وحدت وجود: تفاوت میان نسخه‌ها

وحدت وجود را عمده‌ترین عامل نقد [[تصوف]] از سوی مخالفان این جهان‌بینی قلمداد کرده‌اند.<ref>یثربی، فلسفه عرفان، ۱۳۷۴ش، ص۱۷۲.</ref> فراوانی نقدهای واردشده بر وحدت وجود ناشی از اهمیت این نظریه قلمداد شده است.<ref>یزدان‌پناه، مبانی و اصول عرفان نظری، ۱۳۸۹ش، ص۱۶۶.</ref> برخی محققان، نظر منتقدان وحدت وجود درباره لوازم این عقیده را در سه موضوع حلول و اتحاد، همه‌خدایی و پوچ‌بودن غیر خدا صورت‌بندی کرده‌اند.<ref>مطهری، عرفان حافظ، ۱۳۷۳ش، ص۸۹؛ یثربی، فریب سراب، ۱۳۹۷ش، ص۶۲-۶۳؛ امینی‌نژاد، آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی، ۱۳۹۰ش، ص۲۴۳-۲۴۵؛ یوسف‌پور، نقد صوفی، ۱۳۸۰ش، ص۱۶۲-۱۶۳.</ref> محققانی از صوفیه<ref>برای نمونه ن.ک: شبستری، گلشن راز، ۱۳۶۸ش، ص۸۵.</ref> و غیر آنها،<ref>مطهری، عرفان حافظ، ۱۳۷۳ش، ص۸۹؛ یثربی، فریب سراب، ۱۳۹۷ش، ص۶۲-۶۳؛ امینی‌نژاد، آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی، ۱۳۹۰ش، ص۲۴۳-۲۴۵.</ref> از جمله [[میرزا جواد ملکی تبریزی]]،<ref>ملکی تبریزی، رساله لقاء الله، ۱۳۸۵ش، ص۲۳۶.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]]<ref>خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۳۸۹-۳۹۰.</ref> و [[جلال‌الدین همایی]]،<ref>همایی، مولوی‌نامه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹۸.</ref> این برداشت‌ها از وحدت وجود را نادرست و ناشی از ناتوانی منتقدان از فهم دقیق وحدت وجود دانسته‌اند.

در میان گروه دومِ مخالفان وحدت وجود، انتقاد از وحدت وجود ناشی از مخالفت آن با بینش دینی دانسته شده است.<ref>یثربی، فریب سراب، ۱۳۹۷ش، ص۶۸-۶۹.</ref> تسری پلیدی‌ها و ضعف‌های مظاهر وجود (موجودات) به خداوند، در صورت اعتقاد به وحدت وجود، مهم‌ترین دلیل انتقاد این گروه به وحدت وجود قلمداد شده است.<ref>یثربی، فریب سراب، ۱۳۹۷ش، ص۶۹.</ref> از گروه دوم به عالمانی چون، برهان‌الدین بقاعی<ref>بقاعی، مصرع التصوف، ۱۴۰۰ق، ص۱۲۳.</ref> (درگذشت: ۸۸۵ق) از [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] و [[شیخ حر عاملی]]،<ref>حر عاملی، الرسالة الاثناعشریه، ۱۴۳۲ق، ص۷۹-۱۱۰.</ref> [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]،<ref>مجلسی، عین الحیات، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۹۳-۹۴.</ref> [[سید محمدباقر خوانساری]]،<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۸، ص۶۱.</ref> [[سید هبةالدین شهرستانی|سید هبة‌الدین شهرستانی]]،<ref>الحسنی، السید هبة‌الدین الحسینی الشهرستانی، ۱۴۲۹ق، ص۱۰۷.</ref> [[ذبیح‌الله محلاتی]]<ref>محلاتی، کشف الاشتباه، ۱۳۷۷ق، ص۱۴۶-۱۵۲.</ref> و [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]]<ref>صافی گلپایگانی، نگرشی بر فلسفه و عرفان، ۱۴۰۰ش، ص۳-۴۰.</ref> و [[ناصر مکارم شیرازی]]<ref>مکارم شیرازی، جلوه حق، ۱۳۸۴ش، ص۵۳.</ref> از [[شیعه]] اشاره شده است. مکارم شیرازی معتقد است که نظریه وحدت وجود شدیداً مورد اعتراض فقیهان شیعه بوده است.<ref>مکارم شیرازی، جلوه حق، ۱۳۸۴ش، ص۵۳.</ref> در [[فتوا|استفتائات]] مراجع تقلید شیعه، فتاوایی در رد وحدت وجود دیده می‌شود.<ref>«[https://daralsadegh.ir/%D9%85%D9%88%D8%B6%D8%B9-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D9%82%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DB%8C-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D9%88/ موضع‌گیری‌های فقهای شیعه درباره وحدت وجود]»، در تارنمای مؤسسه دارالصادق.</ref>