Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۴۷۳
ویرایش
صلح امام حسن(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←تک نگاری
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جز (←تک نگاری) |
|||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
بر اساس گزارش ابن اعثم، امام حسن در ابتدا عبدالله بن نوفل بن حارث را برای مذاکره صلح نزد معاویه فرستاد و به معاویه پیام داد که به شرطی با او صلح می‌کند که شیعیان علی در امنیت باشند و آزاری نبینند. عبدالله هنگامی که نزد معاویه رفت علاوه بر شرط امام شروط دیگری را مطرح کرد از جمله پنج میلیون درهم خزانه از آن امام حسن باشد و خراج سالانه داربگرد برای امام حسن باشد و خلافت بعد از معاویه به امام حسن برسد. معاویه نیز با همه شروط موافقت کرد و کاغذ سفیدی را امضا کرد و به عبدالله بن نوفل داد تا امام هر شرطی را خواست در آن بنویسد. اما امام حسن با شرایطی که عبدالله مطرح کرده بود مخالفت کرد و شروط دیگری را در کاغذ صلح نامه نگاشت که هیچ یک مالی نبودند. این شروط چنین بود: | بر اساس گزارش ابن اعثم، امام حسن در ابتدا عبدالله بن نوفل بن حارث را برای مذاکره صلح نزد معاویه فرستاد و به معاویه پیام داد که به شرطی با او صلح می‌کند که شیعیان علی در امنیت باشند و آزاری نبینند. عبدالله هنگامی که نزد معاویه رفت علاوه بر شرط امام شروط دیگری را مطرح کرد از جمله پنج میلیون درهم خزانه از آن امام حسن باشد و خراج سالانه داربگرد برای امام حسن باشد و خلافت بعد از معاویه به امام حسن برسد. معاویه نیز با همه شروط موافقت کرد و کاغذ سفیدی را امضا کرد و به عبدالله بن نوفل داد تا امام هر شرطی را خواست در آن بنویسد. اما امام حسن با شرایطی که عبدالله مطرح کرده بود مخالفت کرد و شروط دیگری را در کاغذ صلح نامه نگاشت که هیچ یک مالی نبودند. این شروط چنین بود: | ||
# معاویه باید بر اساس کتاب خدا، سنت پیامبر و روش خلفای راشدین رفتار کند. | #معاویه باید بر اساس کتاب خدا، سنت پیامبر و روش خلفای راشدین رفتار کند. | ||
# معاویه کسی را ولیعهد و جانشین خود نکند و انتخاب خلیفه را به شورای مسلمین واگذارد. از همین شرط امام (ع) برخی از محققان استفاده کرده‌اند که این معاهده میان امام ومعاویه یک صلح پایدار نبوده بلکه یک آتش بس موقت تا زمان حیات معاویه بوده است. <ref>[https://www.mehrnews.com/news/5319670/%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D8%AF%D8%B1-%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DA%A9-%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D9%85%D9%87-%D9 «صلح»در صلح‌نامه امام حسن به معنی ترک مخاصمه و آتش بس است نه آشتی]، خبرگزاری مهر.</ref> <ref>مفید، ارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱.</ref> | #معاویه کسی را ولیعهد و جانشین خود نکند و انتخاب خلیفه را به شورای مسلمین واگذارد. از همین شرط امام (ع) برخی از محققان استفاده کرده‌اند که این معاهده میان امام ومعاویه یک صلح پایدار نبوده بلکه یک آتش بس موقت تا زمان حیات معاویه بوده است. <ref>[https://www.mehrnews.com/news/5319670/%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D8%AF%D8%B1-%D8%B5%D9%84%D8%AD-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DA%A9-%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D9%85%D9%87-%D9 «صلح»در صلح‌نامه امام حسن به معنی ترک مخاصمه و آتش بس است نه آشتی]، خبرگزاری مهر.</ref> <ref>مفید، ارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱.</ref> | ||
# همه مردم هر جا هستند در امنیت باشند | #همه مردم هر جا هستند در امنیت باشند | ||
# شیعیان و اصحاب علی بر جان و مال خود و خانواده خود ایمن باشند. | #شیعیان و اصحاب علی بر جان و مال خود و خانواده خود ایمن باشند. | ||
# معاویه علیه حسن و برادرش حسین و سایر اهل بیت هیچ دسیسه‌ای به کار نبرد و به آنان آزاری نرساند. | #معاویه علیه حسن و برادرش حسین و سایر اهل بیت هیچ دسیسه‌ای به کار نبرد و به آنان آزاری نرساند. | ||
بدین ترتیب در این صلح‌نامه امام معاویه را از انتخاب جانشین و ایجاد خلافت موروثی بر حذر داشته بود و امنیت شیعیان علی و مردم عراق را تضمین می‌کرد.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۲۹۰-۲۹۱</ref> | بدین ترتیب در این صلح‌نامه امام معاویه را از انتخاب جانشین و ایجاد خلافت موروثی بر حذر داشته بود و امنیت شیعیان علی و مردم عراق را تضمین می‌کرد.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۲۹۰-۲۹۱</ref> | ||
=== مکان و زمان آشتی‌نامه === | ===مکان و زمان آشتی‌نامه=== | ||
قرارداد صلح در ناحیه [[مسکن|مَسکِن]] امضا شد و با حضور گروهی عظیم از مردم [[شام]]، مقررات [[صلح]] اعلام و اجرا شد.<ref>شریف قرشی، حیاة الامام الحسن بن علی، ۱۳۷۶ش، ص۴۷۱.</ref> [[باقر شریف قرشی]] در کتاب [[حیاة الحسن]] می‌نویسد: درباره زمان صلح اختلاف وجود دارد، چنان‌که موقع عقد و اجرای صلح را هم [[ربیع الاول]] [[سال ۴۱ هجری قمری]]، هم [[ربیع الثانی]] و هم [[جمادی الاولی]] ذکر کرده‌اند.<ref>شریف قرشی، حیاة الامام الحسن بن علی، ۱۳۷۶ش، ص۴۷۱.</ref> در [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخ طبری]] (تألیف ۳۰۳ق)، زمان آن، [[۲۵ ربیع‌الاول]] ذکر شده است.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، دارالتراث، ج۵، ص۱۶۳.</ref> | قرارداد صلح در ناحیه [[مسکن|مَسکِن]] امضا شد و با حضور گروهی عظیم از مردم [[شام]]، مقررات [[صلح]] اعلام و اجرا شد.<ref>شریف قرشی، حیاة الامام الحسن بن علی، ۱۳۷۶ش، ص۴۷۱.</ref> [[باقر شریف قرشی]] در کتاب [[حیاة الحسن]] می‌نویسد: درباره زمان صلح اختلاف وجود دارد، چنان‌که موقع عقد و اجرای صلح را هم [[ربیع الاول]] [[سال ۴۱ هجری قمری]]، هم [[ربیع الثانی]] و هم [[جمادی الاولی]] ذکر کرده‌اند.<ref>شریف قرشی، حیاة الامام الحسن بن علی، ۱۳۷۶ش، ص۴۷۱.</ref> در [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخ طبری]] (تألیف ۳۰۳ق)، زمان آن، [[۲۵ ربیع‌الاول]] ذکر شده است.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، دارالتراث، ج۵، ص۱۶۳.</ref> | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
بنابر برخی از گزارش‌های تاریخی امام حسین نیز به دلیل پذیرش صلح به برادرش اعتراض کرد و صلح با معاویه را مخالفت با سیره پدرش امام علی و تایید عملکرد معاویه دانست.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۱۶۰؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۸۷ق، ج۱۶، ص۲۳</ref> نویسندگان شیعه با یادآوری این موضوع که امام حسین حتی بعد از وفات امام حسن نیز به معاهده او که تا زمان مرگ معاویه اعتبار داشت، پایبند بود {{یاد|فلمّا ماتَ معاويةُ وانقضتْ مُدَّةُ الهُدنةِ الّتي كانتْ تمنعُ الحسينَ ابنَ عليِّ منَ الدّعوةِ إِلى نفسه...ارشاد مفید، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱ }}و هیچ‌گاه بر خلاف اراده برادرش اقدامی نکرد این گونه گزارش‌ها را نادرست ارزیابی کرده‌اند.<ref> مفید، ارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص ۳۱؛ جعفریان، تاریخ خلفا، </ref> بنابر روایات تاریخی بعد از قرارداد صلح گروهی از شیعیان نزد امام حسین رفته و از او خواستند رهبری آنان را بپذیرد اما امام آنان را به اطاعت از برادرش حسن فراخواند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۵۰-۱۵۳</ref> | بنابر برخی از گزارش‌های تاریخی امام حسین نیز به دلیل پذیرش صلح به برادرش اعتراض کرد و صلح با معاویه را مخالفت با سیره پدرش امام علی و تایید عملکرد معاویه دانست.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۱۶۰؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۳۸۷ق، ج۱۶، ص۲۳</ref> نویسندگان شیعه با یادآوری این موضوع که امام حسین حتی بعد از وفات امام حسن نیز به معاهده او که تا زمان مرگ معاویه اعتبار داشت، پایبند بود {{یاد|فلمّا ماتَ معاويةُ وانقضتْ مُدَّةُ الهُدنةِ الّتي كانتْ تمنعُ الحسينَ ابنَ عليِّ منَ الدّعوةِ إِلى نفسه...ارشاد مفید، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱ }}و هیچ‌گاه بر خلاف اراده برادرش اقدامی نکرد این گونه گزارش‌ها را نادرست ارزیابی کرده‌اند.<ref> مفید، ارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص ۳۱؛ جعفریان، تاریخ خلفا، </ref> بنابر روایات تاریخی بعد از قرارداد صلح گروهی از شیعیان نزد امام حسین رفته و از او خواستند رهبری آنان را بپذیرد اما امام آنان را به اطاعت از برادرش حسن فراخواند.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۵۰-۱۵۳</ref> | ||
== دلایل صلح امام حسن(ع) با معاویه == | ==دلایل صلح امام حسن(ع) با معاویه== | ||
نویسندگان شیعه در تحلیل چرایی صلح امام حسن(ع) و هدف آن حضرت از صلح، دلایل مختلفی را مطرح کرده‌اند که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | نویسندگان شیعه در تحلیل چرایی صلح امام حسن(ع) و هدف آن حضرت از صلح، دلایل مختلفی را مطرح کرده‌اند که از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
* حفظ جان خود و شیعیان | *حفظ جان خود و شیعیان | ||
[[شیعه |شیعیان]] خاص [[امام علی علیه‌السلام |امیرالمؤمنین علی(ع)]] اغلب در [[جنگ جمل]]، [[جنگ صفین]] و [[جنگ نهروان]] به [[شهادت]] رسیده، گروه‌اندکی از آنان باقی مانده بودند و اگر جنگی به وقوع می‌پیوست، با توجه به ضعف مردم [[عراق]]، قطعاً [[امام حسن(ع)]] و شیعیان خسارت‌های جبران‌ناپذیری را تحمل می‌کردند؛ زیرا [[معاویه]] در این صورت آنان را به‌شدت سرکوب می‌کرد. در برخی از سخنانی که از امام حسن(ع) باقی مانده به این دلیل اشاره شده است.<ref>شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۲۱۱؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۵، ص۲۸۷.</ref> | [[شیعه |شیعیان]] خاص [[امام علی علیه‌السلام |امیرالمؤمنین علی(ع)]] اغلب در [[جنگ جمل]]، [[جنگ صفین]] و [[جنگ نهروان]] به [[شهادت]] رسیده، گروه‌اندکی از آنان باقی مانده بودند و اگر جنگی به وقوع می‌پیوست، با توجه به ضعف مردم [[عراق]]، قطعاً [[امام حسن(ع)]] و شیعیان خسارت‌های جبران‌ناپذیری را تحمل می‌کردند؛ زیرا [[معاویه]] در این صورت آنان را به‌شدت سرکوب می‌کرد. در برخی از سخنانی که از امام حسن(ع) باقی مانده به این دلیل اشاره شده است.<ref>شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ق، ج۱، ص۲۱۱؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۵، ص۲۸۷.</ref> | ||
* عدم حمایت مردم از امام حسن(ع) و نبود نیروهای جنگی کارآمد. | *عدم حمایت مردم از امام حسن(ع) و نبود نیروهای جنگی کارآمد. | ||
بسیاری از منابع تاریخی به سستی مردم در جنگ با معاویه به عنوان علت اصلی پذیرش صلح از سوی امام اشاره کرده‌اند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۱۰.</ref> بر اساس برخی گزارش‌ها آنان از آغاز علاقه‌ای به جنگ نداشتند و در هنگام جنگ نیز بخشی از سپاه عراق با تطمیع معاویه به سپاه شام پیوستند. شرایط اجتماعی عراق و خستگی مردم از جنگهای متوالی از علل عدم رغبت آنان به نبرد بود. امام نیز در برخی از سخنانش به نبودِ یارانی برای جنگ با معاویه اشاره کرده است.<ref>قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۷۶.</ref> حتی در برخی گزارش‌های تاریخی آمده که برخی از سران اصحاب امام مخفیانه به معاویه نامه نوشتند و تحویل دادن امام را به او تضمین کردند. <ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۲.</ref> همچنین آن حضرت در پاسخ شخصی که به صلح اعتراض کرد، چنین فرمود: «من به این علت حکومت را به معاویه واگذار کردم که یارانی برای جنگ با او نداشتم. اگر یارانی داشتم، شبانه روز با او می‌جنگیدم تا کار یکسره شود».<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۱.</ref> از سوی دیگر لشکر عراقیان نامتوازن بود و از گروه‌های مختلف عقیدتی تشکیل شده بود و این از دلایل آسیب پذیری این سپاه بود.<ref>آل یاسین، صلح امام حسن، ۱۳۷۸ش، ص۱۷۷.</ref> | بسیاری از منابع تاریخی به سستی مردم در جنگ با معاویه به عنوان علت اصلی پذیرش صلح از سوی امام اشاره کرده‌اند.<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۱۰.</ref> بر اساس برخی گزارش‌ها آنان از آغاز علاقه‌ای به جنگ نداشتند و در هنگام جنگ نیز بخشی از سپاه عراق با تطمیع معاویه به سپاه شام پیوستند. شرایط اجتماعی عراق و خستگی مردم از جنگهای متوالی از علل عدم رغبت آنان به نبرد بود. امام نیز در برخی از سخنانش به نبودِ یارانی برای جنگ با معاویه اشاره کرده است.<ref>قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۵۷۶.</ref> حتی در برخی گزارش‌های تاریخی آمده که برخی از سران اصحاب امام مخفیانه به معاویه نامه نوشتند و تحویل دادن امام را به او تضمین کردند. <ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۰۲.</ref> همچنین آن حضرت در پاسخ شخصی که به صلح اعتراض کرد، چنین فرمود: «من به این علت حکومت را به معاویه واگذار کردم که یارانی برای جنگ با او نداشتم. اگر یارانی داشتم، شبانه روز با او می‌جنگیدم تا کار یکسره شود».<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۲۹۱.</ref> از سوی دیگر لشکر عراقیان نامتوازن بود و از گروه‌های مختلف عقیدتی تشکیل شده بود و این از دلایل آسیب پذیری این سپاه بود.<ref>آل یاسین، صلح امام حسن، ۱۳۷۸ش، ص۱۷۷.</ref> | ||
* جلوگیری از خونریزی | *جلوگیری از خونریزی | ||
پرهیز از خونریزی و حفظ جان مسلمانان از دیگر اهداف امام حسن(ع) بود. به همین دلیل نیز هنگامی که معاویه او را برای جنگ با خوارج دعوت کرد امام فرمود:اگر می‌خواستم با کسی از [[اهل قبله]] جنگ کنم، اول با تو نبرد می‌کردم؛ ولی من از تو دست برداشتم و برای صلاح امت اسلام و حفظ خون مسلمانان با تو کنار آمدم».<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۴۰۹.</ref> | پرهیز از خونریزی و حفظ جان مسلمانان از دیگر اهداف امام حسن(ع) بود. به همین دلیل نیز هنگامی که معاویه او را برای جنگ با خوارج دعوت کرد امام فرمود:اگر می‌خواستم با کسی از [[اهل قبله]] جنگ کنم، اول با تو نبرد می‌کردم؛ ولی من از تو دست برداشتم و برای صلاح امت اسلام و حفظ خون مسلمانان با تو کنار آمدم».<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۴۰۹.</ref> | ||
* حفظ دین | *حفظ دین | ||
به نظر برخی از نویسندگان جامعه [[اسلام|اسلامی]] در شرایطی قرار داشت که ممکن بود جنگ با معاویه، اصل دین را از بین ببرد. به دلیل اختلافات داخلی خطر شکست در برابر لشکر روم بیشتر شده بود. از سوی دیگر خستگی مردم از اختلافات درونی و جنگهای پی در پی ممکن بود به پایبندی آنان به اسلام لطمه بزند.<ref>شریف قرشی، الحیاة الحسن، ۱۳۷۶ش، ص۳۵.</ref> | به نظر برخی از نویسندگان جامعه [[اسلام|اسلامی]] در شرایطی قرار داشت که ممکن بود جنگ با معاویه، اصل دین را از بین ببرد. به دلیل اختلافات داخلی خطر شکست در برابر لشکر روم بیشتر شده بود. از سوی دیگر خستگی مردم از اختلافات درونی و جنگهای پی در پی ممکن بود به پایبندی آنان به اسلام لطمه بزند.<ref>شریف قرشی، الحیاة الحسن، ۱۳۷۶ش، ص۳۵.</ref> | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
*خطر خوارج | |||
* خطر خوارج | |||
[[ابوبکر محمد بن عبدالله بن عَرَبی]]، نویسنده کتاب [[احکام القرآن|''احکام القرآن'']] می‌گوید: «یکی از علل صلح [[امام حسن مجتبی(ع)]] این بود که وی می‌دید [[خوارج]] اطرافش را احاطه کرده‌اند و دانست اگر جنگ با [[معاویه]] را ادامه دهد و مشغول آن معرکه شود، خوارج بر سرزمین‌های اسلامی دست می‌یازند و بر آنها چیره می‌شوند و اگر وی به جنگ با خوارج بپردازد و مشغول دفع آنان گردد، معاویه بر سرزمین‌های اسلامی و مناطق تحت حکومت وی چیره می‌شود».<ref>ابن عربی، احکام القرآن، ج۳، ص۱۵۲.</ref> | [[ابوبکر محمد بن عبدالله بن عَرَبی]]، نویسنده کتاب [[احکام القرآن|''احکام القرآن'']] می‌گوید: «یکی از علل صلح [[امام حسن مجتبی(ع)]] این بود که وی می‌دید [[خوارج]] اطرافش را احاطه کرده‌اند و دانست اگر جنگ با [[معاویه]] را ادامه دهد و مشغول آن معرکه شود، خوارج بر سرزمین‌های اسلامی دست می‌یازند و بر آنها چیره می‌شوند و اگر وی به جنگ با خوارج بپردازد و مشغول دفع آنان گردد، معاویه بر سرزمین‌های اسلامی و مناطق تحت حکومت وی چیره می‌شود».<ref>ابن عربی، احکام القرآن، ج۳، ص۱۵۲.</ref> | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۵: | ||
[[قاضی نعمان]]<ref>قاضی نعمان، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار، موسسة النشر الاسلامی، ج۳، ص۱۲۲-۱۲۳.</ref> و [[ابویعقوب سجستانی]]<ref>ابو یعقوب سجستانی، کتاب الافتخار، ۲۰۰۰م، ص۱۷۱.</ref> از علمای [[اسماعیلیه]] نیز به تبیین ماجرای صلح و دفاع از اقدام امام مجتبی پرداخته‌اند. | [[قاضی نعمان]]<ref>قاضی نعمان، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار، موسسة النشر الاسلامی، ج۳، ص۱۲۲-۱۲۳.</ref> و [[ابویعقوب سجستانی]]<ref>ابو یعقوب سجستانی، کتاب الافتخار، ۲۰۰۰م، ص۱۷۱.</ref> از علمای [[اسماعیلیه]] نیز به تبیین ماجرای صلح و دفاع از اقدام امام مجتبی پرداخته‌اند. | ||
== آثار درباره صلح امام حسن(ع) == | ==آثار درباره صلح امام حسن(ع)== | ||
[[پرونده:ترجمه کتاب صلح امام حسن.jpg|150px|بندانگشتی|ترجمه کتاب صلح امام حسن توسط [[آیت الله خامنه‌ای]]]] | [[پرونده:ترجمه کتاب صلح امام حسن.jpg|150px|بندانگشتی|ترجمه کتاب صلح امام حسن توسط [[آیت الله خامنه‌ای]]]] | ||
درباره صلح امام حسن(ع) بسیار سخن گفته شده و کتاب‌های بسیاری تألیف شده است. از برخی از این کتاب‌ها امروزه فقط نامی در فهرست‌ها مانده است: | درباره صلح امام حسن(ع) بسیار سخن گفته شده و کتاب‌های بسیاری تألیف شده است. از برخی از این کتاب‌ها امروزه فقط نامی در فهرست‌ها مانده است: | ||
* ''صلح الحسن و معاویه''، تألیف احمد بن محمد بن سعید بن عبد الرحمن السبیعی الهمدانی متوفی در سال ۳۳۳ق. | *''صلح الحسن و معاویه''، تألیف احمد بن محمد بن سعید بن عبد الرحمن السبیعی الهمدانی متوفی در سال ۳۳۳ق. | ||
* ''صلح الحسن علیه‌السلام''، تألیف عبدالرحمن بن کثیر الهاشمی (از موالی بنی هاشم و نه از آن دودمان). | *''صلح الحسن علیه‌السلام''، تألیف عبدالرحمن بن کثیر الهاشمی (از موالی بنی هاشم و نه از آن دودمان). | ||
* ''قیام الحسن علیه‌السلام''، تألیف ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال بن عاصم بن سعد بن مسعود الثقفی متوفی در سال ۲۸۳ق. | *''قیام الحسن علیه‌السلام''، تألیف ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال بن عاصم بن سعد بن مسعود الثقفی متوفی در سال ۲۸۳ق. | ||
* ''قیام الحسن علیه‌السلام''، تألیف هشام بن محمد بن السائب. | *''قیام الحسن علیه‌السلام''، تألیف هشام بن محمد بن السائب. | ||
* کتاب عبد العزیز بن یحیی الجلودی البصری درباره ماجرای حسن علیه‌السلام. | *کتاب عبد العزیز بن یحیی الجلودی البصری درباره ماجرای حسن علیه‌السلام. | ||
* ''اخبار الحسن علیه‌السلام و وفاته''، تألیف هیثم بن عدی الثعلبی متوفی در سال ۲۰۷ق. | *''اخبار الحسن علیه‌السلام و وفاته''، تألیف هیثم بن عدی الثعلبی متوفی در سال ۲۰۷ق. | ||
* ''اخبار الحسن بن علی علیه‌السلام''، تألیف ابی اسحاق ابراهیم بن محمد الاصفهانی الثقفی.<ref>آل یاسین، صلح امام حسن، ۱۳۷۸ش، ص۳۲.</ref> | *''اخبار الحسن بن علی علیه‌السلام''، تألیف ابی اسحاق ابراهیم بن محمد الاصفهانی الثقفی.<ref>آل یاسین، صلح امام حسن، ۱۳۷۸ش، ص۳۲.</ref> | ||
== | |||
=== منابعی برای مطالعه بیشتر === | |||
*فلسفه صلح امام حسن مجتبی علیه‌السلام نوشته علی راجی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول۱۳۸۱ش.بررسی علل و عواملی که به انعقاد قرارداد صلح بین امام حسن (ع) و معاویه منجر شد و نیز تحلیل و چگونگی صلح امام حسن (ع). <ref>https://www.gisoom.com/book/1226990/کتاب-فلسفه-صلح-امام-حسن-مجتبی-علیه-السلام/</ref> | *فلسفه صلح امام حسن مجتبی علیه‌السلام نوشته علی راجی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ اول۱۳۸۱ش.بررسی علل و عواملی که به انعقاد قرارداد صلح بین امام حسن (ع) و معاویه منجر شد و نیز تحلیل و چگونگی صلح امام حسن (ع). <ref>https://www.gisoom.com/book/1226990/کتاب-فلسفه-صلح-امام-حسن-مجتبی-علیه-السلام/</ref> | ||
*صلح امام حسن علیه‌السّلام پر شکوه‌ترین نرمش قهرمانانه‌ی تاریخ، ترجه کتب صلح الحسن نوشته شیخ راضی آل یاسین، ترجمه سید علی خامنه‌ای، ناشر: انتشارات انقلاب اسلامی، کتاب با گفتاری نسبتاً مفصل از علامه عبدالحسن شرف‌الدین، رهبر شیعیان لبنان در نیمه دوم قرن گذشته هجری قمری و پیشگفتار کوتاه نویسنده درباره تحقیق و کتابش آغاز می‌شود و پس از پرداختی کوتاه به زندگی‌نامه و سیره و سیمای حضرت امام حسن علیه‌السّلام به سراغ محور اصلی بحث یعنی زندگی سیاسی پرفراز و نشیب ایشان می‌رود. | *صلح امام حسن علیه‌السّلام پر شکوه‌ترین نرمش قهرمانانه‌ی تاریخ، ترجه کتب صلح الحسن نوشته شیخ راضی آل یاسین، ترجمه سید علی خامنه‌ای، ناشر: انتشارات انقلاب اسلامی، کتاب با گفتاری نسبتاً مفصل از علامه عبدالحسن شرف‌الدین، رهبر شیعیان لبنان در نیمه دوم قرن گذشته هجری قمری و پیشگفتار کوتاه نویسنده درباره تحقیق و کتابش آغاز می‌شود و پس از پرداختی کوتاه به زندگی‌نامه و سیره و سیمای حضرت امام حسن علیه‌السّلام به سراغ محور اصلی بحث یعنی زندگی سیاسی پرفراز و نشیب ایشان می‌رود. | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۲: | ||
*امام حسن علیه السلام در مصاف صلح، نوشته محمدعلی صاعد اصفهانی، تهران انتشارات محمل، ۱۳۹۱ش. <ref>https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=18230&Itemid=&lang=fa؛ سایت بازار کتاب قائمیه.</ref> | *امام حسن علیه السلام در مصاف صلح، نوشته محمدعلی صاعد اصفهانی، تهران انتشارات محمل، ۱۳۹۱ش. <ref>https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=18230&Itemid=&lang=fa؛ سایت بازار کتاب قائمیه.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع }} | {{منابع }} | ||
*[https://www.mehrnews.com/news/5319670 «صلح»در صلح‌نامه امام حسن به معنی ترک مخاصمه و آتش بس است نه آشتی]، خبرگزاری مهر. | *[https://www.mehrnews.com/news/5319670 «صلح»در صلح‌نامه امام حسن به معنی ترک مخاصمه و آتش بس است نه آشتی]، خبرگزاری مهر. | ||