثور اخلاقی»، ص۱۰۲.</ref> و [[تواتر|متواتر]] است.<ref>حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۶۵؛ بصیری و شفیعی، «بررسی تحلیلی حدیث «سلمان منا اهل البیت»، ص۱۶۳ و ۱۶۹.</ref> برخی از محققان، این [[حدیث صحیح |حدیث صحیح السند]] و محکم را نه یک حدیث؛ بلکه بخش مشترک چند حدیث<ref>بصیری و شفیعی، «بررسی تحلیلی حدیث «سلمان منا اهل البیت»، ص۱۶۳ و ۱۶۹.</ref> از پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع) دانسته‌اند.<ref>حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۵۰.</ref>

[[شیخ صدوق]] در [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]]،<ref>شیخ صدوق، عيون أخبار الرضا(ع)، جهان، ج۲، ص۶۴.</ref> [[شیخ طوسی]] در [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|التبیان]] و [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]،<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۱۷.</ref> شیخ مفید در [[الاختصاص (کتاب)|الاختصاص]]،<ref>شیخ مفید، الإختصاص‌، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۱.</ref> [[ابن‌شهرآشوب]] در [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|مناقب آل ابی‌طالب]]،<ref>ابن‌شهر‌آشوب، مناقب آل أبی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۸۵.</ref> [[احمد بن علی طبرسی]] در [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|الاحتجاج]]<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۶۰.</ref> و همچنین [[سلیم بن قیس هلالی|سلیم بن قیس]]<ref>سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۹۶۵ به نقل از: حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۴۹.</ref> برخی از علمای شیعه هستند که این حدیث را در منابع حدیثی شیعه و ابن‌سعد در الطبقات الکبری<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۶۲.</ref> و ابن هشام در [[السیرة النبویة (ابن هشام)|السیرة النبویة]]<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۱، ص۷۰.</ref> برخی از علمای اهل‌سنت بودند که این حدیث را نقل کرده‌اند.

برخی ذکر کرده‌اند که مراد رسول‌الله از حدیث «سلمان منا اهل البیت»، این است که [[سلمان فارسی|سلمان]] بر دین ماست.<ref>طبرسی، مجمع البيان، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۲۵۳؛ شیخ طوسی، التبيان، دار احیاء التراث العربی، ج۵، ص۴۹۴.</ref> برخی دیگر منظور از این حدیث را [[محرمیت سببی|انتساب سببی]] یا [[محرمیت نسبی|نسبی]] سلمان به پیامبر اسلام(ص) ندانسته‌اند، زیرا سلمان ایرانی بود، نه عرب قریش هاشمی؛ بلکه این حدیث در بیان مقام سلمان است که از لحاظ عقیده، اخلاق و اعمال به حضرت محمد(ص) نزدیک شده است.<ref>[http://www.valiasr-aj.tel/show_question.php?id=10257 «حدیث «سلمان منّا اهل البیت» با انحصار «اهل البیت» در پنج تن آل عبا در آیه تطهیر چگونه قابل جمع است؟»]، سایت مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر(عج)؛ طبرسی، مجمع البيان، ۱۴۰۸ق، ج۲۶، ص۱۷۴.</ref>

[[ابن‌عربی]] این جمله را شهادت و گواهی رسول خدا درباره درجه طهارت، حفظ الهی و عصمت سلمان دانسته است. زیرا خداوند، پیامبر و اهل‌بیت را به دلیل اینکه بنده محض او بود، از رجس (پلیدی) پاک کرد و هر کسی که به آن‌ها شباهت دارد نیز ملحق به پیامبر و اهل‌بیت می‌گردد و [[آیه تطهیر]] نیز شامل او یعنی سلمان نیز می‌گردد.<ref>ابن‌عربی، الفتوحات المکیة، دار صادر، ج۱، ص۱۹۵-۱۹۶.</ref> گرچه [[محمدمحسن فیض کاشانی|ملامحسن فیض کاشانی]] مطالب ابن عربی و سرایت آیه تطهیر به سلمان و دیگران غیر از اهل‌بیت(ع) را رد و حتی ذکر آن را جائز نمی‌داند.<ref>ملامحسن فیض کاشانی، بشارة الشیعة، ص۱۵۲، به نقل از: حسینی طهرانی، روح مجرد، ۱۴۲۵ق، ص۴۴۶.</ref>[[File:کتاب سلمان منا اهل‌البیت.jpg|بندانگشتی|150px]]

عده‌ای از پژوهشگران علم به جایگاه حقیقی اهل‌بیت(ع)،<ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1879844/%D8%B3%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%AC%D8%B2%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA «سرّی که سلمان را جزو اهل‌بیت ساخته، چیست؟»]، سایت خبر آنلاین؛ [https://www.irip.ac.ir/fa/news/679/%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DA%A9-%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86%D9 «دکتر بابک عالیخانی عنوان کرد: سلمان در آیینه فتوحات»،] سایت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.</ref> و عده‌ای دیگر صفات و ویژگی‌های خاصی که در سلمان بود،<ref>حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۵۲-۵۳.</ref> را یکی از اسرار رسیدن سلمان به مقامی دانست که پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع)، او را از اهل‌بیت ذکر کرده‌اند.

محمد علی اسبر در سال ۱۴۱۳ق، کتابی با عنوان «سلمان منا اهل البیت» به زبان عربی توسط انتشارات دار الاسلامیة در [[بیروت]]، درباره زندگی سلمان فارسی، احوالات و حدیث «سلمان منا اهل البیت» در ۳۵۴ صفحه منتشر کرد.<ref>رجوع کنید به [https://imamali.info/iadl/handle/110/9448 «سلمان منا اهل البيت»]، سایت کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین علی(ع)؛ رجوع کنید به اسبر، سلمان منا اهل البیت، ۱۴۱۳ق، ص۴.</ref>

* ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، به تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.

* ابن‌عربی، محمد بن علی، الفتوحات المکیة، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

* حسینی امین، سید مرتضی، و سید محسن موسوی، «بررسی ویژگی های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، در فصلنامه حدیث و اندیشه، شماره ۲۶، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش.

* حسینی، سید مرتضی،[http://ensani.ir/fa/article/425736/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D9%91%D8%A7-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D9%85%D9%86%D9%91%D8%A7- « بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات «لیس منّا».»]، در مجله حدیث و اندیشه، پاییز و زمستان ۱۳۹۷، شماره۲۶.

* [https://imamali.info/iadl/handle/110/9448 «سلمان منا اهل البيت»]، سایت کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین علی(ع)، تاریخ بازدید: ۲۲ خرداد ۱۴۰۳ش.

* شیخ صدوق، محمد بن علی، عيون أخبار الرضا(ع)، به تصحیح مهدی لاجوردی، تهران، جهان، بی‌تا.

* شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبيان فی تفسير القرآن، به تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

* شیخ مفید، محمد بن محمد، الإختصاص‌، به تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.

* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البيان، به تصحیح هاشم رسولی و فضل‌الله یزدی طباطبائی، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۸ق.

* فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظين و بصيرة المتعظين، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۶۳ش.