واقعه عاشورا (از نگاه آمار): تفاوت میان نسخه‌ها

'''واقعه عاشورا''' ماجرای نبرد [[امام حسین(ع)]] در دهمین روز [[ماه محرم]] [[سال ۶۱ قمری|سال ۶۱ق]]. در سرزمین [[کربلا]] با سپاهیان [[یزید بن معاویه]] به فرماندهی [[عمر بن سعد]] که به [[شهادت]] آن حضرت، یاران و خویشاوندانش منجر شد. بازماندگان کاروان -زنان و فرزندان- به [[اسارت در شام|اسارت]] به [[کوفه]] و [[شام]] برده شدند. این واقعه نزد [[شیعیان]] اهمیت بسیاری دارد و آنان در نقاط مختلف جهان هر ساله به مناسبت این واقعه [[عزاداری محرم|عزاداری]] می‌کنند و به ذکر فضایل امام حسین(ع) و [[شهیدان کربلا|شهیدان عاشورا]] می‌پردازند.

{{اصلی|نامه های کوفیان به امام حسین(ع)}}

مورّخان، آمار نامه‌هایی که در [[مکه]] به دست [[امام حسین(ع)]] رسید، گوناگون نوشته‌اند:

گزارش ۱۵۰ نامه قائلان بیشتری دارد و برخی از منابع آن قدمت بیشتری دارند.

تعداد کوفیان بیعت کننده با [[مسلم بن عقیل]] نیز در منابع تاریخی متفاوت نقل شده است.

#بسیاری از منابع، آمار بیعت کنندگان را ۱۸هزار نفر نوشته‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۲۷۵؛ ابوحنیفه دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۳۵؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۴۱؛ ابن جوزی، تذکرة الخواص، ج ۵، ص۳۲۵، ابن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۴۱، ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص۲۱، سید ابن طاووس، الملهوف علی قتلی الطفوف، ص۲۵؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۳، ص۲۹۹؛ ابن عنبه، عمدة الطالب فی أنساب آل ابی طالب، ص۱۹۱ـ ۱۹۲.</ref>

گزارش طبری از ابومِخنَف که ۱۸هزار نفر را گزارش کرده است، از اعتبار بیشتری برخوردار است، به ویژه آن که منابع کهن دیگر نیز این آمار را تأیید کرده‌اند.

در برخی گزارش‌ها آمده است که آمار کوفیان آماده برای جنگ با لشکر یزید ۱۰۰هزار نفر بودند.<ref>ابن سعد، ترجمة الحسین و مقتله، ص۱۷۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۲۲؛ طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۴، ص۲۹۴؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص۷۱؛ ابن نما حلی، مثیر الاحزان، ص۱۶؛ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ج۲، ص۱۳۳؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۹۹.</ref>

[[ابوالفرج اصفهانی]] می‌نویسد: هنگام خروج مسلم، کوفیان نزد وی اجتماع کردند تا آن جا که مسجد و بازار کوفه از جمعیت پر شد.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۰ـ۷۱.</ref>

#ابن سعد و ذهبی، همراهان مسلم را در قیام کوفه، ۴۰۰ نفر،<ref> ترجمة الحسین و مقتله، ص۱۷۵؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۹۹.</ref>

#و ابن حجر عسقلانی ۴۰ هزار نفر<ref>ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۳۰۳.</ref> نوشته‌اند.

در جریان دستگیری [[مسلم]] توسط نیروهای حکومت کوفه، برخی منابع، تعداد افرادی را که مأمور انجام این کار شده بودند، ۶۰ یا ۷۰ نفر<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۲۷۹؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۶۹؛ مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۶۹؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۵۷؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۴۴۳ و ابن نما حلی، مثیرالاحزان، ص۲۴. تنها ۷۰ نفر را گفته‌اند</ref> و برخی دیگر ۱۰۰ نفر<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۴۰</ref> یا ۳۰۰ نفر<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۵۳</ref> نوشته‌اند.

[[قیام امام حسین(ع)]] از روزی که [[بیعت]] با [[یزید]] را نپذیرفت تا [[روز عاشورا]] ۱۷۵ روز به طول انجامید که از این زمان، ۱۲ روز در [[مدینه]] و ۴ ماه و ۱۰ روز در [[مکه]] و ۲۳ روز در راه مکه تا [[کربلا]] و ۸ روز در کربلا ([[۲ محرم|دوم]] تا [[۱۰ محرم|دهم محرم]]) سپری شد.

امام حسین(ع) ۱۸ منزلگاه میان مکه و کوفه (حدود ۴۳۰ کیلومتر) را برای رسیدن به [[کربلا]] پشت سر گذاشت. فاصله میان هر دو منزلگاه بین ۳ تا ۵ [[فرسخ]] (۱۶ تا ۲۷ کیلومتر) بود.

متاسفانه هیچ شیوه‌ای برای دست یافتن به آمار دقیق و حقیقی یاران امام حسین(ع)، وجود ندارد و مستندات و مدارک دست اول یعنی شاهدان عینی تعداد یاران امام(ع) را گوناگون نقل کرده‌اند و نیز در ثبت و ضبط نام افراد در منابع تاریخ و حدیث، از نظم و قاعده مشخصی پیروی نشده است و گاه یک نفر به اعتبار اسم، کنیه، نام پدر یا مادر و یا حتی با مشخصات تیره و تبار، به چند شکل ثبت شده است و از سوی دیگر تعداد یاران امام حسین(علیه‌السلام) در همه مراحل قیام، ثابت نبوده، بلکه عده‌ای از کاروان امام جدا و عده‌ای به آن می‌پیوستند.

با توجه به آنچه گفته شد برای آنکه تا حد امکان، گزارش روشنی در این باره ارائه شود، آمار اصحاب امام(ع) در چهار مقطع زمانی و مکانی از مراحل قیام، بررسی و ارائه می‌شود:

بسیاری از منابع، هیچ سخنی از تعداد همراهان امام(ع) به میان نیاورده‌اند.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۲۸؛ طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۴، ص۲۵۳؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۳۴؛ ابن اعثم، الفتوح، ج ۵، ص۲۲؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۱۷۱؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۴۳۵؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۱، ص۲۷۳؛ سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص۲۳۶.</ref>

تنها رقمی که در این باره وجود دارد، در روایت [[شیخ صدوق]] از [[امام صادق(ع)]] است که در آن تعداد یاران و اهل بیت همراه [[امام حسین(ع)]] هنگام خروج از مدینه، ۲۱ نفر گزارش شده است.<ref>شیخ صدوق، الامالی، مجلس ۳۰، ح۱، ص۲۱۷ و مجلسی، بحارالانوار، ج ۴۴، ص۳۱۳.</ref>

#ابن سعد و ابن عساکر تعداد همراهان امام(ع) را ۶۰ نفر از کوفیان و ۱۹ نفر از [[بنی هاشم]] (مرد، زن و کودک) نوشته‌اند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱۰، ص۴۵۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۴، ۲۱۱-۲۱۲.</ref>

#ابن اعثم، خوارزمی، محمد بن طلحه شافعی، اربلی و ابن صباغ مالکی همراهان امام(ع) را هنگام خروج حضرت از مکه ۸۲ نفر نوشته‌اند.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۶۹؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۱، ص۳۱۷؛ شافعی، مطالب السؤول، ج۲، ص۷۳؛ اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۲۵۳؛ ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه، ج۲، ص۶. البته این منابع، تمام همراهان امام(ع)(اعم از زن و مرد و اهل بیت و یاران) را این رقم نوشته‌اند.</ref>

#ابن کثیر، همراهان امام(علیه‌السلام) را نزدیک به ۳۰۰ نفر نوشته است.<ref>ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۶، ص۲۵۹</ref>

#عمّار دهنی به نقل از [[امام باقر(ع)]] یاران [[امام حسین(ع)]] را هنگام ورود به [[کربلا]] ۱۴۵ نفر (۴۵ نفر سواره و ۱۰۰ نفر پیاده) ذکر کرده است.<ref>طبری، تاریخ الامم والملوک، ج۴، ص۲۹۲؛ جرجانی شجری، الامالی الخمیسیه، ج۱، ص۱۹۱ـ ۱۹۲؛ سید ابن طاووس، الملهوف فی قتلی الطفوف، ص۶۰؛ ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ج۳، ص۳۰۸؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج ۸، ص۲۱۴؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابه، ج۲، ص۷۱؛ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج۲، ص۳۰۴. ابن نما، خبر عمار دهنی از امام باقر(ع) را مربوط به روز عاشورا دانسته است. مثیر الاحزان، ص۳۹.</ref>

#برخی مورخان ۸۹ نفر نوشته‌اند، با این توضیح که ۵۰ نفر اصحاب امام، ۲۰ نفر از سپاه دشمن (که به امام پیوستند) و ۱۹ نفر از اهل بیت امام (ع).<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ص۳۲۹؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۲۹۸ و ۳۰۰.</ref> برخی مورخان، تعداد سواران امام را ۳۲ نفر در مسیر کربلا نوشته‌اند.<ref>طبری، دلائل الامامة، ص۱۷۸.</ref>

#ابن أبّار بَلَنْسی (م ۶۵۸ ق) بیش از ۷۰ نفر پیاده و سواره نوشته است.<ref>ابن ابار، دُرَرَ السمط فی خبر السبط، ص۱۰۴</ref>

#مشهورترین و پرگوینده‌ترین قول، ۷۲ نفر است. ابومِخنَف به نقل از [[ضحاک بن عبدالله مشرقی]]، یاران امام حسین(ع) را در [[روز عاشورا]] ۷۲ نفر (۳۲ نفر سواره و ۴۰ پیاده) نوشته است.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج ۴، ص۳۲۰؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۹۵. بسیاری از مورخان، این قول را قائل شده‌اند: بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ۳۹۵؛ دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۵۶؛ ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۰۱؛ قاضی نعمان مغربی، شرح الاخبار، ج۳، ص۱۵۵؛ طبری، دلائل الامامه، ص۱۷۸؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۱۸۴؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۴۵۷؛ خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ج ۲، ص۶؛ ابن جوزی، المنتظم، ج۵، ص۳۳۹؛ عماد الدین طبری، کامل بهائی، ج۲، ص۲۸۱؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج ۸، ص۱۹۲.</ref>

#گزارش حصین بن عبدالرحمن از سعد بن عبیده که یاران امام(ع) را نزدیک به ۱۰۰ نفر دانسته است.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۲۹۵؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۲۴؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۵، ص۱۵.</ref>

* اَزْدیان: ۷ نفر،

* عبدیان: ۷ نفر،

* طائی‌ها: ۲ نفر،

* تغلبیان: ۵ نفر،

{{پایان}}

#برخی منابع، نام فرماندهان سپاه دشمن را با تعداد افراد تحت فرمان شان، به تفصیل گزارش کرده و مجموع آن را ۲۲ هزار نفر نوشته‌اند.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۸۴ـ۹۰ و ص۱۰۱؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۱، ص۳۴۱ـ۳۴۵؛ ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۱، ص۲۷۴؛ مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۴، ص۳۸۶.</ref>

#[[شیخ صدوق]] بنا بر دو روایت از [[امام صادق(ع)]] و [[امام سجاد(ع)]] آمار لشکر [[عبیدالله بن زیاد|عبیدالله]] را ۳۰ هزار نفر نوشته است.<ref>شیخ صدوق، الامالی، مجلس ۲۴، ص۱۷۷، ح ۳ و مجلس ۷۰، ص۵۴۷، ح ۱۰؛ سید ابن طاووس، الملهوف، ص۷۰.</ref>

#ابن عنبه ۳۱ هزار نفر گزارش کرده است.<ref>ابن عنبه، عمدة الطالب فی أنساب آل ابی طالب، ص۱۹۲.</ref>

#[[ملا حسین کاشفی]] ۳۲ هزار و ۱۷ هزار را نیز گزارش کرده است.<ref>کاشفی، روضة الشهداء، ص۳۴۶.</ref>

#[[خصیبی]] مجموعا ۵۶ هزار گزارش کردہ است<ref>خصیبی، الهداية الكبری، ص۲۰۲.</ref>

[[شیخ صدوق]] (م ۳۸۱ق) و به پیروی از او، محمد بن فتّال نیشابوری (م ۵۰۸ق) تعداد کشته‌های دشمن توسط برخی از اصحاب امام(ع) را چنین نوشته‌اند:

*[[حر بن یزید ریاحی|حرّ بن یزید]]: ۱۸ نفر،

{{اصلی|شهدای کربلا}}

برخی از نویسندگان تلاش بسیاری برای ارائه فهرستی کامل و دقیق از شهدای کربلا کرده‌اند، اما به دلایل محدودیت‌های موجود در منابع تحقیقی، موفق به ارائه آمار کاملا دقیق و حقیقی نشده‌اند.<ref>رک: ری‌شهری، شهادت‌نامه امام حسین(ع)، ۱۳۹۰ش، ص۶۵۰.</ref>

#مشهورترین گزارش در این باره، ۷۲ نفر است.<ref>ابن سعد، ترجمة الحسین و مقتله، ص۱۸۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۱؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۳۴۸؛ مسکویه رازی، تجارب الامم و تعاقب الهمم، ج۲، ص۷۳؛ طبرسی، تاج الموالید، ص۳۱؛ خوارزمی، الفتوح، ج۲، ص۴۴، ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج ۸، ص۲۰۵</ref>

#فضیل بن زبیر از اصحاب [[امام صادق]] و [[امام باقر]](علیهما السلام) آمار شهدا را از آغاز تا پایان نهضت (حتی با احتساب مجروحانی که بعداً شهید شدند)، ۱۰۶ نفر (۲۰نفر [[بنی هاشم]] و ۸۶ نفر اصحاب) نوشته است.<ref>کوفی اسدی، «تسمیة من قتل مع الحسین(ع)»، ص۱۴۹ـ ۱۵۶</ref>

#بلخی (م ۳۲۲ق) و مسعودی تعداد شهدا را ۸۷ نفر نگاشته‌اند.<ref> بلخی، البدء و التاریخ، ج۲، ص۲۴۱؛ مسعودی، مروج الذهب ومعادن الجوهر، ج۳، ص۷۲.</ref>

#علامه [[سید محسن امین]]، اسامی شهدای [[نهضت عاشورا]] (از آغاز تا پایان) را تا ۱۳۹ نفر نگاشته است.<ref>امین عاملی، اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۱۰ـ۶۱۲.</ref>

#نویسنده دیگری گزارش شهادت ۱۸۲ نفر از شهدا را از آغاز تا پایان نهضت عاشورا نگاشته است.<ref>زرگری نژاد، نهضت امام حسین(ع) و قیام کربلا، ص۲۹۱ـ۳۸۶.</ref>

===شهدای بنی هاشم===

برخی مآخذ، تعداد شهدای یورش نخست سپاه دشمن را بر یاران امام بیش از ۵۰ نفر نوشته‌اند.<ref>خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۱۱.</ref>

در میان یاران [[امام حسین(ع)]] چند نفر از [[صحابه|اصحاب]] [[پیامبر(ص)]] بوده‌اند.

#[[مسلم بن عوسجه]] اسدی،

#[[هانی بن عروه|هانی بن عروه مرادی]]{{یاد| پیش از [[عاشورا]] در کوفه در راه حمایت از [[مسلم بن عقیل]] به شهادت رسید.}}

===موالی شهید===

===زن شهید===

در کربلا، یک زن در رکاب اباعبدالله(ع) به شهادت رسید. این زن، [[ام وهب]] نام داشت که همسر [[عبدالله بن عمیر کلبی]] بود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۲، ص ۱۶.</ref>

در کربلا، ۵ کودک و نوجوان شهید شدند که هنوز به سن [[بلوغ]] نرسیده بودند:

==یارانی که در حضور پدرشان به شهادت رسیدند==

چند تن از یاران امام حسین(ع) در حضور پدرشان به شهادت رسیدند:

==مادران شهدا==

مِنْكِ الْبُكَاءُ إِذَا الْحَمَامُ دَهَانِي‌{{سخ}}لَا تُحْرِقِي قَلْبِي بِدَمْعِكِ حَسْرَةً*مَا دَامَ مِنِّي الرُّوحُ فِي جُثْمَانِي‌{{سخ}}وَ إِذَا قُتِلْتُ فَأَنْتِ أَوْلَى بِالَّذِي‌*تَأْتِينَهُ يَا خَيْرَةَ النِّسْوَانِ‌ ترجمه :ای سکینه بدان که گریه تو پس از مرگ من  بسیار طولانی است. تا جان در تن من است دل من را به سرشگ حسرت آلود خویش مسوزان ؛ و چون کشته شدم تو سزاوراتر هستی که نزد من اییه ای برگزیده زنان. شعرانی، دمع السجوم، ۱۳۷۴ق، ص۱۸۴.}}به صبر و گریه نکردن تا پیش از شهادتش دعوت کرده است.<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل أبي طالب، ج۴، ص۱۰۹.</ref>

مورخان تعداد زخم‌ها و جراحاتی را که بر پیکر پاک امام وارد شده است، گوناگون نوشته‌اند.

برخی منابع، تنها به جریان اسب تازاندن بر بدن مطهر امام(علیه‌السلام) اشاره داشته و تعداد افراد آن را بیان نکرده‌اند،<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۷۳.</ref> اما بسیاری از آن‌ها تعداد ۱۰ نفر را نوشته‌اند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۰؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۳۴۷؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۱۳؛ طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ۴۷۰؛ خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۴۴؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۱۲۱؛ سید ابن طاووس، الملهوف، ص۷۹؛ ابن نما، مثیر الاحزان، ص۵۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۵۹.</ref>

درباره تعداد سرهای مطهر [[شهدای کربلا]] که توسط سپاه [[عمر سعد]] از پیکرهایشان جدا شد، منابع تاریخی یکسان سخن نگفته‌اند:

[[سوار بن منعم]]، [[منعم بن ثمامه صیداوی]] و [[نافع بن هلال بجلی]]{{یاد| فتواثبوا عليه وأطافوا به يضاربونه بالحجارة والنصال حتّى كسروا عضديه، فأخذوه أسيرا }} <ref>سماوی، إبصار العين، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۴۹.</ref>

الف ـ تنها مجروحی که جان سالم بدر برد. به گفته مورخان، [[حسن بن حسن بن علی]] ([[حسن مثنی|حسن مُثَنّی]]) بود.<ref>کوفی اسدی، تسمیة من قتل مع الحسین، ص۱۵۰؛ ابن سعد، ترجمة الحسین، ص۱۸۶؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۳۵۹؛ ابن حبان، الثقات، ج۲، ص۳۱۰؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۹؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۴، ص۱۲۲. وی می‌گوید که دست او قطع شده بود.</ref>

#مُرَقَّع بن ثمامه اسدی.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۱، ص۱۸۳ (وی نام او را مرقع بن قمامة بن خویلد نوشته است). ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج ۸، ص۲۰۵ (ابن کثیر مرقع بن یمانه ضبط کرده است) اما طبری (تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۳۴۷) و بلاذری در جای دیگر (انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۱) و دینوری (ابوحنیفه دینوری، الاخبار الطوال، ص۲۵۹) می‌نویسند که مرقع با امان گرفتن یکی از افراد قبیله‌اش به آنان پیوست و ابن زیاد او را به زاره تبعید کرد، اما به شهادت او اشاره نکرده‌اند.</ref>

برخی نویسندگان از حضور ۳ خانواده در [[کربلا]] خبر داده‌اند:

*[[جنادة بن کعب بن حرث]] (حارث) سلمانی انصاری،

*[[مسلم بن عوسجه]].<ref>سماوی، إبصار العین، ص۲۲۰ـ۲۲۱.</ref>درباره مسلم بن عوسجه برخی منابع تنها حضور کنیز او را گزارش کرده‌اند.<ref>خوارزمی، مقتل الحسین، ج۱، ص۱۹ و مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۲۰.</ref>

جست وجو و بررسی منابع کهن حاکی از آن است که بازماندگان مرد از حادثه کربلا افراد ذیل بوده‌اند:

{{ستون-شروع|۳}}

{{پایان}}

ابن سعد تعداد زنان اهل بیت را که اسیر شدند ۶ نفر،<ref>ابن سعد، ترجمة الحسین، ص۱۸۷ و ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۳، ص۳۰۳.</ref> قاضی نعمان مغربی ۴ نفر<ref>قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۳، ص۱۹۸-۱۹۹</ref> و [[ابوالفرج اصفهانی]] ۳ نفر دانسته است.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۷۹.</ref> نام این زنان عبارت است از:

{{ستون-شروع|۲}}

#زنی از کوفیان که لباس و مقنعه برای اسرای اهل بیت فراهم کرد.<ref>ابن نما، مثیر الاحزان، ص۶۶، سید ابن طاووس، الملهوف، ص۱۹۰ و مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۰۸</ref>

در مجموع ۸ یا ۹ زن در جریان [[نهضت عاشورا]] به عملکرد یزید و سپاهش با گفتار، رفتار و موضگیری‌هایشان اعتراض کردند:

#ام عبدالله (دختر حرّ بَدّی کندی، همسر [[مالک بن نسیر کندی|مالک بن نُسَیر]]).<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۳۴۲، ابن نما، مثیر الاحزان، ص۵۷</ref> اعتراض او به این سبب بود که شوهرش جبه کلاه دار (=بُرْنُس) متعلق به امام را غارت کرده بود.

#[[صفیه دختر عبدالله بن عفیف ازدی]]،<ref>ابن نما، مثیر الاحزان، ص۷۳، سید ابن طاووس، الملهوف، ص۲۰۵ و مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۲۰</ref> او زمانی که پدرش در محاصرۀ عوامل [[ابن زیاد]] بود، به دفاع از او پرداخت.

#نوار، (همسر یا دختر کعب بن جابر بن عمرو ازدی)<ref>طبری، تاریخ الامم و الملک، ج۴، ص۳۲۹</ref> او به همراهی شوهرش با [[لشکر عمر بن سعد]] در مقابله با امام حسین (ع) و کشتن [[بریر بن خضیر]] اعتراض کرد.

#نوار (دختر مالک بن عقرب حضرمی، همسر [[خولی]]).<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ج۳، ص۴۱۱، طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۳۴۸، خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۱۱۴، ابن نما، مثیر الاحزان، ص۶۵ـ۶۶ و ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۸، ص۲۰۶</ref> او به شوهرش به خاطر آوردن سر امام حسین (ع) به خانه و اظهار شادی‌اش از این که چیزی به خانه آورده است که در آن بی‌نیازی از روزگار است، اعتراض کرد.

تعداد منزلگاه‌های میان [[کوفه]] تا [[شام]] که اهل بیت(ع) در حال اسارت از آنها گذر کردند ۱۴ منزلگاه بود.

#برخی همانند ابن اعثم، [[شیخ مفید]] و به پیروی از او [[شیخ طبرسی]] با تعبیر سر بسته «چند روز» از مدت زمان اقامت [[اسرای کربلا]] سخن گفته‌اند.<ref>ابن اعثم، کتاب الفتوح، ج۵، ص۱۳۳.شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۲۲ و طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی، ج۱، ص۴۷۵</ref>

#ابن سعد، طبری، خوارزمی (به نقل از ابومخنف)، ابن عساکر، سبط ابن جوزی، ابن کثیر و مجلسی مدت برپایی عزاداری در [[شام]] توسط اهل بیت(علیهم السلام) و زنان خاندان معاویه را ۳ روز می‌دانند.<ref>ابن سعد، ترجمة الحسین، ص۱۹۲، طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج ۴، ص۳۵۳، خوارزمی، مقتل الحسین، ج۲، ص۸۱ ، ابن عساکر، ترجمة الامام الحسین، ص۳۳۸، ابن جوزی، المنتظم، ج۲، ص۱۹۹، ابن کثیر، البدایة و النهایه، ج۸، ص۲۱۲؛ مجلسی، جلاء العیون، ص۴۰۵.</ref>

==جستارهای وابسته==

==تک نگاری==

نوشته :عسکر نصیرایی، نشر مسجد مقدس محدثین، ۱۳۹۵ش. <ref>https://www.gisoom.com/book/11277917/</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

*ابن اَبّار، محمد بن عبدالله بن ابی بکر قضاعی، دُرَرَ السمط فی خبر السبط، تحقیق عزالدین عمر موسی، چاپ اول: بیروت، دارالغرب الاسلامی، ۱۴۰۷ق.

{{پایان}}

{{واقعه کربلا}}

{{یاران امام حسین}}