|
|
| خط ۲۰: |
خط ۲۰: |
| علامه طباطبایی مَثَل را قصه‌ای واقعی یا فرضی می داند که گوینده، به‌جهت شباهت آن با کلام خود، به کار می‌برد تا درک کامل‌تری در ذهن شنونده ایجاد کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۸۶.</ref> جوادی آملی خاصیّت مَثَل را در آن می‌دانند که معارف معقول و سنگین را به سطح مطالب محسوس و سبک تنزل می‌دهد تا در سطح فهم همگان قرار گیرد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۲۷.</ref> به باور وی، تمثیل روش منطقی نیست و تنها برای آسان‌سازی تفهیم کاربرد دارد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۸، ص۵۸۲.</ref> | | علامه طباطبایی مَثَل را قصه‌ای واقعی یا فرضی می داند که گوینده، به‌جهت شباهت آن با کلام خود، به کار می‌برد تا درک کامل‌تری در ذهن شنونده ایجاد کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۸۶.</ref> جوادی آملی خاصیّت مَثَل را در آن می‌دانند که معارف معقول و سنگین را به سطح مطالب محسوس و سبک تنزل می‌دهد تا در سطح فهم همگان قرار گیرد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۲۷.</ref> به باور وی، تمثیل روش منطقی نیست و تنها برای آسان‌سازی تفهیم کاربرد دارد.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۸، ص۵۸۲.</ref> |
|
| |
|
| ===معنای «مثل» در قرآن===
| |
| به باور محققان، واژه «مثل» در قرآن همواره به یک معنا نبوده و درباره معانی این کلمه به مواردی مختلفی اشاره کرده‌اند:<ref>نگاه کنید به: جهان بخش، تشبیهات و تمثیلات قرآن، ۱۳۷۶ش، ص۲۹.</ref>
| |
| *به معنای حکایات تمثیلی. نظیر آیه «وَ اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلًا رَجُلَیْنِ جَعَلْنا لِأَحَدِهِما…»<ref>سوره کهف، آیه ۳۲.</ref>
| |
| *به معنای صفت. نظیر آیه «لِلَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ مَثَلُ السَّوْءِ وَ لِلَّهِ الْمَثَلُ الْأَعْلی»<ref>سوره نحل، آیه ۶۰.</ref>
| |
| *به معنای شبیه. نظیر «وَ إِذا بُشِّرَ أَحَدُهُمْ بِما ضَرَبَ لِلرَّحْمنِ مَثَلًا ...»<ref>سوره زخرف، آیه ۱۷.</ref>
| |
| *به معنای داستانها و تواریخ گذشتگان. نظیر آیه «وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ»<ref>سوره بقره، آیه ۲۱۴.</ref>
| |
| *نمونه و حجّت. نظیر آیه «و جَعَلْناهُ مَثَلًا لِبَنِی إِسْرائِیلَ»<ref>سوره زخرف، آیه ۵۹.</ref>
| |
|
| |
| علاوه بر موارد یاد شده، عبدالله جوادی آملی، مواردی دیگری را نیز بیان کرده است که عبارتند از:<ref>نگاه کنید به: جوادی آملی، دین‌شناسی، ۱۳۹۰ش، ص۹۶–۹۷.</ref>
| |
| *به معنای امری که در خارج واقع نشده است؛ ولی به عنوان مطلبی سمبلیک و نمادین ذکر می‌شود؛ مانند آیه «لَوْ أَنْزَلْنَا هَٰذَا الْقُرْآنَ عَلَىٰ جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خَاشِعًا مُتَصَدِّعًا مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ ۚ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ»<ref>سوره حشر، آیه ۲۱.</ref>
| |
| *به معنای تشبیه و تَمثُّل موجود کامل به موجود نازل. مانند آیه «مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ ۖ فِيهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آسِنٍ»<ref>سوره محمّد، آیه ۱۵.</ref>
| |
| [[محمدهادی معرفت]]، قرآن‌پژوه شیعه، به اقسام یادشده، مَثَل به‌معنای تجسّد حالات نفسانی و معنوی را نیز اضافه کرده و برای این منظور به آیه «کَمَثَلِ الْکَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ»<ref>سوره اعراف، آیه ۱۷۵–۱۷۶.</ref> اشاره دارد.<ref>معرفت، آموزش علوم قرآنی، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۹–۱۵۲.</ref>
| |
|
| |
|
| در میان صاحب‌نظران در تحلیل مصداق مَثَل‌های قرآنی، دو رویکرد وجود دارد:<ref>نگاه کنید به: جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۳۲.</ref> | | در میان صاحب‌نظران در تحلیل مصداق مَثَل‌های قرآنی، دو رویکرد وجود دارد:<ref>نگاه کنید به: جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۳۲.</ref> |
