صحیح مسلم (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(تمیزکاری) |
Ma.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
}} | }} | ||
'''الجامع الصحیح''' مشهور به '''صحیح مسلم''' نوشته [[مسلم بن حجاج نیشابوری]] مهمترین کتاب حدیثی [[اهل‌سنت]] پس از [[صحیح بخاری]]. این کتاب ۷۲۷۵ [[حدیث]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|نبوی]] را در بر دارد که بدون احادیث تکراری، روایات آن حدود ۴۰۰۰ خواهد بود. به ادعای مسلم همه روایات آن معتبر و | '''الجامع الصحیح''' مشهور به '''صحیح مسلم''' نوشته [[مسلم بن حجاج نیشابوری]] مهمترین کتاب حدیثی [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] پس از [[صحیح البخاری (کتاب)|صحیح بخاری]]. این کتاب ۷۲۷۵ [[حدیث]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|نبوی]] را در بر دارد که بدون احادیث تکراری، روایات آن حدود ۴۰۰۰ خواهد بود. به ادعای مسلم همه روایات آن معتبر و صحیح‌اند؛ اما از سوی برخی علمای اهل‌سنت مانند نووی، [[حاکم نیشابوری]] و ابن حجر عسقلانی در صحت برخی از احادیث آن تردید شده است. از این کتاب به دلیل ایرادات سندی(تعلیق) و متنی(اندراج) و همچنین نقل از راویان ضعیف انتقاد شده است. از نظر [[شیعه|شیعیان]] در صحیح مسلم احادیث ضعیف و جعلی وجود دارد. | ||
مسلم در صحیح خود روایاتی در [[برتری | مسلم در صحیح خود روایاتی در [[برتری اهل‌بیت(ع)|فضايل اهل بیت]] نقل کرده که تعداد آنها را ۶۲ روایت دانسته‌اند. | ||
بر صحیح مسلم، شرح، تکلمه، تلخیص و ترجمه‌هایی نوشته شده که المنهاج از معروفترین شرح‌های آن به شرح نووی مشهور است. همچنین چاپ صحیح مسلم به وسیله دارالطباعه العامره [[استانبول]] در سال‌های ۱۳۲۹-۱۳۳۴ق، از بهترین چاپ‌های آن معرفی شده است. | بر صحیح مسلم، شرح، تکلمه، تلخیص و ترجمه‌هایی نوشته شده که المنهاج از معروفترین شرح‌های آن به شرح نووی مشهور است. همچنین چاپ صحیح مسلم به وسیله دارالطباعه العامره [[استانبول]] در سال‌های ۱۳۲۹-۱۳۳۴ق، از بهترین چاپ‌های آن معرفی شده است. | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
[[مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری]] (۲۰۴-۲۶۱ق) نویسنده کتاب‌هایی همچون التمییز، کتاب المخضرمین و کتاب العلل در حدیث است. معروفترین اثر او، الجامع الصحیح، به صحیح مسلم مشهور است.<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۰، ص۱۸۸؛ نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۹۶-۹۷.</ref> او نزد [[محمد بن اسماعیل بخاری]] نویسنده [[صحیح بخاری]] شاگردی کرده و برخی دیگر از نویسندگان [[صحاح سته]] مانند [[ترمذی]] شاگرد او بوده‌اند.<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۷۵-۷۶.</ref> | [[مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری]] (۲۰۴-۲۶۱ق) نویسنده کتاب‌هایی همچون التمییز، کتاب المخضرمین و کتاب العلل در حدیث است. معروفترین اثر او، الجامع الصحیح، به صحیح مسلم مشهور است.<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۲۰، ص۱۸۸؛ نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۹۶-۹۷.</ref> او نزد [[محمد بن اسماعیل بخاری]] نویسنده [[صحیح بخاری]] شاگردی کرده و برخی دیگر از نویسندگان [[صحاح سته]] مانند [[ترمذی]] شاگرد او بوده‌اند.<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۷۵-۷۶.</ref> | ||
== نام‌ها== | ==نام‌ها== | ||
برخی اسم اصلی این کتاب را «المسند الصحیح المختصر من السنن بنقل العدل عن العدل عن رسول الله صلی الله علیه و سلم» دانسته‌اند که به اختصار آن را المسند الصحیح می‌گویند.<ref>ابوغده، تحقیق اسمی الصحیحین و اسم جامع الترمذی، ص۳۳: بنقل از زهراب، فضایل اهل‌بیت علیهم‌السلام در صحاح سته اهل تسنن، ۱۳۹۱ش، ص۷۳.</ref> در عین حال، کتاب او با نام‌هایی چون الجامع الصحیح<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۵.</ref> المسند الصحیح و المسند نیز شناخته می‌شود.<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۸۱-۸۲.</ref> | برخی اسم اصلی این کتاب را «المسند الصحیح المختصر من السنن بنقل العدل عن العدل عن رسول الله صلی الله علیه و سلم» دانسته‌اند که به اختصار آن را المسند الصحیح می‌گویند.<ref>ابوغده، تحقیق اسمی الصحیحین و اسم جامع الترمذی، ص۳۳: بنقل از زهراب، فضایل اهل‌بیت علیهم‌السلام در صحاح سته اهل تسنن، ۱۳۹۱ش، ص۷۳.</ref> در عین حال، کتاب او با نام‌هایی چون الجامع الصحیح<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۵.</ref> المسند الصحیح و المسند نیز شناخته می‌شود.<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۸۱-۸۲.</ref> | ||
== ساختار و محتوای کتاب== | ==ساختار و محتوای کتاب== | ||
صحیح مسلم، | صحیح مسلم، ۷۲۷۵ [[حدیث نبوی]] را در بردارد.<ref> مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۷.</ref> گفته شده حدود نیمی از احادیث آن تکراری بوده و با حذف آنها، تعداد روایاتش حدود ۴ هزار حدیث خواهد بود.<ref>تقریب النواوی، ص۵۱ به‌نقل از مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۸.</ref> البته شمس‌الدین عاملی تعداد احادیث آن را ۱۲۰۰۰ ذکر کرده است.<ref>عاملی نفائس الفنون، ج۱، ص۳۹۶: به نقل از صباغی، بررسی رجال صحیحین، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۴۰.</ref> از مسلم نقل شده که وی احادیث این کتاب را، از میان ۳۰۰۰۰۰ حدیث انتخاب کرده است <ref> بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۱۰۲.</ref> | ||
المسند الصحیح ۵۴ کتاب دارد پس از مقدمه‌ای از مسلم با کتاب الایمان شروع شده و با | المسند الصحیح ۵۴ کتاب دارد پس از مقدمه‌ای از مسلم با کتاب الایمان شروع شده و با کتاب التفسیر به پایان می‌رسد. این کتاب از ۸ جزء و ۱۲۰۵ باب تشکیل شده است.<ref>صباغی، بررسی رجال صحیحین، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۳۹-۱۴۰.</ref> | ||
مسلم در مقدمه کتاب گفته است احادیث را به ترتیب از سه دسته راوی نقل می‌کند: | مسلم در مقدمه کتاب گفته است احادیث را به ترتیب از سه دسته راوی نقل می‌کند: | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
فصل‌بندی احادیث و دسترسی آسان به آنها از ویژگی‌های صحیح مسلم دانسته‌اند<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۸؛ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۶.</ref> البته مسلم فقط کتاب را باب‌بندی کرده و نامی بر ابواب آن نگذاشته است. نامگذاری ابواب کتاب او بعدها به‌وسیله دیگران انجام شده است.<ref>زهراب، فضایل اهل‌بیت علیهم‌السلام در صحاح سته اهل تسنن، ۱۳۹۱ش، ص۸۲. </ref> | فصل‌بندی احادیث و دسترسی آسان به آنها از ویژگی‌های صحیح مسلم دانسته‌اند<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۸؛ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۶.</ref> البته مسلم فقط کتاب را باب‌بندی کرده و نامی بر ابواب آن نگذاشته است. نامگذاری ابواب کتاب او بعدها به‌وسیله دیگران انجام شده است.<ref>زهراب، فضایل اهل‌بیت علیهم‌السلام در صحاح سته اهل تسنن، ۱۳۹۱ش، ص۸۲. </ref> | ||
=== اهل‌بیت در صحیح مسلم=== | ===اهل‌بیت در صحیح مسلم=== | ||
در صحیح مسلم احادیثی در منقبت [[اهل‌بیت]] آمده که شمار آنها را ۶۲ روایت گفته‌اند. او روایاتی در [[برتری | در صحیح مسلم احادیثی در منقبت [[اهل‌بیت(ع)]] آمده که شمار آنها را ۶۲ روایت گفته‌اند. او روایاتی در [[برتری اهل‌بیت(ع)|فضائل اهل بیت]]، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]]، [[حسنین|حسنین(ع)]]، [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] و [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت مهدی(عج)]] نقل کرده است.<ref>زهراب، فضایل اهل‌بیت علیهم‌السلام در صحاح سته اهل تسنن، ۱۳۹۱ش، ص۳۰۰.</ref> | ||
مسلم، [[حدیث منزلت]]، [[حدیث کساء]]، [[حدیث اثنا عشر خلیفه]]، [[حدیث رایت]] و | مسلم، [[حدیث منزلت]]، [[حدیث کساء]]، [[حدیث دوازده خلیفه|حدیث اثنا عشر خلیفه]]، [[حدیث رایت]] و شأن نزول [[آیه مباهله]] را در صحیح آورده است او همچنین روایاتی در تأیید برخی احکام بنابر مذهب [[شیعه]] از جمله صحیح بودن [[ازدواج موقت]] نقل کرده است.<ref>طبسی، درسنامه رجال مقارن، ۱۳۸۵ش، ص۲۰۳.</ref> | ||
== انگیزه و هدف نگارش== | ==انگیزه و هدف نگارش== | ||
{{مهمترین کتاب‌های حدیثی فریقین}} | {{مهمترین کتاب‌های حدیثی فریقین}} | ||
مسلم کتاب خود را بر اساس درخواست یکی از بزرگان حدیث و با هدف ساماندهی به کتاب‌های حدیثی که احادیث صحیح و غیر صحیح را با هم آورده بودند، نگاشته است.<ref>نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت، ص۲۵۶.</ref> گفته شده او برای نگارش آن ۱۵ سال وقت گذاشته است.<ref>تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۵۸۹ به نقل از نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت، ص۲۵۶.</ref> برخی از نویسندگان سال پایان نگارش آن را ۲۵۰ق گفته‌اند، در این صورت در سال ۲۳۵ق مسلم در حالی نگارش آن را آغاز کرده که حدود ۳۰ سال داشته است این امر سبب شده تا از سوی برخی دیگر در نگارش آن در سال ۲۵۰ق تردید شود.{{مدرک}} | مسلم کتاب خود را بر اساس درخواست یکی از بزرگان حدیث و با هدف ساماندهی به کتاب‌های حدیثی که احادیث صحیح و غیر صحیح را با هم آورده بودند، نگاشته است.<ref>نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت، ص۲۵۶.</ref> گفته شده او برای نگارش آن ۱۵ سال وقت گذاشته است.<ref>تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۵۸۹ به نقل از نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل سنت، ص۲۵۶.</ref> برخی از نویسندگان سال پایان نگارش آن را ۲۵۰ق گفته‌اند، در این صورت در سال ۲۳۵ق مسلم در حالی نگارش آن را آغاز کرده که حدود ۳۰ سال داشته است این امر سبب شده تا از سوی برخی دیگر در نگارش آن در سال ۲۵۰ق تردید شود.{{مدرک}} | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
مسلم در صحیح خود ادعا کرده من در این کتاب، احادیثی را که تنها از نظر من صحیح بودند جمع‌بندی نکردم بلکه روایاتی را در آن گردآورده‌ام که همه فقیهان و عالمان آنها را صحیح می‌دانستند.<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳قج۱، مقدمه نووی، ص۱۳۰-۱۳۱.</ref> نووی در المنهاج این سخن مسلم را نپذیرفته و گفته است در صحیح مسلم احادیث زیادی آمده که در صحت آنها اختلاف است.<ref>نووی، المنهاج، ج۱، مقدمه نووی، ص۱۳۰-۱۳۱. </ref>گفته شده تنها اختلاف میان مسلم و [[محمد بن اسماعیل بخاری|بخاری]] در این است که بخاری روایتی را نقل می‌کند که راوی، شیخ(استاد) آن را دیده باشد ولی مسلم دیدار راوی را شرط نمی‌داند و صرف همزمانی راوی و شیخ روایت را برای نقل روایت کافی می‌داند.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۶ پانویس. به‌نقل از: ابن کثیر، اختصار علوم حدیث، ص۲۲.</ref> | مسلم در صحیح خود ادعا کرده من در این کتاب، احادیثی را که تنها از نظر من صحیح بودند جمع‌بندی نکردم بلکه روایاتی را در آن گردآورده‌ام که همه فقیهان و عالمان آنها را صحیح می‌دانستند.<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳قج۱، مقدمه نووی، ص۱۳۰-۱۳۱.</ref> نووی در المنهاج این سخن مسلم را نپذیرفته و گفته است در صحیح مسلم احادیث زیادی آمده که در صحت آنها اختلاف است.<ref>نووی، المنهاج، ج۱، مقدمه نووی، ص۱۳۰-۱۳۱. </ref>گفته شده تنها اختلاف میان مسلم و [[محمد بن اسماعیل بخاری|بخاری]] در این است که بخاری روایتی را نقل می‌کند که راوی، شیخ(استاد) آن را دیده باشد ولی مسلم دیدار راوی را شرط نمی‌داند و صرف همزمانی راوی و شیخ روایت را برای نقل روایت کافی می‌داند.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۶ پانویس. به‌نقل از: ابن کثیر، اختصار علوم حدیث، ص۲۲.</ref> | ||
== جایگاه نزد اهل‌سنت و شیعیان== | ==جایگاه نزد اهل‌سنت و شیعیان== | ||
اهل‌سنت، صحیح مسلم را دومین کتاب از [[صحاح سته]] می‌دانند و بر این باورند پس از قرآن و [[صحیح البخاری (کتاب)|صحیح بخاری]] معتبرترین کتاب است.<ref> نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۷۹ ؛ ابن صلاح، معرفة انواع علم الحدیث، ص۸۴؛ قسطلانی، ج۱، ص۱۹؛ ابن حجر هیثمی، ص۹.</ref> آنان همچنین صحیح مسلم و صحیح بخاری را [[صحیحین]] می‌گویند.<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۵.</ref> البته گفته شده برخی از آنان، صحیح مسلم را بر صحیح بخاری ترجیح داده‌اند.<ref> ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۱۱، ص۳۳؛ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۵؛ نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۷۹، مقدمه نووی، ص۱۲۸.</ref> | |||
شیعیان، از این جهت که این کتاب در زمان [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] و [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] نوشته شده، اما از آن دو، روایتی نقل نکرده و نامی به میان نیاورده، انتقاد می‌کنند.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/4210/4221/27680 «صحاح سته»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.]</ref> البته به دلیل نقل روایاتی از فضایل اهل بیت، آن را بر صحیح بخاری ترجیح داده‌اند.{{مدرک}} | |||
برخی شیعیان هم بر این باورند که در برخی از نسخه‌های صحیح مسلم تحریفاتی صورت گرفته است<ref> حسینی میلانی، التحریفات و التصریفات فی کتب اهل السنه، ۱۴۲۱ق، ص۱۵-۲۲.</ref> آنان برای اثبات ادعای خود مواردی از این تحریفات را برشمرده‌اند. از جمله معتقدند روایت «مهدی من عترتی من ولد فاطمه» و همچنین حدیث «خیر نساء العالمین اربع» در چاپ‌های قدیمی صحیح مسلم بوده و در برخی از منابع اهل‌سنت مانند [[االصواعق المحرقه]]، [[کنز العمال (کتاب)|کنزالعمال]] و [[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)|المستدرک علی الصحیحین]] به وجود آنها در صحیح مسلم اشاره و استناد شده، اما در برخی از نسخه‌های متأخر آن یافت نمی‌شوند.<ref>عزیزی، تحریف سلفیه در میراث مکتوب، ۱۳۹۵ش، ص۷۰-۷۱.</ref> | برخی شیعیان هم بر این باورند که در برخی از نسخه‌های صحیح مسلم تحریفاتی صورت گرفته است<ref> حسینی میلانی، التحریفات و التصریفات فی کتب اهل السنه، ۱۴۲۱ق، ص۱۵-۲۲.</ref> آنان برای اثبات ادعای خود مواردی از این تحریفات را برشمرده‌اند. از جمله معتقدند روایت «مهدی من عترتی من ولد فاطمه» و همچنین حدیث «خیر نساء العالمین اربع» در چاپ‌های قدیمی صحیح مسلم بوده و در برخی از منابع اهل‌سنت مانند [[االصواعق المحرقه]]، [[کنز العمال (کتاب)|کنزالعمال]] و [[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)|المستدرک علی الصحیحین]] به وجود آنها در صحیح مسلم اشاره و استناد شده، اما در برخی از نسخه‌های متأخر آن یافت نمی‌شوند.<ref>عزیزی، تحریف سلفیه در میراث مکتوب، ۱۳۹۵ش، ص۷۰-۷۱.</ref> | ||
==اشکالات و ایرادات== | ==اشکالات و ایرادات== | ||
*ایرادات سندی و متنی؛ گفته شده صحیح مسلم از ایرادات سندی و متنی خالی نیست در برخی اسناد آن، تعلیق(حذف واسطه میان مؤلف و راوی) وجود دارد و در مواردی در آن اندارج(درج سخن راوی در متن حدیث) نیز صورت گرفته است.<ref> طبسی، درسنامه رجال مقارن، ۱۳۸۵ش، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref> بنا به گفته [[نجم الدین طبسی]] حدود ۱۴ مورد تعلیق و در مواردی [[حدیث مدلس|تدلیس]] و [[حدیث موضوع|حدیث جعلی]] در صحیح مسلم وجود دارد. همچنین او گفته است که ابن حجر عسقلانی ''کتاب وقوف علی ما فی صحیح المسلم من الموقوف'' را در این زمینه تألیف کرده و در آن ۱۹۲ روایت موقوف یا مقطوع از صحیح مسلم گردآورده است.<ref> طبسی، درسنامه رجال مقارن، ۱۳۸۵ش، ص۲۰۱-۲۰۰.</ref> نووی<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه نووی، ص۱۳۰-۱۳۱. </ref> و [[حاکم نیشابوری]] نیز در صحت برخی روایات صحیح مسلم تردید کرده است.<ref>صباغی، بررسی رجال صحیحین، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۴۱.</ref> ابن حجر در مقدمه فتح الباری گفته است مسلم ۳۲ حدیث از ۱۱۰ حدیث ضعیف و مشکل‌دار [[صحیح بخاری]] را در صحیح خود نقل کرده است.<ref> ابن حجر، مقدمه فتح الباری(هدی الساری)، ۱۴۰۸ق-۱۹۸۸م، ص۳۴۵.</ref> | *ایرادات سندی و متنی؛ گفته شده صحیح مسلم از ایرادات سندی و متنی خالی نیست در برخی اسناد آن، تعلیق(حذف واسطه میان مؤلف و راوی) وجود دارد و در مواردی در آن اندارج(درج سخن راوی در متن حدیث) نیز صورت گرفته است.<ref> طبسی، درسنامه رجال مقارن، ۱۳۸۵ش، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref> بنا به گفته [[نجم الدین طبسی]] حدود ۱۴ مورد تعلیق و در مواردی [[حدیث مدلس|تدلیس]] و [[حدیث موضوع|حدیث جعلی]] در صحیح مسلم وجود دارد. همچنین او گفته است که ابن حجر عسقلانی ''کتاب وقوف علی ما فی صحیح المسلم من الموقوف'' را در این زمینه تألیف کرده و در آن ۱۹۲ روایت موقوف یا مقطوع از صحیح مسلم گردآورده است.<ref> طبسی، درسنامه رجال مقارن، ۱۳۸۵ش، ص۲۰۱-۲۰۰.</ref> نووی<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه نووی، ص۱۳۰-۱۳۱. </ref> و [[حاکم نیشابوری]] نیز در صحت برخی روایات صحیح مسلم تردید کرده است.<ref>صباغی، بررسی رجال صحیحین، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۴۱.</ref> ابن حجر در مقدمه فتح الباری گفته است مسلم ۳۲ حدیث از ۱۱۰ حدیث ضعیف و مشکل‌دار [[صحیح البخاری (کتاب)|صحیح بخاری]] را در صحیح خود نقل کرده است.<ref> ابن حجر، مقدمه فتح الباری(هدی الساری)، ۱۴۰۸ق-۱۹۸۸م، ص۳۴۵.</ref> | ||
* ذکر نکردن عنوان باب‌ها؛ گر چه مسلم احادیث را طی ابوابی آورده، ولی عنوان باب‌ها را ذکر نکرده است.<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ص۵۵۶.</ref> البته گفته شده این کار بعدها توسط نویسندگان اهل‌سنت جبران شده است.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۸.</ref> | *ذکر نکردن عنوان باب‌ها؛ گر چه مسلم احادیث را طی ابوابی آورده، ولی عنوان باب‌ها را ذکر نکرده است.<ref>حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ص۵۵۶.</ref> البته گفته شده این کار بعدها توسط نویسندگان اهل‌سنت جبران شده است.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۸.</ref> | ||
* نقل از راویانی که [[وثاقت]] آنها پذیرفته نشده است. برخی از اصحاب حدیث مانند ابوزرعه رازی و ابن واره رازی از صحیح مسلم و نویسنده آن به دلیل روایت از اسباط بن نصر، قطن بن نسیر و احمد بن عیسی مصری انتقاد کرده‌اند.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۷، ص۳۸۱؛ حازمی، شروط الائمه، ص۷۷-۷۸. بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۱۷۹.</ref> شیخ یوسف صباغی در کتاب [[بررسی رجال صحیحین (کتاب)|بررسی رجال صحیحین]] اعتبار برخی از راویانی را که بخاری و مسلم از آنها در [[صحیحین]] روایت نقل کرده‌اند مانند [[مغیره بن شعبه]] را رد کرده است.<ref>صباغی، بررسی رجال صحیحین، ۱۳۸۲ش، ص۱۵۰-۳۶۰.</ref> همچنین در ''کتاب روایات المدلسین فی صحیح مسلم'' تعداد روایان احادیث صحیح مسلم که به تدلیس در حدیث متهم بوده‌اند، ۸۶ تن ذکر شده است.<ref>خلف، روایات المدلسین فی صحیح مسلم، ص۴۷۴.</ref> | *نقل از راویانی که [[ثقه|وثاقت]] آنها پذیرفته نشده است. برخی از اصحاب حدیث مانند ابوزرعه رازی و ابن واره رازی از صحیح مسلم و نویسنده آن به دلیل روایت از اسباط بن نصر، قطن بن نسیر و احمد بن عیسی مصری انتقاد کرده‌اند.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۷، ص۳۸۱؛ حازمی، شروط الائمه، ص۷۷-۷۸. بنقل از پاکتچی، پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۱۷۹.</ref> شیخ یوسف صباغی در کتاب [[بررسی رجال صحیحین (کتاب)|بررسی رجال صحیحین]] اعتبار برخی از راویانی را که بخاری و مسلم از آنها در [[صحیحین]] روایت نقل کرده‌اند مانند [[مغیرة بن شعبة|مغیره بن شعبه]] را رد کرده است.<ref>صباغی، بررسی رجال صحیحین، ۱۳۸۲ش، ص۱۵۰-۳۶۰.</ref> همچنین در ''کتاب روایات المدلسین فی صحیح مسلم'' تعداد روایان احادیث صحیح مسلم که به تدلیس در حدیث متهم بوده‌اند، ۸۶ تن ذکر شده است.<ref>خلف، روایات المدلسین فی صحیح مسلم، ص۴۷۴.</ref> | ||
==کتاب‌ها درباره صحیح مسلم== | ==کتاب‌ها درباره صحیح مسلم== | ||
عالمان اهل‌سنت شرح‌ها، مستدرکات و تلخیص‌هایی بر صحیح مسلم نوشته‌اند برخی از آنها عبارتند از: | عالمان اهل‌سنت شرح‌ها، مستدرکات و تلخیص‌هایی بر صحیح مسلم نوشته‌اند برخی از آنها عبارتند از: | ||
===شرح‌ها=== | ===شرح‌ها=== | ||
* المنهاج فی شرح الجامع لمسلم بن حجاج؛ ابوزکریا محیی‌الدین یحیی بن شرف نووی شافعی(درگذشته ۶۷۶ق) این شرح در محافل علمی مورد توجه است.<ref> حسینی میلانی، جواهر الکلام، ۱۳۸۹ش، ص۷۲.</ref> | *المنهاج فی شرح الجامع لمسلم بن حجاج؛ ابوزکریا محیی‌الدین یحیی بن شرف نووی شافعی(درگذشته ۶۷۶ق) این شرح در محافل علمی مورد توجه است.<ref> حسینی میلانی، جواهر الکلام، ۱۳۸۹ش، ص۷۲.</ref> | ||
* منهاج الابتهاج؛ قسطلانی | *منهاج الابتهاج؛ قسطلانی | ||
* الاکمال فی شرح مسلم؛ قاضی عیاض بن موسی یحصبی مالکی(درگذشته ۷۸۸ق) | *الاکمال فی شرح مسلم؛ قاضی عیاض بن موسی یحصبی مالکی(درگذشته ۷۸۸ق) | ||
* المعلم بفوائد کتاب مسلم؛ ابوعبدالله محمد بن علی مازری(درگذشته ۵۳۶ق) | *المعلم بفوائد کتاب مسلم؛ ابوعبدالله محمد بن علی مازری(درگذشته ۵۳۶ق) | ||
* المفهم لما اشکل من تلخص کتاب مسلم؛ ابوعباس احمد بن عمر بن ابراهیم قرطبی(درگذشته ۶۵۶ق) | *المفهم لما اشکل من تلخص کتاب مسلم؛ ابوعباس احمد بن عمر بن ابراهیم قرطبی(درگذشته ۶۵۶ق) | ||
* الدیباج علی صحیح مسلم بن الحجاج؛ جلال الدین سیوطی(درگذشته ۹۱۱ق) | *الدیباج علی صحیح مسلم بن الحجاج؛ جلال الدین سیوطی(درگذشته ۹۱۱ق) | ||
* شرح زوائد مسلم علی البخاری؛ سراج الدین عمر بن علی بن ملقن شافعی( درگذشته ۸۰۴ق)<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۸۲-۹۰؛ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۷-۵۵۸.</ref> | *شرح زوائد مسلم علی البخاری؛ سراج الدین عمر بن علی بن ملقن شافعی( درگذشته ۸۰۴ق)<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۸۲-۹۰؛ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۷-۵۵۸.</ref> | ||
*نورالحق بن عبدالحق دهلوی (۱۰۷۳ق) آن را به فارسی شرح کرده است.<ref>زهراب، فضایل اهل بیت علیهم السلام در صحاح سته اهل تسنن، ۱۳۹۱ش، ص۷۲.</ref> | *نورالحق بن عبدالحق دهلوی (۱۰۷۳ق) آن را به فارسی شرح کرده است.<ref>زهراب، فضایل اهل بیت علیهم السلام در صحاح سته اهل تسنن، ۱۳۹۱ش، ص۷۲.</ref> | ||
=== مستدرکات=== | ===مستدرکات=== | ||
{{ببینید|مستدرک‌نویسی}} | {{ببینید|مستدرک‌نویسی}} | ||
برخی از نویسندگان اهل‌سنت برخی از احادیثی را که مسلم در صحیح نیاورده، در کتاب‌هایی منتشر کرده‌اند: | برخی از نویسندگان اهل‌سنت برخی از احادیثی را که مسلم در صحیح نیاورده، در کتاب‌هایی منتشر کرده‌اند: | ||
* المسند الصحیح؛ ابوبکر محمد بن عبدالله جوزقی نیشابوری شافعی(درگذشته۳۸۸ق) | *المسند الصحیح؛ ابوبکر محمد بن عبدالله جوزقی نیشابوری شافعی(درگذشته۳۸۸ق) | ||
* المسند المستخرج علی مسلم؛ [[ابو نعیم اصفهانی]](درگذشته ۴۳۰ق) | *المسند المستخرج علی مسلم؛ [[ابونعیم اصفهانی|ابو نعیم اصفهانی]](درگذشته ۴۳۰ق) | ||
* الاستدراکات و التتبع؛ ابی‌حسن علی بن عمر دارقطنی (درگذشته ۳۸۵ق)<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۹۰-۹۳؛ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۷-۵۵۶.</ref> | *الاستدراکات و التتبع؛ ابی‌حسن علی بن عمر دارقطنی (درگذشته ۳۸۵ق)<ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۹۰-۹۳؛ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۷-۵۵۶.</ref> | ||
* [[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)|المستدرک علی الصحیحین]]؛ حاکم نیشابوری(۴۰۵ق) | *[[المستدرک علی الصحیحین (کتاب)|المستدرک علی الصحیحین]]؛ حاکم نیشابوری(۴۰۵ق) | ||
===تلخیص‌ها=== | ===تلخیص‌ها=== | ||
* مختصر المسلم نوشتۀ منذری | *مختصر المسلم نوشتۀ منذری | ||
* تلخیص المسلم، نوشتۀ قرطبی | *تلخیص المسلم، نوشتۀ قرطبی | ||
*مختصر المسند الصحیح علی مسلم؛ ابی‌عوانه یعقوب بن اسحاق اسفرایینی(درگذشته ۳۱۶ق) <ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۹۰-۹۲؛ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۸-۵۵۶.</ref> | *مختصر المسند الصحیح علی مسلم؛ ابی‌عوانه یعقوب بن اسحاق اسفرایینی(درگذشته ۳۱۶ق) <ref>نووی، المنهاج، ۱۴۲۳ق، ج۱، مقدمه شیخ خلیل مأمون شیحا، ص۹۰-۹۲؛ حاجی خلیفه، کشف الظنون، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۵۵۸-۵۵۶.</ref> | ||
=== نقد=== | ===نقد=== | ||
برخی از عالمان شیعه و سنی در نقد صحیح مسلم آثاری به زبان عربی و فارسی نوشته‌اند. | برخی از عالمان شیعه و سنی در نقد صحیح مسلم آثاری به زبان عربی و فارسی نوشته‌اند. | ||
*علل الاحادیث فی کتاب الصحیح لمسلم؛ ابوالفضل محمد بن ابی‌الحسن ابن جارود مشهور به ابن عمار شهید (درگذشته ۳۱۷ق) | *علل الاحادیث فی کتاب الصحیح لمسلم؛ ابوالفضل محمد بن ابی‌الحسن ابن جارود مشهور به ابن عمار شهید (درگذشته ۳۱۷ق) | ||
* کتاب وقوف علی ما فی صحیح المسلم من الموقوف | *کتاب وقوف علی ما فی صحیح المسلم من الموقوف | ||
* کتاب روایات المدلسین فی صحیح مسلم | *کتاب روایات المدلسین فی صحیح مسلم | ||
همچنین بخشی از کتاب‌هایی که در نقد [[صحیحین]] و [[صحاح سته]] نوشته شده به نقد صحیح مسلم اختصاص دارد. | همچنین بخشی از کتاب‌هایی که در نقد [[صحیحین]] و [[صحاح سته]] نوشته شده به نقد صحیح مسلم اختصاص دارد. | ||
* سیری در صحیحین؛ محمد صادق نجمی(درگذشته ۱۳۹۰ش) | *سیری در صحیحین؛ محمد صادق نجمی(درگذشته ۱۳۹۰ش) | ||
* صحیح بخاری و مسلم در ترازوی نقد ؛ سید علی حسینی میلانی | *صحیح بخاری و مسلم در ترازوی نقد ؛ سید علی حسینی میلانی | ||
* الافصاح عن احوال رواة الصحاح؛ محمدحسن آل مظفر (درگذشته ۱۳۷۵ق) | *الافصاح عن احوال رواة الصحاح؛ محمدحسن آل مظفر (درگذشته ۱۳۷۵ق) | ||
* القول الصراح فی حول الصحاح؛ شیخ الشریعه اصفهانی(درگذشته ۱۳۳۹ق) | *القول الصراح فی حول الصحاح؛ شیخ الشریعه اصفهانی(درگذشته ۱۳۳۹ق) | ||
* تحفة العلماء فیمن اخرج عنه البخاری و مسلم من الضعفاء؛ عبدالحسین شرف الدین(درگذشته ۱۳۷۷ق) | *تحفة العلماء فیمن اخرج عنه البخاری و مسلم من الضعفاء؛ عبدالحسین شرف الدین(درگذشته ۱۳۷۷ق) | ||
* التنبیه علی الاوهام الواردة فی الصحیحین؛ حسین بن محمد جیانی(درگذشته ۴۹۸ق)<ref>پاکتچی،پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۱۷۹. ص ۱۷۸-۲۰۰.</ref> | *التنبیه علی الاوهام الواردة فی الصحیحین؛ حسین بن محمد جیانی(درگذشته ۴۹۸ق)<ref>پاکتچی،پژوهشی پیرامون جوامع حدیثی اهل سنت، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۱۷۹. ص ۱۷۸-۲۰۰.</ref> | ||
== انتشار== | ==انتشار== | ||
صحیح مسلم بارها در [[هند]]، [[ترکیه]] و [[مصر]] چاپ شده است. چاپ دارالطباعه العامره استانبول را که در سال‌های ۱۳۲۹-۱۳۳۴ق به تصحیح اسماعیل بن احمد طرابلسی انجام شده از بهترین چاپ‌های آن دانسته شده است.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۸.</ref> در این چاپ صحیح مسلم در ۸ جلد منتشر شده است.<ref>[http://waqfeya.com/book.php?bid=228 المکتبة الوقفیة؛ صحیح مسلم ط. العامره: ترکیا، بازبینی: ۲۲ اسفند ۱۳۹۵ش.]</ref> | صحیح مسلم بارها در [[هند]]، [[ترکیه]] و [[مصر]] چاپ شده است. چاپ دارالطباعه العامره استانبول را که در سال‌های ۱۳۲۹-۱۳۳۴ق به تصحیح اسماعیل بن احمد طرابلسی انجام شده از بهترین چاپ‌های آن دانسته شده است.<ref>مدیر شانه‌چی، علم الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۶۸.</ref> در این چاپ صحیح مسلم در ۸ جلد منتشر شده است.<ref>[http://waqfeya.com/book.php?bid=228 المکتبة الوقفیة؛ صحیح مسلم ط. العامره: ترکیا، بازبینی: ۲۲ اسفند ۱۳۹۵ش.]</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع== | ==منابع== | ||
{{ستون}} | {{ستون}} | ||
* ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقة، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، قاهره، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م. | * ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقة، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، قاهره، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م. | ||
| خط ۱۳۹: | خط ۱۳۹: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* [http://waqfeya.com/book.php?bid=228 متن صحیح مسلم] | *[http://waqfeya.com/book.php?bid=228 متن صحیح مسلم] | ||
{{اهل‌سنت}} | {{اهل‌سنت}} | ||