تفسیر عیاشی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =

}}

بر اساس مطالبی که از این تفسیر در آثار دوره‌های بعدی آمده، احتمالاً در اصل شامل تمامی [[قرآن]] بوده است، اما آنچه اکنون در دسترس است، از ابتدای [[سوره حمد]] تا آخر [[سوره کهف]] را دربردارد.

وجه تمایز تفسیر عیاشی با [[تفسیر قمی]] و [[تفسیر فرات کوفی]] (دیگر تفاسیر روایی سده‌های نخست)، توجه ویژه عیاشی به وجوه فقهی [[آیات الاحکام]] دانسته شده است. عیاشی به مسائل [[کلام|کلامی]] و فرقه‌های [[شیعه|شیعی]] و غیر شیعی نیز پرداخته و [[روایات|روایاتی]] را در این باره آورده است. با این حال حذف اسانید و [[مرسل]] بودن احادیث، که توسط تدوین‌کننده و ناقلان آن صورت گرفته، از ارزش کتاب کاسته است.

تفسیر عَیّاشی، از تفسیرهای کهن امامی متعلق به عصر [[غیبت صغرا]] (۲۶۰ـ۳۲۹ق)است و همچون دیگر آثار [[امامیه]] در این دوره، جنبه [[روایت|روایی]] بر آن غالب است؛ با این حال، به دلیل توجه مؤلف به [[آیات الاحکام]]، ویژگی فقهی این تفسیر بیشتر از دیگر تفاسیر کهن امامیه، همچون [[تفسیر فرات کوفی]] و [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی]]، است.<ref>برای نمونه رجوع کنید به عیّاشی، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۹۲، ۲۳۸، ۲۴۸.</ref>

بسیاری از عالمان شیعه نظیر [[سید هاشم بحرانی]] در تفسیر [[البرهان فی تفسیر القرآن|البرهان]]، [[مجلسی دوم|مجلسی]] در [[بحارالانوار]] و [[فیض کاشانی]] در [[تفسیر صافی]]، از این تفسیر بسیار نقل کرده‌اند. [[علامه طباطبایی]]، مقدمه‌ای بر این کتاب نگاشته و اهمیت و جایگاه این تفسیر را بیان کرده است.<ref>عیاشی، مقدمه تفسیر عیاشی، ص۳ - ۵.</ref>

بر اساس مطالبی که از این تفسیر در آثار دوره‌های بعدی آمده، احتمالاً در اصل شامل تمامی قرآن بوده است؛ اما آنچه اکنون در دسترس است از ابتدای [[سوره حمد]] تا آخر [[سوره کهف]] را دربردارد. این تفسیر در اصل دو جلد بوده است که نزد دانشمندان و عالمان تفسیر بوده و از آن روایت می‌کرده‌اند. [[حاکم حسکانی]] در [[شواهد التنزیل]] حدود ۳۰ روایت از آن نقل کرده است.<ref>حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، احادیث ۲۷، ۱۴۴، ۱۴۵، ۱۸۵، ۱۹۰، ۱۹۶ و...</ref> [[شیخ طبرسی]] هم از هر دو مجلد این تفسیر، حدود ۷۰ [[حدیث]] نقل می‌کند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۷ به بعد.</ref> [[علامه مجلسی]] هم می‌گوید: دو نسخه قدیمی از این تفسیر را دیده‌ایم.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۸.</ref>

از زمان علامه مجلسی به بعد، دیگر از نیمه دوم آن اثری نیست و [[آقا بزرگ تهرانی]]، شش نسخه مختلف خطی و چاپ شده از نیمه اول تفسیر عیاشی را می‌شمرد.<ref>تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۲۹۵.</ref>

<div style="float:left;">{{تفسیر}}</div>

{{اصلی|محمد بن مسعود عیاشی}}

نویسنده تفسیر عیاشی محمد بن مسعود عیاشی است. عالمان [[علم رجال|رجالی]] و شرح‌حال‌نویسان شیعه و [[اهل سنت]]، با اینکه عیاشی را ستوده و وی را از [[فقیه|فقها]]، [[محدث|محدثان]] و بزرگان شیعه دانسته‌اند؛ <ref>ابن ندیم، الفهرست، ص۲۴۴. طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۲۱۲.</ref> اما گفته‌اند وی از افراد ضعیف، بسیار روایت می‌کرده است.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ص۳۵۰.</ref>

عیاشی، نخست در مقدمه‌ای کوتاه به ذکر احادیثی در فضیلت [[قرآن کریم]]، ترک روایت احادیث مخالف با قرآن، مذمت تفسیر به رأی، بررسی علوم قرآنی مانند [[ناسخ و منسوخ]]، ظاهر و باطن و [[محکم و متشابه]] و لزوم مراجعه به [[ائمه معصومین|ائمه معصومین(ع)]] برای فهم و [[تفسیر]] قرآن، پرداخته است.<ref>عیاشی، تفسیر عیاشی، ص۸ - ۱۸.</ref>

آخرین مطلب نقل شده در تفسیر عیاشی روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در تفسیر آخرین آیه [[سوره کهف]] است که امام در پاسخ  به سماعة بن مهران منظور از عمل صالح را معرفت [[امامان شیعه|امامان]]  و منظور از فراز پایانی آیه را تسلیم بودن در برابر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]  بیان کرده است به این معنا که کسی را که اهل خلافت نیست در خلافت شریک او قرار ندهد.<ref>تفسیرعیاشی،۱۳۸۰ق، ج۱، ص۳۵۳.</ref>

در چاپ‌ها از چند نسخه خطی استفاده شده است:

#نسخه [[کتابخانه دانشگاه تهران]] و نسخه تصحیح‌شده شیخ عبدالله شاه‌میری تفرشی. نسخه دوم از روی نسخه [[محدث نوری]] استنساخ شده است.

#نسخه [[کتابخانه شاهچراغ]].<ref>احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۳۱۹.</ref>

===چاپ‌های کتاب===

{{پانوشت}}

{{پایان}}

{{تفسیرهای روایی شیعه}}