پرش به محتوا

عملیات انتحاری: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{اشتباه نشود|عملیات استشهادی}}
{{اشتباه نشود|عملیات استشهادی}}
'''عملیات اِنتحاری''' نوعی [[ترور]] است که عامل آن با کشتن خود، موجب کشته‌شدن دیگران نیز می‌شود. این عمل غالباً با انگیزه دینی و سیاسی انجام می‌شود. [[شیعه|شیعیان]] در کشورهای مختلف از جمله [[ایران]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[عراق]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[نیجریه]] بیشتر هدف حمله‌های انتحاری قرار گرفته‌اند. گروه‌های تکفیری و تندرو در [[اهل سنت و جماعت]] با مُرْتَدخواندن برخی مذاهب اسلامی به‌ویژه شیعیان، حملات گسترده‌ای را علیه آنان انجام می‌دهند. از [[القاعده]]، [[داعش]]، [[طالبان]]، جبهه فتح الشام، بوکوحرام (الولایة الاسلامیه غرب افریقا)، [[تحریک طالبان پاکستانی]]، لشکر جهنگوی، جیش محمد و جندالله به‌عنوان عوامل حملات انتحاری علیه شیعیان نامبرده شده است.
'''عملیات اِنتحاری''' نوعی [[ترور]] است که عامل آن با کشتن خود، موجب کشته‌شدن دیگران نیز می‌شود. این عمل غالباً با انگیزه دینی و سیاسی انجام می‌شود. [[شیعه|شیعیان]] در کشورهای مختلف از جمله [[ایران]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[عراق]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[نیجریه]] بیشتر هدف حمله‌های انتحاری قرار گرفته‌اند. گروه‌های تکفیری و تندرو در [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] با مُرْتَدخواندن پیروان برخی مذاهب اسلامی به‌ویژه شیعیان، حملات انتحاری علیه آنان انجام می‌دهند. از [[القاعده]]، [[داعش]]، [[طالبان]]، جبهه فتح الشام، بوکوحرام (الولایة الاسلامیه غرب افریقا)، [[تحریک طالبان پاکستانی]]، لشکر جهنگوی، جیش محمد و جندالله به‌عنوان عوامل حملات انتحاری علیه شیعیان نامبرده شده است.


در [[اسلام]] و [[فقه]] شیعه، انتحار ([[خودکشی]])، [[حرام]] و از [[گناهان کبیره]] است. این عمل در انگیزه و هدف با [[عملیات استشهادی]] متفاوت است؛ عملیات استشهادی، نوعی [[جهاد دفاعی]] علیه کافران است که در شرایط خاصی و با اجازه [[حاکم شرع]] مجاز است؛ در حالی‌که عملیات انتحاری بیشتر افراد بی‌گناه را هدف قرار می‌دهد.
در [[اسلام]] و [[فقه]] شیعه، انتحار ([[خودکشی]])، [[حرام]] و از [[گناهان کبیره]] است. این عمل در انگیزه و هدف با [[عملیات استشهادی]] متفاوت است؛ عملیات استشهادی، نوعی [[جهاد دفاعی]] علیه کافران است که در شرایط خاصی و با اجازه [[حاکم شرع]] مجاز است؛ در حالی‌که عملیات انتحاری بیشتر افراد بی‌گناه را هدف قرار می‌دهد.


از افغانستان، [[سومالی]]، عراق و [[اوگاندا]] به‌عنوان کشورهای با بیشترین میزان حمله‌های انتحاری در بازه زمانی ۲۰۱۱-۲۰۲۱م نامبرده شده است. گفته شده که پیشینه حمله انتحاری به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ قرن نخست میلادی باز می‌گردد. به‌گفته ناظران، عملیات انتحاری در دو دهه نخست قرن بیست و یکم، تشدید گردید و تهاجم قوای [[ایالات متحده آمریکا]] به افغانستان و [[عراق]] در تشدید حمله‌های انتحاری مؤثر دانسته شده است.
از افغانستان، [[سومالی]]، عراق و [[اوگاندا]] به‌عنوان کشورهای با بیشترین میزان حمله‌های انتحاری در بازه زمانی ۲۰۱۱-۲۰۲۱م نامبرده شده است. گفته شده که پیشینه حمله انتحاری به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ قرن نخست میلادی باز می‌گردد. به‌گفته ناظران، عملیات انتحاری در دو دهه نخست قرن بیست و یکم، تشدید گردید و تهاجم قوای [[ایالات متحده آمریکا]] به افغانستان و [[عراق]] در تشدید حمله‌های انتحاری مؤثر بوده است.


==اهمیت و تأثیرگذاری==
==اهمیت و تأثیرگذاری==
بمب‌گذاری انتحاری نسبت به سایر اقدامات تروریستی با توجه به دشواری جلوگیری از انجام آن، تعهدات عمیق مذهبیِ عاملِ انتحاری، تلفات زیاد، انعکاس رسانه‌ای و فشار روانی؛ دارای اهمیت دانسته شده و از ابزارهای تأثیرگذار در کشتار شیعیان تلقی شده است.
بمب‌گذاری انتحاری نسبت به سایر اقدامات تروریستی با توجه به دشواری جلوگیری از انجام آن، تعهدات عمیق مذهبیِ عاملِ انتحاری، تلفات زیاد، انعکاس رسانه‌ای و فشار روانی؛ دارای اهمیت دانسته شده و از ابزارهای تأثیرگذار در کشتار شیعیان تلقی شده است.


به‌گفته ناظران، بمب‌گذار انتحاری در اغلب موارد از سوی گروه‌های بنیادگرای دینی استخدام و [[شهادت|شهید]] محسوب می‌شود که پس از اتمام مأموریت از پاداش [[بهشت]] جاودان بهره‌مند خواهد شد. بر این اساس بمب‌گذار انتحاری از تعهد بالای مذهبی برخوردار است و خرسند است که با انفجار خود و دیگران به‌زعم خودش در [[جهاد]] سهم گرفته است.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>
به‌گفته ناظران، بمب‌گذار انتحاری در اغلب موارد از سوی گروه‌های بنیادگرای دینی استخدام و [[شهادت|شهید]] محسوب می‌شود. بر این اساس بمب‌گذار انتحاری از تعهد بالای مذهبی برخوردار است و خرسند است که با انفجار خود و دیگران به‌زعم خودش در [[جهاد]] سهم گرفته است.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>


به گفته کارشناسان جلوگیری از حمله انتحاری دشوار است و حتی زمانی که مأموران امنیتی عامل انتحاری را شناسایی کنند، مقابله با وی سخت است؛ زیرا فرد انتحارکننده به‌مثابه سلاحی عمل می‌کند که با انفجار خود به مأموران مبارزه با تروریسم ضربه می‌زند. همچنین از این جهت که هر لحظه می‌تواند جابجا شود، نیز مقابله با او سخت است.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref> از سوی دیگر موفقیت عملیات انتحاری را ناشی از این می‌دانند که می‌تواند بیشترین تلفات و خسارات را با کمترین هزینه تحمیل کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۴.</ref>  
به گفته کارشناسان جلوگیری از حمله انتحاری دشوار است و حتی زمانی که مأموران امنیتی عامل انتحاری را شناسایی کنند، مقابله با وی سخت است؛ زیرا فرد انتحارکننده به‌مثابه سلاحی عمل می‌کند که با انفجار خود به مأموران مبارزه با تروریسم ضربه می‌زند. همچنین از این جهت که هر لحظه می‌تواند جابجا شود، نیز مقابله با او سخت است.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref> از سوی دیگر موفقیت عملیات انتحاری را ناشی از این می‌دانند که می‌تواند بیشترین تلفات و خسارات را با کمترین هزینه تحمیل کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۴.</ref>  


یکی از ویژگی‌های تأثیرگذار عملیات انتحاری رقم بلند تلفات ناشی از آن دانسته شده است؛ زیرا عامل انتحاری با رساندن خود به قلب جمعیت در محافل و اماکن مثل [[مسجد]]، [[حسینیه]] و سایر مراکز تجمع گروه هدف، زمینه کشته شدن حداکثر افراد را فراهم می‌کند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref> بر اساس یک ارزیابی در حالی که حمله‌های انتحاری تنها سه درصد از کل حمله‌های تروریستی را تشکیل می‌دهد ۴۸ درصد کل تلفات حمله‌های تروریستی را به خود اختصاص داده است.<ref>HOMELAND SECURITY AFFAIRS, "Causes & Explanations of Suicide Terrorism: A Systematic Review", Homeland security website.</ref> به‌نظر کارشناسان آمار بالای تلفات ناشی از حمله‌های انتحاری باعث می‌شود که این حمله‌ها انعکاس رسانه‌ای بالایی پیدا کنند و همین مسئله موجب می‌شود که گروه‌های تکفیری- تروریستی بیشتر از این تاکتیک استفاده کنند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>
یکی از ویژگی‌های تأثیرگذار عملیات انتحاری رقم بالای تلفات ناشی از آن دانسته شده است؛ زیرا عامل انتحاری با رساندن خود به قلب جمعیت در محافل و اماکن مثل [[مسجد]]، [[حسینیه]] و سایر مراکز تجمع گروه هدف، زمینه کشته شدن حداکثر افراد را فراهم می‌کند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref> بر اساس یک ارزیابی در حالی که حمله‌های انتحاری تنها سه درصد از کل حمله‌های تروریستی را تشکیل می‌دهد اما ۴۸ درصد از تلفات آنها را به خود اختصاص داده است.<ref>HOMELAND SECURITY AFFAIRS, "Causes & Explanations of Suicide Terrorism: A Systematic Review", Homeland security website.</ref> به‌نظر کارشناسان آمار بالای تلفات در حمله‌های انتحاری باعث می‌شود که این حمله‌ها انعکاس رسانه‌ای بالایی پیدا کنند و همین مسئله موجب می‌شود که گروه‌های تکفیری- تروریستی بیشتر از این تاکتیک استفاده کنند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>


به‌باور ناظران تکرار حمله‌های انتحاری به صورت نامرئی و ناگهانی و با تلفات زیاد، موجب افزایش فشار روانی و تبلیغاتی بر دستگاه‌های امنیتی می‌شود. معمولا انگشت انتقاد خانواده‌های قربانیان و افکار عمومی متوجه دولت‌ها و دستگاه‌های امنیتی می‌شود و این نیز گروه‌های تروریستی را تشویق به تشدید عملیات انتحاری می‌کند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>
به‌باور ناظران تکرار حمله‌های انتحاری به صورت نامرئی و ناگهانی و با تلفات زیاد، موجب افزایش فشار روانی و تبلیغاتی بر دستگاه‌های امنیتی می‌شود. معمولا انگشت انتقاد خانواده‌های قربانیان و افکار عمومی متوجه دولت‌ها و دستگاه‌های امنیتی می‌شود و این نیز گروه‌های تروریستی را تشویق به تشدید عملیات انتحاری می‌کند.<ref>ر.ک. مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶-۲۵۸.</ref>


==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
رابرت پِپ، محقق در عرصه تروریسم انتحاری در تعریف از تروریسم انتحاری نوشته است: «تروریسم انتحاری نوع منحصر به فردی از تروریسم است که در آن مهاجمان [علاوه بر] استفاده از خشونت، می‌خواهند و قادرند که برای اطمینان از موفقیت حملات‌شان جان خود را بدهند.»<ref>Andrew Eggers, ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, 2011, P. 3</ref> به گفته سوزان مارتین پژوهشگر تروریسم، عملیات انتحاری اغلب غیر نظامیان را در مناطق خارج از درگیری فعال هدف قرار می‌دهد.<ref>Martin, HANDBOOK OF TERRORISM PREVENTION AND PREPAREDNESS, 2021, P764.</ref> همچنین عملیات انتحاری خشن‌ترین نوع تروریسم ارزیابی شده است.<ref>Andrew Eggers, ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, 2011</ref> در تعریف لغوی انتحار گفته شده است: «انتحار در لغت به معنای خودکشی است. اگر انسانی برای امری دنیوی و با قصد [[خودکشی]] بدون اینکه توجیه شرعی یا عقلی داشته باشد، خود را از بین ببرد دست به انتحار زده است.»<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۲</ref> عامل انتحاری در لغت‌نامه کمبریج این گونه تعریف شده است: «کسی که بمبی را در خود پنهان کرده و خودش را به‌منظور کشتن دیگران می‌کشد.»<ref>Cambridge Dictionary, "suicide bomber", Dictionary website</ref>
عملیات انتحاری خشن‌ترین نوع تروریسم ارزیابی شده است.<ref>Andrew Eggers, ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, 2011</ref> به گفته رابرت پِپ، محقق، در تروریسمِ انتحاری مهاجمان علاوه بر استفاده از خشونت، برای اطمینان از موفقیت حملات‌شان حاضرند جان خود را نیز بدهند.<ref>Andrew Eggers, ADDRESSING THE CAUSE: AN ANALYSIS OF SUICIDE TERRORISM, 2011, P. 3</ref>انتحار در لغت نیز به معنای خودکشی است؛ از‌این‌رو انسانی که برای امری دنیوی و با قصد [[خودکشی]] بدون اینکه توجیه شرعی یا عقلی داشته باشد، خود را از بین ببرد دست به انتحار زده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۲</ref> به گفته سوزان مارتین پژوهشگر تروریسم، عملیات انتحاری اغلب غیرنظامیان را در مناطق خارج از درگیری فعال هدف قرار می‌دهد.<ref>Martin, HANDBOOK OF TERRORISM PREVENTION AND PREPAREDNESS, 2021, P764.</ref>
 
عامل انتحاری در لغت‌نامه کمبریج این گونه تعریف شده است: «کسی که بمبی را در خود پنهان کرده و خودش را به‌منظور کشتن دیگران می‌کشد.»<ref>Cambridge Dictionary, "suicide bomber", Dictionary website</ref>
{{ببینید|تروریسم}}
{{ببینید|تروریسم}}


==عملیات انتحاری در فقه شیعه==
==عملیات انتحاری در فقه شیعه==
انتحار از نظر اسلام، قبیح و از [[گناهان کبیره]] شمرده شده اقدام به آن [[حرام]] و مرتکبان آن اهل [[جهنم]] معرفی شده‌اند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۲</ref> از سوی دیگر گفته شده که «حق حیات» پیش از آن که فقط حق بشری باشد، حق حق الهی است که به انسان اعطا شده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref> از منظر جهان‌‌بینی اسلامی گفته شده که انسان در قبال حق حیات داری حق و تکلیف است یعنی از جانبی حق زنده ماندن دارد و از جانب دیگر مکلف است از زندگی خود دفاع و پاسداری کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref> بنابراین از نظر اسلامی حفاظت از حیات بر انسان واجب دانسته شده و عدم توجه به سلامتی و مراقبت از حق حیات حرام شمرده شده است. از این رو در حرمت سلب هیچ تردیدی نیست.<ref>ر.ک. محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref> فقه‌پژوهان شیعه حرمت سلب حق حیات را مستند به هر چهار منبع [[آیه|آیات]]، [[حدیث|روایات]]، [[عقل]] و [[اجماع]] کرده‌اند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref>  
از دید برخی فقه‌پژوهان شیعه اسلام عملیات انتحاری را به‌صورت مطلق حرام می‌داند و این امر مشترک بین مذاهب اسلامی دانسته شده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۳.</ref> در عملیات انتحاری علاوه بر [[خودکشی]]، بحث دیگرکشی و توسل به خشونت، ایجاد رعب و وحشت در جامعه و اعمال فشار سیاسی نیز دخیل است و ماهیت غافلگیرانه و ظالمانه دارد و اهداف نامشروع را دنبال می‌کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۳.</ref>  


در عملیات انتحاری علاوه بر [[خودکشی]] بحث دیگرکشی و توسل به خشونت، ایجاد رعب و وحشت در جامعه و اعمال فشار سیاسی نیز دخیل دانسته شده و گفته شده که ماهیت غافلگیرانه و ظالمانه دارد و اهداف نامشروع را دنبال می‌کند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۳.</ref> از دید برخی فقه‌پژوهان شیعه با توجه به اینکه تأکید [[اسلام]] از جمله مکتب [[شیعه|تشیع]] بر صلح و سعادت انسان است و حق حیات را از حقوق اساسی انسان برمی‌شمارد نمی‌تواند مشوق عملیات انتحاری باشد. گفته شده که اسلام عملیات انتحاری را به‌صورت مطلق حرام می‌داند و این امر مشترک بین مذاهب اسلامی دانسته شده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۳.</ref> {{ببینید|خودکشی}}
همچنین انتحار از نظر اسلام، از [[گناهان کبیره]] شمرده شده و اقدام به آن [[حرام]] و مرتکب آن اهل [[جهنم]] معرفی شده‌ است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۲</ref> فقه‌پژوهان شیعه حرمت سلب حق حیات را مستند به هر چهار منبع [[آیه|آیات]]، [[حدیث|روایات]]، [[عقل]] و [[اجماع]] کرده‌اند.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۷.</ref>{{ببینید|خودکشی}}


===فرق عملیات انتحاری با عملیات استشهادی===
===تفاوت عملیات انتحاری با عملیات استشهادی===
{{اصلی|عملیات استشهادی}}
{{اصلی|عملیات استشهادی}}
عملیات استشهادی به اقدامی اطلاق شده است که شخصی با [[قصد قربت]] و با علم به [[شهادت]] و با هدف ضربه زدن به دشمن و با فرض اینکه راه دیگری وجود ندارد به آن دست می‌زند و در این راه کشته می‌شود. عملیات استشهادی از نظر [[مجتهد|فقیهان]] [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]، مشروط به شرایط ذیل، مجاز شمرده شده است<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>:
عملیات استشهادی به اقدامی اطلاق شده است که شخصی با [[قصد قربت]] و با علم به [[شهادت]] و با هدف ضربه‌زدن به دشمن و با فرض اینکه راه دیگری وجود ندارد به آن دست می‌زند و در این راه کشته می‌شود. عملیات استشهادی از نظر [[مجتهد|فقیهان]] [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، مشروط به شرایط ذیل، مجاز شمرده شده است<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>:
*جنبه دفاعی دارد.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>
*جنبه دفاعی دارد.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>
*نیاز به مجوز حاکم شرع دارد.<ref>محمدعلی، «مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت»، وبگاه حوزه.</ref>
*نیاز به مجوز حاکم شرع دارد.<ref>محمدعلی، «مشروعیت عملیات استشهادی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه و اهل سنت»، وبگاه حوزه.</ref>
خط ۳۵: خط ۳۷:
*مصلحت اسلام و مسلمانان چنین اقدامی را ایجاب کند.
*مصلحت اسلام و مسلمانان چنین اقدامی را ایجاب کند.
*هدف جلوگیری از تجاوز و تهاجم دشمنان اسلام باشد.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>
*هدف جلوگیری از تجاوز و تهاجم دشمنان اسلام باشد.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>
ملاک عملیات استشهادی جهاد و دفاع و هدف از آن دفاع از [[اسلام|دین]]، مال و ناموس مسلمانان معرفی شده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref> اما در عملیات انتحاری از یک طرف اغلب افراد بی‌گناه و مسلمانان هدف قرار می‌گیرند<ref>نگاه کنید به محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۸.</ref> جریان‌های سلفی- تکفیری چون معتقد به [[جهاد ابتدایی]] هستند و غیر از خود حتی دیگر مسلمانان را قبول ندارند برای ایجاد دولت اسلامی مورد نظر خود و به‌زعم خودشان برای کشتن دشمنان خدا دست به عملیات انتحاری می‌زنند.<ref>بدخشان، شیرزاد و داوند، «تأثیر عملیات انتحاری جریان سلفی- تکفیری بر پدیده اسلام‌هراسی»، ۱۳۹۹ش، ص۱۵۰.</ref>
ملاک عملیات استشهادی جهاد و دفاع و هدف از آن دفاع از [[اسلام|دین]]، مال و ناموس مسلمانان معرفی شده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref> اما در عملیات انتحاری جریان‌های سلفی- تکفیری چون معتقد به [[جهاد ابتدایی]] هستند و غیر از خود حتی دیگر مسلمانان را کافر می‌دانند برای ایجاد دولت اسلامی مورد نظر خود و به‌زعم خودشان برای کشتن دشمنان خدا دست به عملیات انتحاری می‌زنند.<ref>بدخشان، شیرزاد و داوند، «تأثیر عملیات انتحاری جریان سلفی- تکفیری بر پدیده اسلام‌هراسی»، ۱۳۹۹ش، ص۱۵۰.</ref> همچنین در عملیات انتحاری اغلب افراد بی‌گناه و مسلمانان هدف قرار می‌گیرند.<ref>نگاه کنید به محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۸.</ref>  


==عملیات انتحاری علیه شیعیان==
==عملیات انتحاری علیه شیعیان==
به باور پژوهشگران حوزه عملیات انتحاری، [[شیعه|شیعیان]] در کشورهای مختلف اسلامی هدف حملات تروریستی انتحاری بوده و تلفات زیادی را متقبل شده‌اند از جمله در [[ایران]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[عراق]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[نیجریه]]، شاهد عملیات‌های مکرر انتحاری علیه شیعیان بوده‌ایم.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۴.</ref> بر اساس یک تحقیق انجام شده در بخش خشونت‌های فرقه‌ای، گروه‌های رادیکال [[اهل سنت و جماعت|سنی مذهب]] از افزایش قدرت شیعیان نگران انند و به همین دلیل شیعیان را هدف قرار می‌دهند.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P5</ref> مجله تروریسم و خشونت سیاسی، گزارش داده است که از میان ۶۲۲۴ عملیات انتحاری که از ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۶م ثبت شده است، ۵۲۹۸ حمله یعنی ۸۵ درصد کل حملات توسط گروه‌های تندرو سنی مذهب انجام شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P5</ref>همین مجله گزارش داده است که در ۱۵ سال اخیر (۲۰۰۱-۲۰۱۶م) حملات گروه‌های تندرو سنی مذهب بجای هدف قرار دادن کافران غربی به سمت مسلمانان اقلیت به‌زعم ان‌ها [[ارتداد|مرتد]] متمرکز شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P4</ref>
به باور پژوهشگران حوزه عملیات انتحاری، [[شیعه|شیعیان]] در کشورهای مختلف اسلامی هدف حملات تروریستی انتحاری بوده و تلفات زیادی را متحمل شده‌اند از جمله در [[ایران]]، [[افغانستان]]، [[پاکستان]]، [[عراق]]، [[سوریه]]، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[نیجریه]]، حملات انتحاری علیه شیعیان رقم خورده است.<ref>محمدی الموتی، جلالی و شوشتری، «حق حیات و سلب آن از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشر با تأکید بر عملیات انتحاری»، ۱۳۹۶ش، ص۱۵۴.</ref> بر اساس گزارشی، گروه‌های رادیکال [[اهل سنت و جماعت|سنی‌مذهب]] از افزایش قدرت شیعیان نگران‌انند و به همین دلیل شیعیان را هدف قرار می‌دهند.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P5</ref>  


از [[القاعده]]، انصار السنه- بعدا [[داعش]]، [[طالبان]] [[داعش شاخه خراسان]]، جبهه فتح الشام، بوکوحرام (الولایة الاسلامیه غرب افریقا)، تحریک طالبان پاکستانی، لشکر جهنگوی، جیش محمد و جندالله به‌عنوان عوامل حملات انتحاری علیه شیعیان نامبرده شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P3-14.</ref>
مجله تروریسم و خشونت سیاسی، گزارش داده است که از میان ۶۲۲۴ عملیات انتحاری که از ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۶م ثبت شده است، ۵۲۹۸ حمله یعنی ۸۵ درصد کل حملات توسط گروه‌های تندرو سنی‌مذهب انجام شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P5</ref>همین مجله گزارش داده است که در ۱۵ سال اخیر (۲۰۰۱-۲۰۱۶م) حملات گروه‌های تندرو سنی‌مذهب به‌جای هدف قراردادن کافران غربی به سمت مسلمانان اقلیت به‌زعم آن‌ها [[ارتداد|مرتد]] متمرکز شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P4</ref>
 
از [[القاعده]]، [[داعش]]، [[طالبان]] [[داعش شاخه خراسان]]، جبهه فتح الشام، بوکوحرام (الولایة الاسلامیه غرب افریقا)، تحریک طالبان پاکستانی، لشکر جهنگوی، جیش محمد و جندالله به‌عنوان عوامل حملات انتحاری علیه شیعیان نامبرده شده است.<ref>Choi, Acosta, "Sunni Suicide Attacks and Sectarian Violence", 2018, P3-14.</ref>
{{ببینید|فهرست حملات تروریستی علیه شیعیان}}
{{ببینید|فهرست حملات تروریستی علیه شیعیان}}


خط ۵۱: خط ۵۵:


همچنین احمد رشید و همکارانش عملیات [[فلسطین|فلسطینی‌ها]] علیه [[اسرائیل]] در ۱۹۹۴م را مصداقی از حملات انتحاری دانسته‌اند<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
همچنین احمد رشید و همکارانش عملیات [[فلسطین|فلسطینی‌ها]] علیه [[اسرائیل]] در ۱۹۹۴م را مصداقی از حملات انتحاری دانسته‌اند<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P4</ref> در حالی که افرادی مثل یوسف قرضاوی دانشمند مسلمان اهل سنت، حملات فلسطینی‌ها علیه اسرائیل را [[جهاد دفاعی]] و مصداق [[عملیات استشهادی]] می‌دانند.<ref>قرضاوی، فقه الجهاد، ۲۰۰۹م، ص۱۱۹۸ و ۱۱۹۹.</ref>  
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P4</ref> در حالی که افرادی مثل یوسف قرضاوی دانشمند مسلمان اهل‌سنت، حملات فلسطینی‌ها علیه اسرائیل را [[جهاد دفاعی]] و مصداق [[عملیات استشهادی]] می‌دانند.<ref>قرضاوی، فقه الجهاد، ۲۰۰۹م، ص۱۱۹۸ و ۱۱۹۹.</ref>  
{{جعبه نقل قول
{{جعبه نقل قول
|عنوان= وزارت امنیت داخلی [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]:
|عنوان= وزارت امنیت داخلی [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]]:
خط ۶۱: خط ۶۵:


گفته شده که حملات انتحاری در شروع هزاره سوم میلادی توسط [[چچین|چیچینی‌ها]] علیه ارتش [[روسیه]]، [[کشمیر|کشمیری‌ها]] علیه هند و القاعده علیه [[ایالات متحده آمریکا]] ادامه یافت و حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱م مهمترین و بزرگترین حمله انتحاری بود که در تاریخ ثبت گردید و پس از آن عملیات انتحاری به تاکتیک مُد روز گروه‌های تروریستی تبدیل گردید.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
گفته شده که حملات انتحاری در شروع هزاره سوم میلادی توسط [[چچین|چیچینی‌ها]] علیه ارتش [[روسیه]]، [[کشمیر|کشمیری‌ها]] علیه هند و القاعده علیه [[ایالات متحده آمریکا]] ادامه یافت و حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱م مهمترین و بزرگترین حمله انتحاری بود که در تاریخ ثبت گردید و پس از آن عملیات انتحاری به تاکتیک مُد روز گروه‌های تروریستی تبدیل گردید.<ref>Rashid, Ali Baig, and Malik, "The Pashtuns use of Suicide Bombing as a Military Operation
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P4</ref> تهاجم قوای غربی به [[افغانستان]] و [[عراق]] نیز در تشدید این حملات موثر دانسته شده است.<ref> Annual Review of Political Science, "The Rise and Spread of Suicide Bombing", Annual Review Website.</ref>
in Afghanistan and Pakistan", 2021, P4</ref> تهاجم قوای غربی به [[افغانستان]] و [[عراق]] نیز در تشدید این حملات مؤثر دانسته شده است.<ref> Annual Review of Political Science, "The Rise and Spread of Suicide Bombing", Annual Review Website.</ref>
 
پژوهشگران معتقدند موج حملات انتحاری پس از یازده سپتامبر در میان گروه‌های تروریستی اسلام‌گرا از قبیل [[طالبان]]، القاعده و [[داعش]] افزایش یافته است. براین اساس در حالی که بین ۱۹۸۰م تا ۲۰۰۳م تعداد کل عملیات‌های انتحاری ثبت شده در سراسر جهان ۳۱۵ حمله گزارش شده است،<ref>Wilkens , "Suicide Bombers and Society", 2011, P25</ref> تنها در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵م تعداد حملات به ۱۱۹۱ حمله رسیده است<ref>مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل
پژوهشگران معتقدند موج حملات انتحاری پس از یازده سپتامبر در میان گروه‌های تروریستی اسلام‌گرا از قبیل [[طالبان]]، القاعده و [[داعش]] افزایش یافته است. براین اساس در حالی که بین ۱۹۸۰م تا ۲۰۰۳م تعداد کل عملیات‌های انتحاری ثبت شده در سراسر جهان ۳۱۵ حمله گزارش شده است،<ref>Wilkens , "Suicide Bombers and Society", 2011, P25</ref> تنها در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵م تعداد حملات به ۱۱۹۱ حمله رسیده است<ref>مبینی کشه و امیدی، «موج چهارم تروریسم و روندهای آینده تروریسم بین الملل
»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶.</ref> و در سال ۲۰۰۷م تنها در افغانستان و پاکستان، ۲۱۶ حمله انتحاری گزارش شده است.<ref>Wilkens , "Suicide Bombers and Society", 2011, P25</ref>
»، ۱۳۹۸ش، ص۲۵۶.</ref> و در سال ۲۰۰۷م تنها در افغانستان و پاکستان، ۲۱۶ حمله انتحاری گزارش شده است.<ref>Wilkens , "Suicide Bombers and Society", 2011, P25</ref>


===عناصر و شیوه‌های عملیات انتحاری===
===عناصر و شیوه‌های عملیات انتحاری===
نجف زاده و جمالی در پژوهشی مرتبط با عملیات انتحاری و با تمرکز بر حملات انتحاری [[داعش]] پنج عنصر را به‌عنوان مشخصات حملات انتحاری گروه‌های تکفیری از جمله داعش بر شمرده‌اند:
در پژوهشی مرتبط با عملیات انتحاری و با تمرکز بر حملات انتحاری [[داعش]] پنج عنصر به‌عنوان مشخصات حملات انتحاری گروه‌های تکفیری از جمله داعش بر شمرده شده است:
*خلافت اسلامی؛ در نظام فکری داعش تمام افراد و هویت‌ها برای موجودیت و قدرت خلافت باید هزینه شوند.
*خلافت اسلامی؛ در نظام فکری داعش تمام افراد و هویت‌ها برای موجودیت و قدرت خلافت باید هزینه شوند.
*جهاد؛ در منظومه فکری گروه‌های تکفیری [[جهاد]] مسلحانه تنها شیوه گسترش [[اسلام]] است.
*جهاد؛ در منظومه فکری گروه‌های تکفیری [[جهاد]] مسلحانه تنها شیوه گسترش [[اسلام]] است.
خط ۷۵: خط ۸۰:


==کشورهای با بیشترین حمله‌های انتحاری==
==کشورهای با بیشترین حمله‌های انتحاری==
بر اساس گزارش مرکز اقدام علیه خشونت مسلحانه، در بازه زمانی ده ساله (۲۰۱۱-۲۰۲۱)، در ۱۶ کشور جهان حمله انتحاری ثبت شده است که در این میان [[افغانستان]] (۹۲۷ نفر کشته و زخمی غیر نظامی)، [[سومالی]] (۲۵۸)، [[عراق]] (۹۵) و [[اوگاندا]] (۴۰)، شاهد بیشترین تلفات ناشی از حمله‌های انتحاری بوده‌اند.<ref>AOAV, "Average civilian casualties per suicide bombing globally rose 56% in 2021 compared to 2020, AOAV finds", Reliefweb.</ref> افغانستان به دلیل اینکه ۶۵ درصد کل تلفات افراد بی‌گناه ناشی از حمله‌های انتحاری در آن رخداده است، آسیب‌پذیرترین کشور جهان شناخته شده است.<ref>AOAV, "Average civilian casualties per suicide bombing globally rose 56% in 2021 compared to 2020, AOAV finds", Reliefweb.</ref> به گفته حکمت کرزی پژوهشگر امور تروریسم، پس از حضور نیروهای آمریکا و ناتو در افغانستان، حملات انتحاری شروع کندی داشت ولی به تدریج بسیار افزایش یافت. به گزارش بولتن امنیت و تروریسم متعلق به مرکز مطالعات خلیج (فارس)، در حالی که در سال‌های نخست حضور قوای غربی در افغانستان شاهد تعداد کمی از حملات انتحاری بودیم (مثلا در ۲۰۰۲م ۱ حمله، در ۲۰۰۳م ۲ حمله و در ۲۰۰۴م ۶ حمله) اما در سال‌های بعد موج حملات انتحاری گسترش یافت بگونه‌ای که در سال ۲۰۰۶م ۱۱۸ حمله انتحاری صورت گرفت.<ref>Karzai, "Suicide Terrorism:
بر اساس گزارش مرکز اقدام علیه خشونت مسلحانه، در بازه زمانی ده ساله (۲۰۱۱-۲۰۲۱م)، در ۱۶ کشور جهان حمله انتحاری ثبت شده است که در این میان [[افغانستان]] (۹۲۷ نفر کشته و زخمی غیر نظامی)، [[سومالی]] (۲۵۸)، [[عراق]] (۹۵) و [[اوگاندا]] (۴۰)، شاهد بیشترین تلفات ناشی از حمله‌های انتحاری بوده‌اند.<ref>AOAV, "Average civilian casualties per suicide bombing globally rose 56% in 2021 compared to 2020, AOAV finds", Reliefweb.</ref> افغانستان به دلیل اینکه ۶۵ درصد کل تلفات افراد بی‌گناه ناشی از حمله‌های انتحاری در آن رخداده است، آسیب‌پذیرترین کشور جهان شناخته شده است.<ref>AOAV, "Average civilian casualties per suicide bombing globally rose 56% in 2021 compared to 2020, AOAV finds", Reliefweb.</ref> به گفته حکمت کرزی پژوهشگر امور تروریسم، پس از حضور نیروهای آمریکا و ناتو در افغانستان، حملات انتحاری شروع کندی داشت ولی به تدریج بسیار افزایش یافت. به گزارش بولتن امنیت و تروریسم متعلق به مرکز مطالعات خلیج (فارس)، در حالی که در سال‌های نخست حضور قوای غربی در افغانستان شاهد تعداد کمی از حملات انتحاری بودیم (مثلا در ۲۰۰۲م ۱ حمله، در ۲۰۰۳م ۲ حمله و در ۲۰۰۴م ۶ حمله) اما در سال‌های بعد موج حملات انتحاری گسترش یافت بگونه‌ای که در سال ۲۰۰۶م ۱۱۸ حمله انتحاری صورت گرفت.<ref>Karzai, "Suicide Terrorism:
The Case of Afghanistan", 2007, P35</ref> و در سال ۲۰۰۷م تعداد حملات انتحاری ثبت شده به ۱۶۰ مورد رسید.<ref>Wilkens , Suicide Bombers and Society", 2011, P25.</ref> [[سراج الدین حقانی]] رهبر [[شبکه حقانی]] در اسفند ۱۴۰۰ش اعتراف کرد که تنها شبکه تحت رهبری او ۱۰۵۰ نفر مهاجم انتحاری را در طول یک و نیم دهه گذشته اعزام کرده است.<ref>بی‌بی‌سی فارسی، «سراج‌الدین حقانی فرستادن ۱۰۵۰ مهاجم انتحاری از سوی 'شبکه حقانی' را در دو دهه گذشته تایید کرد.»، وبگاه بی‌بی‌سی.</ref>
The Case of Afghanistan", 2007, P35</ref> و در سال ۲۰۰۷م تعداد حملات انتحاری ثبت شده به ۱۶۰ مورد رسید.<ref>Wilkens , Suicide Bombers and Society", 2011, P25.</ref> [[سراج الدین حقانی]] رهبر [[شبکه حقانی]] در اسفند ۱۴۰۰ش اعتراف کرد که تنها شبکه تحت رهبری او ۱۰۵۰ نفر مهاجم انتحاری را در طول یک و نیم دهه گذشته اعزام کرده است.<ref>بی‌بی‌سی فارسی، «سراج‌الدین حقانی فرستادن ۱۰۵۰ مهاجم انتحاری از سوی 'شبکه حقانی' را در دو دهه گذشته تایید کرد.»، وبگاه بی‌بی‌سی.</ref>