سوره رعد: تفاوت میان نسخه‌ها

==معرفی==

نام سوره اشاره به پدیده رعد (به معنای غرّش آسمان) و [[تسبیح]] الهی گفتن آن دارد که در [[آیه]] ۱۳ از آن سخن گفته شده است.<ref>ابن‌عاشور، تفسیر التحریر و التنویر، ۱۹۸۴م، ج۱۳، ص۷۵.</ref>

در مورد [[سوره‌های مکی|مکی]] یا [[سوره‌های مدنی|مدنی]] بودن سوره رعد اختلاف است. برخی از [[مفسر|مفسران]] همچون علامه طباطبایی با تکیه بر محتوای سوره، آن را جزو سوره‌های مکی دانسته‌اند؛<ref>طباطبائی، المیزان، ج۱۱، ص ۲۵۸؛ ابن عاشور، تفسیر التحریر و التنویر، ۱۹۸۴م، ج۱۳، ص ۷۶؛ سید قطب،  فی ظلال القرآن، ۱۹۷۶، ج۵، جزء ۱۳، ص ۶۳.</ref> اما [[محمدهادی معرفت]] مدنی‌بودن را ترجیح می‌دهد و می‌نویسد تمام روایاتی که [[ترتیب نزول]] سوره‌ها را نقل می‌کنند، این سوره را مدنی ذکر کرده‌اند.<ref>معرفت، آموزش علوم قرآن، ج۱، ص۱۷۷. دیگر کسانی که این سوره را مدنی خوانده‌اند: زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۹۵. ابن جوزی، زاد المسیر، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۲۹۹.</ref> بنابر نظر معرفت، سوره رعد در [[ترتیب نزول]] نود و ششمین سوره‌ای است که بر [[پیامبر(ص)]] نازل شده است.<ref>معرفت، آموزش علوم قرآن، ج۱، ص۱۶۸. رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۶۲ش، ص۵۸۴. البته برخی آن را نود و پنجمین سوره(زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۹۴) و برخی دیگر هفتاد و سومین (مقدمتان فی علوم القرآن، ص ۹) سورهٔ نازل‌شده بر پیامبر دانسته‌اند.</ref> این سوره در [[چینش کنونی قرآن|چینش کنونی]] [[مصحف|مُصحَف]]، سیزدهمین سوره است و در [[جزء (قرآن)|جزء]] ۱۳ قرآن جای دارد.

سوره رعد جزو [[سوره‌های مثانی]] و از سوره‌های نسبتاً متوسط [[قرآن]] است که کمتر از نیم [[جزء]] قرآن را در بر می‌گیرد. این سوره ۴۳ [[آیه]]، ۸۵۴ کلمه و ۳۵۴۱ حرف دارد. این سوره با [[حروف مقطعه]] آغاز می‌شود و آیه پانزدهم آن [[عزائم|سجده مستحب]] دارد.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۴۰.</ref> یعنی هنگام شنیدن یا قرائت آن، سجده کردن مستحب است.

ترجمه: و اوست كسى كه زمين را گسترانيد و در آن، كوهها و رودها نهاد، و از هر گونه ميوه‌اى در آن، جفت جفت قرار داد. روز را به شب مى‌پوشاند. قطعاً در اين [امور] براى مردمى كه تفكّر مى‌كنند نشانه‌هايى وجود دارد.

[[پرونده:آیه الا بذکر الله.jpg|بندانگشتی|250px|تنها با یاد خداست که دلها آرامش می‌یابد]]

ترجمه: در حقيقت، خدا حال قومى را تغيير نمى‌دهد تا آنان حال خود را تغيير دهند.

از این آیه برداشت می‌شود که [[خداوند]] نعمت هیچ قومی را تغییر نمی‌دهد و آنان را [[عذاب]] نمی‌کند مگر آنکه خود راه عصیان در پیش گیرند. سنت الهی این است که اگر [[کفران نعمت|کفران]] را جایگزین [[شکر|شُکر]] و عصیان را جایگزین طاعت کنند، سعادت آنان به نگون‌بختی بدل خواهد شد.<ref>طبرسی، مجمع البیان؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن؛ طباطبائی، المیزان، ذیل آیه ۱۳ رعد.</ref> برخی از مفسران، تفسیری دیگر از این آیه دارند و می‌گویند سرنوشت هر قومی به تصمیم آنان گره خورده است و هر قومی با اراده خود، زندگی‌اش را دگرگون می‌کند.<ref>سید قطب،  فی ظلال القرآن، ۱۹۷۶، ذیل آیه؛ محمدجواد مغنیه، التفسیر الکاشف، ذیل آیه؛ زحیلی، التفسیر المنیر، ۱۴۱۸ق، ذیل آیه. برای بحث و نقد این دیدگاه: خرمشاهی، تفسیر و تفاسیر جدید، ص۱۲۴-۱۳۱.</ref> از [[حدیث|روایات]] مختلف نیز فهمیده می شود که آیه دلالتی بر این ندارد که انسان ها در تمام کارها اختیار کامل دارند  به گونه‌ای که تدبیر امور جهان هستی از دست خدا خارج باشد چنان چه فرقه ی [[قدریه]] بر این باور است و نیز گناهانی مانند: ستم بر مردمان، رها کردن عادات خیر ونیکی در حق دیگران، کفران نعمت، ترک شکر را نمونه‎‌هایی از گناهانی دانسته که خداوند به سبب آنها نعمت‌هایش را از مردمان می‌گیرد. <ref>بحرانی، البرهان في تفسير القرآن۷ ج۳۷ ص۲۳۶</ref>[[مرتضی مطهری|مطهری]] اسلام پژوه معاصر از آیه استفاده کرده که تغییر اخلاق و روحیه مقدم است بر تغییرات اجتماعی و اقتصادی و به منزله علت است نه معلول. <ref>https://lms.motahari.ir/book-page/125/یادداشت‏ها،%20ج%20‏2?page=407</ref>وی هم‌چنین سرّ تفوّق و انحطاط، اعتلا و تنزل، سربلندی و سرافکندگی امت‌ها را براساس این آیه و آیات دیگر قرآن نتیجه دخالت ملت‌ها در دست گرفتن  مقدرات خود دانسته است.<ref>https://lms.motahari.ir/book-page/127/یادداشت‏ها،%20ج%20‏4?page=16

</ref>

[[علامه طباطبایی]]  در جمع بندی این آیه به سه نکته اشاره کرده است ۱- محو و اثبات که همان حکم و قضاء الهی است شامل تمام حوادث جهان هستی است چنان چه در آیه ۳ سوره احقاف بدان تصریح کرده است.۲-خداوند سبحان در هر چیزی قضای ثابت وغیر قابل تغییری دارد و البته  خداوند قضای غیر حتمی هم داردچنان  چه برخی از آیات و روایات  هم بر این مطلب دلالت دارند مانند روایاتی که  [[دعا]] و [[صدقه]] را مانع قضاء سوء می داند. ۳-قضاء الهی تقسیم می‌شود به قضاء متغیر و غیر متغیر(ثابت) <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۱ق، ج۱۱، ص۳۲۷-۳۲۸

</ref>

در تفسیر المیزان [[علامه طباطبایی]] آیاتی از قرآن را به عنوان غرر آیات {{یاد| مانند:سوره رعدآیه ۷، سوره حجر ایه ۹، سوره نحل آیه ۷۷، سوره اسراء آیه ۲۰، سوره ذاریات آیه ۵۶ ومن غرر آياتها قوله تعالى : « وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ».طباطبایی، الميزان في تفسيرالقرآن، الناشر

منشورات اسماعيليان، ج۱۸، ص۳۶۴.}}معرفی کرده است. غُرَر در لغت جمع غُرّه به معنای درخشندگی و برجستگی است و نیز به سفیدی موجود در پیشانی گاو به دلیل دورنمای خاص آن گفته می‌شود.و در اصطلاح به آیاتی گفته می‌شود که با درخشش، برجستگی و نقش کلیدی و زیربنایی ویژه‌ای دارند که به غررالایات معروفند.[[آیت الله جوادی آملی]] معيار غُرَر الآيات را  كليدی بودن آن آيات، عُلوِّ متن، ايجازِ اعجازآميز، اتقان در برهان، جمع برهان و عرفان در بيان قرآنی و نيز راهگشایی آن ها برای آيات ديگر و پايه و ميزانِ عدل بودن و روشنگري برای پيچيدگی احاديث دانسته است.<ref>http://nooralyaghin.com/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%D8%AE%D8%B5%D8%B5%DB%8C%E2%80%8C-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D8%AA/item/1782-%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D8%A7%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%BA%D8%B1%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%A2%DB%8C%D8%A7%D8%AA.html

</ref>

{{اصلی|آیه ۲۸ سوره رعد}}

ترجمه: آگاه باش كه با ياد خدا دل‌ها آرامش مى‌يابد.{{یاد| آیه ۲۸ سوره رعد در واقع تکمیل کننده آیه ۲۷ است که در این آیه پیامبر خدا(ص) در جواب كافران که مى‌گويند: چرا از جانب پروردگارش معجزه‌اى بر او نازل نمى‌شود؟ می گوید:خدا هر كه را بخواهد گمراه مى‌كند. و هر كه را به درگاه او روى كند، هدايت مى‌كند (وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ أَنَابَ) و در آیه ۲۸ در معرفی این افرادی که خداوند هدایتشان می‌کند می‌فرماید: الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ الله تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ترجمه:  آنها کسانی هستند که ایمان آورده‌اند، و دل‌هایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است؛ آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد!}}

گفته شده است از این آیه، انحصار فهمیده می‌شود؛ یعنی فقط با یاد [[خدا|خداست]] که دل‌ها آرامش می‌گیرند.<ref>طباطبائی، المیزان، ذیل آیه.</ref> و مراد از «ذکر» هر نوع یاد خداست، چه لفظی باشد و چه غیرلفظی یا با قرآن باشد یا بدون آن.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۳۵۵.</ref> از [[امام صادق(ع)]] نقل شده است: «به وسیله [[محمد(ص)]] دل‌ها آرامش می‌یابند و اوست ذکر خداوند و پرده‌دار و دربان او.»<ref>عیاشی، تفسیر عیاشی، ج۲، ص۲۱۱، ح۴۴.</ref> و اینکه «رسول خدا(ص) به [[امام علی علیه السلام|علی بن ابی‌طالب(ع)]] فرمود: آیا می‌دانی [این آیه] درباره چه کسی نازل شده است؟... درباره کسی نازل شده که مرا تصدیق کند و به من [[ایمان]] بیاورد و تو و [[اهل‌بیت(ع)|عترت]] تو را که بعد از تو هستند دوست بدارد و امر [ولایت] را به تو و [[امامان شیعه|ائمه]] بعد از تو تسلیم کند».<ref>کوفی، تفسیر فرات، ۱۴۱۰ق، ص۲۰۷.</ref> در روایت دیگری پیامبر خدا(ص) در تفسیر آیه فرمود:کسانی که دل‌هایشان تنها با یاد خدا آرام می‌گیرد ما اهلبیت هستیم و شیعیان ما <ref>بحرانی، سیدهاشم، البرهان في تفسير القرآن، الناشر: مؤسسة البعثة، ج۳، ص۲۵۳  

</ref>

ترجمه: كسانى كه كافر شدند مى‌گويند: «تو ([[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد]]) فرستاده نيستى». بگو كافى است خدا و آن كس كه نزد او علم كتاب است، ميان من و شما گواه باشد.

[[آیه]] بیست و پنجم سوره رعد{{یاد|وَالَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ ۙ أُولَٰئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ ترجمه: آنها که عهد الهی را پس از محکم کردن می‌شکنند، و پیوندهایی را که خدا دستور به برقراری آن داده قطع می‌کنند، و در روی زمین فساد می‌نمایند، لعنت برای آنهاست؛ و بدی (و مجازات) سرای آخرت}} را جزو [[آیات الاحکام]] برشمرده‌اند. گفته شده بنابر این آیه، [[وفای به عهد]] [[واجب]] است.<ref>ایروانی، دروس تمهیدیه، ج۱، ص۴۶۲.</ref> [[فقه|فقها]] در تعریف عهد گفته‌اند: عهد یعنی انسان با [[خدا|خداوند]] پیمان ببندد کاری را انجام دهد یا آن را ترک کند. برای عهد شرایطی بیان شده است؛ از جمله اینکه باید صیغه آن خوانده شود، اینکه بگوید: «عٰاهَدْتُ اللهَ اَنْ أَفْعَلَ كَذٰا أَو أَتْرُكَ كَذٰا» يا «عَلَىَّ عَهْدُ الله أَنْ أَفْعَلَ كَذٰا أَوْ أَتْرُكَ كَذٰا» و به جای «أَفْعَلَ كَذٰا»{{یاد| با خدا عهد بستم تا که فلان کار را بکنم یا فلان کار را نکنم}} تا آخر، آن کار را به زبان بیاورد.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل (محشی)، ج۲، ص۶۲۲.</ref>{{یاد|برای آشنایی با دیگر شرایط عهد به صفحه [[عهد (فقه)|عهد]] مراجعه کنید}}

{{سوره ۰۱۳ با ترجمه|شماره=۱۳}}

{{سوره‌های قرآن|13|[[سوره یوسف]]|[[سوره ابراهیم]]}}

==تک‌نگاری‌ها==

برخی از آثاری که به صورت مستقل به [[تفسیر]] سوره رعد پرداخته‌اند، چنین‌اند:

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

{{منابع}}

* قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران: دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.

==پیوند به بیرون==

{{قرآن کریم}}