حدیث العلماء ورثة الانبیاء: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حدیث العُلماءُ وَرَثةُ الأنبِیاء''' [[حدیث|روایتی]] از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] به نقل از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]]، دربارهٔ وارث بودن عالمان برای [[پیامبران]] است. مراد از «علماء» دانشمندان علوم دینی و مراد از «ورثة» وراثت در علم و دانش و منظور از «انبیاء» نیز پیامبرانی دانسته شده که دارای دین و کتابی مستقل هستند.

 

این حدیث در منابع کهن [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] همچون [[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائر الدرجات]]، [[الکافی (کتاب)|الکافی]]، [[سنن ابن‌ماجه]] و [[سنن ابوداود]] نقل شده است.

حدیث العُلماء وَرَثةُ الأنبِیاء روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] به نقل از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] است که در آن، عالمان، وارثانِ [[پیامبران]] معرفی شده‌اند.<ref>منتظری، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۵۷-۲۵۸.</ref> [[محمدحسین غروی نائینی|میرزای نایینی]] (درگذشت: [[سال ۱۳۱۵ هجری شمسی|۱۳۱۵ش]]) احتمال داده که منظور از «العلماء» [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] باشند،<ref>نائینی، منیة الطالب، ۱۳۷۳ق، ج۱، ص۳۲۶.</ref> ولی [[سید محمدصادق روحانی]] (درگذشت: [[سال ۱۴۰۱ هجری شمسی|۱۴۰۱ش]]) به قرینه مضمون حدیث که از ثواب دانش‌اندوزی سخن گفته، این احتمال را بعید شمرده است،<ref>روحانی، فقه الصادق(ع)، ۱۴۱۲ق، ج۱۶، ص۱۷۶.</ref> بلکه مراد از علماء را دانشمندان علوم دینی دانسته‌اند.<ref>قزوینی، الشافی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۲۹۳؛ خمینی، ولایت فقیه، ۱۴۲۳ق، ص۹۸</ref>

منظور از انبیاء نیز، پیامبرانی دانسته شده که دارای دین و کتابی مستقل بوده<ref>قزوینی، الشافی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۲۹۳.</ref> و آنها را [[آدم (پیامبر)|حضرت آدم]]، [[نوح (پیامبر)|نوح]]، [[ابراهیم (پیامبر)|ابراهیم]]، [[موسی (پیامبر)|موسی]]، [[عیسی]] و محمّد(ص) معرفی کرده‌اند.<ref>قزوینی، الشافی، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۲۹۳.</ref> [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]] (درگذشت: [[سال ۱۰۹۱ هجری قمری|۱۰۹۱ق]]) [[مجتهد|فقیه]] و [[محدث|محدّث]] شیعی، عالمان را فرزندان روحانی پیامبران دانسته و مراد از وارثان را وراثت در غذای روحی که همان علم و دانش است می‌داند.<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۴۲.</ref>

[[محمدتقی مجلسی]] (درگذشت: [[سال ۱۰۷۱ هجری شمسی|۱۰۷۱ق]]) از محدّثان شیعه نیز معتقد است، بیشترین چیزی که پیامبران در دنیا بدست می‌آورند، علم و [[حکمت]] است؛ ازاین‌رو همان را به ارث گذارده و وارث آنها عالمان هستند.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۰۳.</ref> به گفته وی، این امر منافات ندارد با اینکه آنها  از بُعد جسمانی نیز ارثی داشته باشند؛ ازاین رو [[اهل‌بیت(ع)]]، هم از جهت روحانی  و هم از جهت جسمانی وارث رسول خدا(ص) بوده‌اند.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۰۳.</ref>

حدیثِ العلماء ورثة الانبیاء، در منابع کهن [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] نقل شده است.<ref>برای نمونه رجوع کنید: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲ و ۳۴؛ ابن‌ماجه، سنن ابن‌ماجه، دار إحیاء الکتب العربیة، ج۱، ص۸۱.</ref> از محدّثان شیعه، [[محمد بن حسن صفار قمی|صفار قمی]] (درگذشت: [[سال ۲۹۰ هجری قمری|۲۹۰ق]]) در [[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائر الدرجات]]،<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۰ و ۱۱.</ref> [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] (درگذشت: [[سال ۳۲۹ هجری قمری|۳۲۹ق]]) در [[الکافی (کتاب)|کافی]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲ و ۳۴.</ref> و [[شیخ صدوق|صدوق]] (درگذشت: [[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]]) در [[الامالی (شیخ صدوق)|اَمالی]]<ref>شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۶۰.</ref> ناقل این حدیث بوده‌اند. کلینی، دو سند برای این حدیث ذکر کرده؛ یکی روایت [[عبدالله بن میمون قداح|قداّح]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۴.</ref> که آن را [[حدیث موثق|موثّق]] شمرده‌اند<ref>مکارم شیرازی، أنوار الفقاهه، ۱۴۲۵ق، ص۴۶۶.</ref> و یکی روایت ابوالبختری<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۲.</ref> که با وجود ضعف وی، [[محمدصالح بن احمد مازندرانی|ملا صالح مازندرانی]] حدیث را به جهت مضمون آن معتبر دانسته است.<ref>مازندرانی، شرح الکافی،۱۳۸۲ق، ج۲، ص۲۹.</ref>