ان الحسین مصباح الهدی و سفینة النجاة: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اِنَّ الحسینَ مِصباحُ الهُدی و سَفینةُ النَجاة''' (همانا حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است) حدیث نبوی(ص) است که اشاره به جایگاه [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] در هدایت و نجات انسان‌ها دارد. این روایت الهام‌بخش مضامین شعری، آثار خوشنویسی،‌ مداحی‌ها، شعارها، نمادهای مذهبی و ... بوده است.

[[حدیث سفینه]] که در منابع شیعه و سنی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نقل شده و [[اهل‌بیت(ع)]] را همانند [[کشتی نوح]] و مایه نجات انسان معرفی می‌کند، را مؤید مضمون این روایت می‌دانند.  

اِنَّ الحسینَ مِصباحُ الهُدی و سَفینةُ النَّجاة به معنای (همانا حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است) روایتی از پیامبر است که [[سید هاشم بحرانی|سید هاشم بَحرانی]] (درگذشت: ۱۱۰۷ق) در [[مدینة معاجز الائمة الاثنی عشر (کتاب)|کتاب مدينة معاجز الائمة الاثنی‌عشر]] از پیامبر(ص) نقل کرده است<ref>بحرانی، مدينة معاجز الأئمة الإثني عشر، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۵۲.</ref>  

این روایت، الهام‌بخش هنرمندان آئینی شیعه در عرصه‌های مختلف هنری، از جمله شعر،<ref>زیلابی و دیگران، «تحلیل سبک شناسی اشعار آیینی شاعران پس از انقلاب»، ص۳۲؛ رضایی اردانی و صادقی، «چشم‌انداز پایداری در اشعار عاشورایی (مطالعۀ موردی شاعران عاشورایی یزد)»، ص۱۰؛ [https://www.karbobala.com/articles/info/1783 «رباعی‌های سفینة النجاتی»]، سایت کرب و بلا.</ref> خوشنویسی،<ref>[https://aghigh.ir/fa/news/52983 «خوشنویسی/اِنَّ الْحُسين مِصباحُ الْهُدي...»]، سایت عقیق.</ref> مداحی<ref>[https://www.aparat.com/v/l4BfL «امیر عباسی - ان الحسین مصباح الهدی»]، سایت آپارات؛ [https://navaapp.com/nava/ان-الحسین-مصباح-الهدی-2 ان الحسین مصباح الهدی]، سایت نوا.</ref> و نماهنگ<ref>[https://artyazd.ir/fa/pages/News-detail/162527 «همزمان با اربعین حسینی؛ «امانت عشق» با صدای محمد اصفهانی منتشر شد»]، سایت حوزه هنری انقلاب اسلامی استان یزد.</ref> بوده است. همچنین این روایت در [[ضریح امام حسین(ع)]] قلم‌زنی شده است.<ref>ذاکری و حسینی موحد، گوهر ناب در حریم آفتاب، ۱۳۹۱ش، ص۲۹-۳۰.</ref>  

ستاد فرهنگی اربعین با صدور اطلاعیه‌‌ای، [[شعار مراسم اربعین]] در [[سال ۱۳۹۹ هجری شمسی|سال ۱۳۹۹ش]] را، «الحسین سفینة النجاة» اعلام کرد.<ref>[https://hajj.ir/fa/101455 «الحسین سفینه النجاه» شعار اربعین ۱۳۹۹»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.</ref> علت این انتخاب تأکید بر جایگاه امام حسین(ع) در جهت برون رفت جوامع اسلامی از مشکلاتی همچون [[شیوع ویروس کرونای ۲۰۱۹|بیماری کرونا]] و استعمارگری آمریکا عنوان شده است.<ref>[https://hajj.ir/fa/101455 «الحسین سفینه النجاه» شعار اربعین ۱۳۹۹»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.</ref> همچنین در رویداد آیینی [[تهران|شهر تهران]] که در ایام اربعین ۱۴۰۲ش برگزار گردید، یک کشتی به نماد کشتی نجات‌ بودن امام حسین(ع) در میدان آزادی تهران نصب شد.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/14020514000713 «کشتی «سفینه النجاة» حسینی در میدان آزادی نصب شد»]،‌ خبرگزاری فارس.</ref>

استفاده از این روایت در تابلو نوشته‌های زمان [[دفاع مقدس]] توسط رزمندگان اسلام را یکی از موارد نشان دهنده پیوند درونی و روحی رزمندگان با [[امام حسین علیه‌السلام|اباعبدالله(ع)]] و فرهنگ عاشورا دانسته‌اند.<ref>سنگری، عوامل معنوی و فرهنگی دفاع مقدس،‌ ۱۳۸۶ش، ص۱۹۰.</ref>

[[پرونده:روایت ان الحسین مصبح الهدی و سفینة النجاة در ضریح امام حسین(ع).jpg|بندانگشتی|قلم‌زنی «ان الحسین مصباح الهدی و سفینة النجاة» در [[ضریح امام حسین(ع)]]|491x491پیکسل]]

 

تعبیر «اِنَّ الحسینَ مِصباحُ الهُدی و سَفینةُ النَّجاة» را [[نقل به معنا]] از روایات دیگر دانسته‌اند که به این شکل در منابع متقدم حدیثی وجود ندارد.<ref>[https://www.islamquest.net/fa/archive/fa32251 «آیا عبارت «إنّ الحسین مصباح الهدى و سفینة النجاة» حدیث و یا برگرفته از حدیث است؟»]، سایت اسلام کوئست.</ref> با این‌ حال مضمون این حدیث با نقل‌های دیگر هم‌پوشانی دارد:

 

[[شیخ صدوق]] (درگذشت: ۳۸۱ق) در [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|کتاب عیون اخبار الرضا(ع)]] روایتی را با همین مضمون از پیامبر نقل کرده است: {{حدیث|«... إِنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ فِی السَّمَاءِ أَکْبَرُ مِنْهُ فِی الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمَکْتُوبٌ عَنْ یَمِینِ عَرْشِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِصْبَاحُ هُدًى وَ سَفِینَةُ نَجَاةٍ ...»}}<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۶۰؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۱،‌ص۲۶۵.</ref> (همانا حسین بن علی(ع) در آسمان بزرگتر از زمین است و در سمت راست عرش الهی این‌گونه نوشته شده است [که او] چراغ هدایت و کشتی نجات است.) همچنین در [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کتاب کمال‌الدین]] آمده است: {{حدیث|«... إِنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ فِی السَّمَاءِ أَکْبَرُ مِنْهُ فِی الْأَرْضِ فَإِنَّهُ مَکْتُوبٌ عَنْ یَمِینِ الْعَرْشِ مِصْبَاحٌ هَادٍ وَ سَفِینَةُ نَجَاة ...»}}<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۱،‌ص۲۶۵.</ref> (همانا حسین بن علی(ع) در آسمان بزرگتر از زمین است و در سمت راست عرش الهی این‌گونه نوشته شده است [که او] چراغ هدایت‌گر و کشتی نجات است.)

 

در [[اسناد|سلسله سند]] نقل‌های صدوق، از راویانی همچون علی بن ثابت، احمد بن ثابت،{{یاد|در روایت کمال‌الدین، به جای علی بن ثابت، احمد بن ثابت است. (شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۱،‌ص۲۶۵.)}} محمد بن علی عبدالصمد کوفی، علی بن عاصم<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۵۹.</ref> و محمد بن فضل نحوی<ref>شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۱،‌ص۲۶۵.</ref> نام برده شده است. رجالیان درباره این روایان گفته‌اند:

گفته شده در کلام برخی خطباء مطلبی به‌عنوان روایت، شهرت یافته است كه همه اهل بيت(ع)، كشتى نجات اند؛ امّا كشتى امام حسين(ع)، وسيع تر و پُر سرعت‌تر است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۶، پاورقی.</ref> به بیان [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری]] (درگذشت: ۱۴۰۱ش)، با جستجوی فراون، در هیچ روایتی، این مطلب یافت نشده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۶، پاورقی.</ref> به عقیده وی ریشه این مطلب، تحلیل [[جعفر شوشتری]]<ref>شوشتری، الخصائص الحسنیة، ۱۴۱۶ق، ص۱۰.</ref>{{یاد|كلام وی در كتاب الخصائص الحسينية چنين است : «فرأيت في الحسين عليه السلام خصوصية فى الوسيلة إلى اللّه اتّصف بسببها بانّه بالخصوص، باب من أبواب الجنة و سفينة للنجاة و مصباح للهدى، فالنبى و الأئمة عليهم السلام كلّهم أبواب الجنان ؛ لكنّ باب الحسين أوسع ، و كلّهم سفن النجاة؛ لكنّ سفينة الحسين مجراها فى اللجج الغامرة أسرع و مرساها على السواحل المنجية أيسر ، و كلّهم مصابيح الهدى؛ لكنّ الاستضاءة بنور الحسين أكثر و أوسع ، و كلّهم كهوف حصينة؛ لكنّ منهاج كهف الحسين أسمح و أسهل . در حسين عليه السلام براى وسيله تقرّب به خدا بودن، ويژگى اى ديدم كه او ، به سبب آن ويژگى است كه اين گونه توصيف شده است : درى از درهاى بهشت ، كشتى نجات و چراغ هدايت !پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمّه عليهم السلام همگى درهاى بهشت اند ؛ امّا درِ حسين عليه السلام گشوده تر است . همگى كشتى نجات اند ؛ امّا كشتى حسين عليه السلام در ميان امواج توفان هاى شديد، پُرشتاب تر، و پهلو گرفتنش در ساحل هاى نجات، آسان تر است . همگى ، چراغ هدايت اند ؛ امّا پرتو گرفتن از نور حسين عليه السلام ، بيشتر و وسيع تر است . همگى ، پناهگاه هاى مستحكم اند؛ امّا راه رسيدن به پناهگاه حسين عليه السلام ، هموارتر و آسان تر است» (شوشتری، الخصائص الحسينية، ۱۴۱۶ق، ص۱۰)}} (درگذشت: ۱۳۰۳ق) در رابطه با ظرفیت‌های عاشورا و جایگاه امام حسین(ع) در راستای هدایت و نجات انسان‌هاست.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۶، پاورقی.</ref>

* [https://www.islamquest.net/fa/archive/fa32251 «آیا عبارت «إنّ الحسین مصباح الهدى و سفینة النجاة» حدیث و یا برگرفته از حدیث است؟»]، سایت اسلام کوئیست، تاریخ بازدید: ۱۶ دی ۱۴۰۲ش.

* [https://navaapp.com/nava/ان-الحسین-مصباح-الهدی-2 «ان الحسین مصباح الهدی»]، سایت نوا، تاریخ بازدید: ۱۶ دی ۱۴۰۲ش.

* بحرانی، سيد هاشم بن سليمان‏، الانصاف فی النص علی الائمة الاثنی‌عشر، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۸ق.

* بحرانی، سيد هاشم بن سليمان‏، مدينة معاجز الأئمة الإثني عشر، قم، مؤسسة المعارف الإسلامية، ۱۴۱۳ق.

* ترابی شهرضایی، اکبر، الموسوعة الرجالیة المیسرة، قم، مؤسسة الإمام الصادق علیه السلام، ۱۳۸۹ش.

* جواهری، محمد، المفید من معجم رجال الحدیث، بیروت، مؤسسة التاريخ العربي، ۱۳۸۸ش.

* حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت،‌ دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۱ق.

* [https://aghigh.ir/fa/news/52983 «خوشنویسی/اِنَّ الْحُسين مِصباحُ الْهُدي...»]، سایت عقیق،‌ تاریخ درج مطلب ۱۶ مرداد ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۱۶ دی ۱۴۰۲ش.

* ذاکری، محمدحسن و سید محمد حسینی موحد، گوهر ناب در حریم آفتاب: دره اصیله فی حریم الشمس، تهران، امام عصر(عج)، ۱۳۹۱ش.

* شامی، یوسف بن حاتم، الدر النظيم في مناقب الأئمة اللهاميم‏، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۲۰ق.

* شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامي، ۱۴۱۰ق.

* شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات‏، بیروت، الاعلمی فی المطبوعات، ۱۴۲۵ق.

* عاملی نباطی، علی بن محمد، الصراط المستقيم إلى مستحقي التقديم‏، نجف، المكتبة الحيدرية، ۱۳۸۴ق.

* عباسی زنجانی، موسی، الجامع فی الرجال، قم، مؤسسة ولي العصر علیه السلام للدراسات الإسلامية، ۱۴۳۶ق.

* قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح‏، قم، مؤسسه امام مهدى عجل الله تعالى فرجه الشريف‏، ۱۴۰۹ق.

* محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۸ش.