پرش به محتوا

تمثیلات قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۲۰: خط ۲۰:
علامه طباطبایی مَثَل را قصه‌ای واقعی یا فرضی می‌داند که گوینده، به‌جهت شباهت آن با کلام خود، به کار می‌برد تا درک کامل‌تری در ذهن شنونده ایجاد کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج‏۲، ص۳۸۶.</ref> جوادی آملی خاصیّت مَثَل را در آن می‌دانند که معارف معقول و سنگین را به سطح مطالب محسوس و سبک تنزل می‌دهد تا در سطح فهم همگان قرار گیرد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۲۷.</ref> به باور وی، تمثیل روش منطقی نیست و تنها برای آسان‌سازی تفهیم کاربرد دارد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۸، ص۵۸۲.</ref>
علامه طباطبایی مَثَل را قصه‌ای واقعی یا فرضی می‌داند که گوینده، به‌جهت شباهت آن با کلام خود، به کار می‌برد تا درک کامل‌تری در ذهن شنونده ایجاد کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج‏۲، ص۳۸۶.</ref> جوادی آملی خاصیّت مَثَل را در آن می‌دانند که معارف معقول و سنگین را به سطح مطالب محسوس و سبک تنزل می‌دهد تا در سطح فهم همگان قرار گیرد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۲۷.</ref> به باور وی، تمثیل روش منطقی نیست و تنها برای آسان‌سازی تفهیم کاربرد دارد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۸، ص۵۸۲.</ref>


== دو دیدگاه‌های درباره مَثَل‌های قرآنی ==
==دو دیدگاه‌های درباره مَثَل‌های قرآنی==
در میان صاحب‌نظران در تحلیل مصداق ، دو رویکرد وجود دارد:<ref>نگاه کنید به: جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۳۲.</ref>
در میان صاحب‌نظران در تحلیل مصداق ، دو رویکرد وجود دارد:<ref>نگاه کنید به: جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۳۲.</ref>
#مَثَل‌ها در قرآن، تشبیه صرف بوده و برای تقریب به ذهن مخاطب آمده است.
#مَثَل‌ها در قرآن، تشبیه صرف بوده و برای تقریب به ذهن مخاطب آمده است.
خط ۲۶: خط ۲۶:
برخی از مفسران شیعه، نظیر علامه طباطبایی<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۳۲–۱۳۳.</ref> و عبدالله جوادی‌آملی<ref>جوادی‌آملی، قرآن حکیم از منظر امام رضا، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۳۹۷</ref> و نیز برخی از مفسران اهل سنت، نظیر محمد عبده<ref>رشیدرضا، تفسیر القرآن الحکیم، ۱۳۶۶ق، ج۲، ص۱۹۰.</ref> بر این باورند که آیات مربوط به [[معاد]] و مبدأ، نظیر [[آیات خلقت انسان]]، [[سجده بر آدم|سجده ملائکه]]، نافرمانی [[ابلیس]] و… هر چند ریشه در امری تکوینی و حقیقتی غیبی داشته و به ظاهر دارای بیانی غیر استعاری است اما همه آنها تمثیلی از یک حقیقت پوشیده و تکوینی است که می‌توان این نظریه را «تمثیل تکوینی» نامید.<ref>نگاه کنید به: محمدی پارسا، «[https://jipt.sbu.ac.ir/article_96260.html تأمّلی بر رویکرد تمثیلِ تکوینی در تبیین آیات خلقت انسان]».</ref>
برخی از مفسران شیعه، نظیر علامه طباطبایی<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۳۲–۱۳۳.</ref> و عبدالله جوادی‌آملی<ref>جوادی‌آملی، قرآن حکیم از منظر امام رضا، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۳۹۷</ref> و نیز برخی از مفسران اهل سنت، نظیر محمد عبده<ref>رشیدرضا، تفسیر القرآن الحکیم، ۱۳۶۶ق، ج۲، ص۱۹۰.</ref> بر این باورند که آیات مربوط به [[معاد]] و مبدأ، نظیر [[آیات خلقت انسان]]، [[سجده بر آدم|سجده ملائکه]]، نافرمانی [[ابلیس]] و… هر چند ریشه در امری تکوینی و حقیقتی غیبی داشته و به ظاهر دارای بیانی غیر استعاری است اما همه آنها تمثیلی از یک حقیقت پوشیده و تکوینی است که می‌توان این نظریه را «تمثیل تکوینی» نامید.<ref>نگاه کنید به: محمدی پارسا، «[https://jipt.sbu.ac.ir/article_96260.html تأمّلی بر رویکرد تمثیلِ تکوینی در تبیین آیات خلقت انسان]».</ref>


==اقسام تمثیل در قرآن==
#
برخی از اقسام تمثیل در قرآن کریم که مورد توجه مفسران قرار گرفته است عبارتند از:
 
===از نظر صراحت در بیان ادات تشبیه===
محققان، تمثیلات قرآن را از نظر صراحت و عدم صراحت دو قسم می‌دانند:
#مثال صریح: تمثیلی را گویند که در آن صراحتاً به واژه «مثل» و مانند آن (همچون کاف تشبیه) اشاره گردیده است.
#مثال کامِن: و آن تمثیلی است که در آن به موارد یاد شده، تصریح نگردیده است.<ref>نگاه کنید به: محمدی پارسا، «[https://jipt.sbu.ac.ir/article_96260.html تأمّلی بر رویکرد تمثیلِ تکوینی در تبیین آیات خلقت انسان]».</ref>
 
===از نظر تعداد افراد مورد تشبیه===
برخی از مفسران<ref>نگاه کنید به: جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۲۰.</ref> مثال‌های قرآن را از نظر افراد، بر سه قسم می‌دانند:
#تمثیل مفرد به مفرد: نظیر این آیه «فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوانٍ عَلَیْهِ تُرابٌ فَأَصابَهُ وابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْداً …»<ref>سوره بقره، آیه ۲۶۴.</ref>
#تمثیل جمع به جمع: نظیر این آیه «کَأَنَّهُمْ حُمُرٌ مُّسْتَنفِرَةٌ، فَرَّتْ مِن قَسْوَرَةِ»<ref>سوره مدثر، آیه ۵–۶.</ref>
#تمثیل جمع به مفرد: نظیر این آیه «مَثَلُ الَّذینَ حُمِّلُوا التَّوْراةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوها کَمَثَلِ الْحِمارِ…»<ref>سوره جمعه، آیه۵.</ref>
 
===از نظر وجه تمثیل===
مفسران قرآن، از نظر وجه تمثیل نیز بر این باورند که برخی از مثال‌ها تنها ناظر به یک جهت بوده و برخی دیگر وجوه متعددی را در نظر دارد. قسم اول را «تمثیل بسیط» و قسم دوم را «تمثیل مرکب» می‌گویند.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۲۰.</ref>
#تمثیل بسیط، نظیر آیه «ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذَٰلِكَ فَهِيَ کَالْحِجَارَةِ»<ref>سوره بقره، آیه ۷۴.</ref>
#تمثیل مرکب، نظیر آیه «مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ…»<ref>سوره بقره، آیه۲۶۱.</ref> در این تمثیل، انفاق به کاشتن دانه تشبیه شده و [[اخلاص]] انفاق‌کننده، به زمین پاک و عهده‌دار شدن خداوند به رشد و فزونی آن، به گیاهی مناسب با رشدی فزاینده و فزونی اجر چنین انفاقی نیز به خوشه‌های فراوانی تشبیه شده که از آن صدها دانه پدید می‌آید.<ref>المیدانی، امثال القرآن و صور من ادبه الرفیع، ۱۴۱۲ق، ص۲۰ و ۴۵.</ref>


==ویژگی‌های تمثیلات قرآنی==
==ویژگی‌های تمثیلات قرآنی==
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۳۲۷

ویرایش