پرش به محتوا

ام‌کلثوم دختر امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{دیگر کاربردها|ام‌کلثوم (ابهام‌زدایی)}}
{{دیگر کاربردها|ام‌کلثوم (ابهام‌زدایی)}}
{{ جعبه اطلاعات امامزاده
{{جعبه اطلاعات امامزاده
  | عنوان        = ام‌کلثوم دختر امام علی(ع)
  | عنوان        = ام‌کلثوم دختر امام علی(ع)
  | نام          =  
  | نام          =  
خط ۳۲: خط ۳۲:
آرامگاهی در [[سوریه]] وجود دارد که به عقیده برخی، مزار ام‌کلثوم است؛ اما کسانی معتقدند این قبر متعلق است به ام‌کلثوم دیگری از خاندان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] و ام‌کلثوم، دختر امام علی و فاطمه، در [[بقیع|قبرستان بقیع]] در [[مدینه]] دفن شده است.
آرامگاهی در [[سوریه]] وجود دارد که به عقیده برخی، مزار ام‌کلثوم است؛ اما کسانی معتقدند این قبر متعلق است به ام‌کلثوم دیگری از خاندان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر]] و ام‌کلثوم، دختر امام علی و فاطمه، در [[بقیع|قبرستان بقیع]] در [[مدینه]] دفن شده است.


== ولادت و نسب ==
==ولادت و نسب==
به‌گزارش عالمان [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]]، [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] فرزندی به نام ام‌کلثوم داشته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۴م، ج۸، ص۳۳۸؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۹۵۴.</ref> در برخی از منابع، ولادت او به‌صورت کلی و در زمان پیامبر گزارش شده است؛<ref>ابن‌حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۴۶۴؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۹۵۴.</ref> اما ذَهَبی تاریخ‌نگار اهل‌سنت (درگذشته ۷۴۸ق) نوشته در حدود [[سال ۶ هجری قمری|سال ۶ قمری]] به دنیا آمده است.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م، ج۳، ص۵۰۰.</ref>  
به‌گزارش عالمان [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]]، [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] و [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] فرزندی به نام ام‌کلثوم داشته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۴م، ج۸، ص۳۳۸؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۹۵۴.</ref> در برخی از منابع، ولادت او به‌صورت کلی و در زمان پیامبر گزارش شده است؛<ref>ابن‌حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۴۶۴؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۱۹۵۴.</ref> اما ذَهَبی تاریخ‌نگار اهل‌سنت (درگذشته ۷۴۸ق) نوشته در حدود [[سال ۶ هجری قمری|سال ۶ قمری]] به دنیا آمده است.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م، ج۳، ص۵۰۰.</ref>  


خط ۳۸: خط ۳۸:
{{تبارنامه امام علی}}
{{تبارنامه امام علی}}


== کنیه‌ها و القاب ==
==کنیه‌ها و القاب==
[[شیخ مفید]] نام ام‌کلثوم را زینب صُغریٰ و [[کنیه|کنیه‌اش]] را ام‌کلثوم ذکر کرده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴.</ref> به‌گزارش [[شیخ عباس قمی]] در [[الکنی و الالقاب (کتاب)|اَلکُنیٰ و الاَلقاب]]، این [[کنیه]] را پیامبر(ص) به‌جهت شباهت زینب صغری به دخترش [[ام‌کلثوم دختر پیامبر(ص)|ام‌کلثوم]]، به او داد.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۲۲۸.</ref>
[[شیخ مفید]] نام ام‌کلثوم را زینب صُغریٰ و [[کنیه|کنیه‌اش]] را ام‌کلثوم ذکر کرده است.<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۵۴.</ref> به‌گزارش [[شیخ عباس قمی]] در [[الکنی و الالقاب (کتاب)|اَلکُنیٰ و الاَلقاب]]، این [[کنیه]] را پیامبر(ص) به‌جهت شباهت زینب صغری به دخترش [[ام‌کلثوم دختر پیامبر(ص)|ام‌کلثوم]]، به او داد.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۲۲۸.</ref>


[[سید محسن امین]]، شرح‌حال‌نگار شیعی ([[سال ۱۲۸۴ هجری قمری|۱۲۸۴]]- [[سال ۱۳۷۱ هجری قمری|۱۳۷۱ق‌]]) نوشته است امام علی(ع) سه یا چهار دختر به نام یا کنیهٔ ام‌کلثوم داشته است:
[[سید محسن امین]]، شرح‌حال‌نگار شیعی ([[سال ۱۲۸۴ هجری قمری|۱۲۸۴]]- [[سال ۱۳۷۱ هجری قمری|۱۳۷۱ق‌]]) نوشته است امام علی(ع) سه یا چهار دختر به نام یا کنیهٔ ام‌کلثوم داشته است:
# ام‌کلثوم کبری دختر فاطمه (س)؛
#ام‌کلثوم کبری دختر فاطمه (س)؛
# ام‌کلثوم همسر [[مسلم بن عقیل]] که احتمالاً ام‌کلثوم وُسطیٰ بوده است؛
#ام‌کلثوم همسر [[مسلم بن عقیل]] که احتمالاً ام‌کلثوم وُسطیٰ بوده است؛
# ام‌کلثوم صغری؛
#ام‌کلثوم صغری؛
# زینب صغری که کنیه‌اش ام‌کلثوم بوده است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴-۴۸۵.</ref>
#زینب صغری که کنیه‌اش ام‌کلثوم بوده است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴-۴۸۵.</ref>


به‌گفته او، ممکن است دو تای آخر یکی باشند یا این‌که دو تا باشند و امام علی(ع) چهار دختر به این نام یا کنیه داشته باشد.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴-۴۸۵.</ref>
به‌گفته او، ممکن است دو تای آخر یکی باشند یا این‌که دو تا باشند و امام علی(ع) چهار دختر به این نام یا کنیه داشته باشد.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴-۴۸۵.</ref>


== همسر و فرزندان ==
==همسر و فرزندان==
به روایت ابن‌سعد مورخ و سیره‌نویس قرن دوم و سوم قمری، ام‌کلثوم ابتدا با [[عمر بن خطاب|عُمَر بن خَطّاب]]، خلیفه دوم ازدواج کرد. پس از مرگ عُمَر، همسر پسرعمویش عَون‌ پسر [[جعفر بن ابی‌طالب]] شد. پس از درگذشت عون، با برادرشوهرش محمد‌ و پس از فوت او نیز با برادرشوهر دیگرش [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب|عبدالله بن جعفر]] ازدواج کرد که پیش از این، همسر خواهرش [[حضرت زینب سلام الله علیها|زینب]] بود؛<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۸، ص۳۳۸؛ امین، اعیان‌الشیعه،  ۱۴۰۳ق، ۴۸۴-۴۸۵.</ref> اما مقریزیِ مورخ و سیره‌نویس (۷۶۶- ۸۴۵ ق) گزارش کرده است که او بعد از عمر، ابتدا با محمد بن جعفر ازدواج کرد و پس از مرگ وی، به عقد عون درآمد و زمانی که همسر او بود، درگذشت.<ref>مقریزی، امتاع‌الاسماع، ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م، ج۵، ص۳۷۰.</ref>
به روایت ابن‌سعد مورخ و سیره‌نویس قرن دوم و سوم قمری، ام‌کلثوم ابتدا با [[عمر بن خطاب|عُمَر بن خَطّاب]]، خلیفه دوم ازدواج کرد. پس از مرگ عُمَر، همسر پسرعمویش عَون‌ پسر [[جعفر بن ابی‌طالب]] شد. پس از درگذشت عون، با برادرشوهرش محمد‌ و پس از فوت او نیز با برادرشوهر دیگرش [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب|عبدالله بن جعفر]] ازدواج کرد که پیش از این، همسر خواهرش [[حضرت زینب سلام الله علیها|زینب]] بود؛<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۸، ص۳۳۸؛ امین، اعیان‌الشیعه،  ۱۴۰۳ق، ۴۸۴-۴۸۵.</ref> اما مقریزیِ مورخ و سیره‌نویس (۷۶۶- ۸۴۵ ق) گزارش کرده است که او بعد از عمر، ابتدا با محمد بن جعفر ازدواج کرد و پس از مرگ وی، به عقد عون درآمد و زمانی که همسر او بود، درگذشت.<ref>مقریزی، امتاع‌الاسماع، ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م، ج۵، ص۳۷۰.</ref>


ابن‌سعد و ابن‌عساکر (تاریخ‌نگار قرن ششم)، نوشته‌اند ام‌کلثوم از عمر صاحب دو فرزند به نام‌های زید و رقیه شد.<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م، ج۱۹، ص۴۸۲؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۸، ص۳۳۸.</ref> با این حال [[نجم‌الدین طبسی]] پژوهش‌گر تاریخ شیعه با تکیه بر منابعی که کشته‌شدن محمد و عون را  در سال‌های [[سال ۱۶ هجری قمری|۱۶]] یا [[سال ۱۷ هجری قمری|۱۷ قمری]] و در جنگ شوشتر گزارش‌ کرده‌اند و نیز با تکیه بر درگذشت [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب]] در [[سال ۶۳ هجری قمری|سال ۶۳ق]] و حرام بودن ازدواج هم‌زمان با دو خواهر نتیجه می‌گیرد که گزارش‌های فوق درباره زندگی و ازدواج‌های ام‌کلثوم قابل دفاع نیست.<ref>طبسی، پاسخ به چند شبهه فاطمی، ۱۳۹۳ش، ص۴۱.</ref>
ابن‌سعد و ابن‌عساکر (تاریخ‌نگار قرن ششم)، نوشته‌اند ام‌کلثوم از عمر صاحب دو فرزند به نام‌های زید و رقیه شد.<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م، ج۱۹، ص۴۸۲؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۸، ص۳۳۸.</ref> با این حال [[نجم‌الدین طبسی]] پژوهش‌گر تاریخ شیعه با تکیه بر منابعی که کشته‌شدن محمد و عون را  در سال‌های [[سال ۱۶ هجری قمری|۱۶]] یا [[سال ۱۷ هجری قمری|۱۷ قمری]] و در جنگ شوشتر گزارش‌ کرده‌اند و نیز با تکیه بر درگذشت [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب]] در [[سال ۶۳ هجری قمری|سال ۶۳ق]] و حرام بودن ازدواج هم‌زمان با دو خواهر نتیجه می‌گیرد که گزارش‌های فوق درباره زندگی و ازدواج‌های ام‌کلثوم قابل دفاع نیست.<ref>طبسی، پاسخ به چند شبهه فاطمی، ۱۳۹۳ش، ص۴۱.</ref>


== ازدواج با عمر بن خطاب ==
==ازدواج با عمر بن خطاب==
{{اصلی|ازدواج ام‌کلثوم با عمر بن خطاب}}
{{اصلی|ازدواج ام‌کلثوم با عمر بن خطاب}}
ماجرای ازدواج ام‌کلثوم با عمر بن خَطّاب خلیفه دوم، مسئله‌ای بحث‌برانگیز و مورداختلاف است: براساس کتاب‌های تاریخی [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]]، همچون [[تاریخ یعقوبی (کتاب)|تاریخ یعقوبی]] و [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخ طبری]]، و همچنین منابع حدیثی شیعه همچون [[الکافی (کتاب)|کافی]] و [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب‌الاحکام]]، ام‌کلثوم با عمر [[ازدواج]] کرده است.<ref>نگاه کنید به یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۰؛ طبری، تاریخ‌الطبری، موسسةالاعلمی، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۴۱۰؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ش، ج۵، ص۳۴۶؛ طوسی، تهذیب‌الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۱؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref> [[میرزا جواد تبریزی]] و  [[سید علی میلانی]] با بررسی دو روایت موجود در کتاب کافی، آن‌ها صحیح دانسته‌اند.<ref>تبریزی، الانوار الالهیة، ۱۴۲۲ق، ص۱۲۳؛ میلانی، محاضرات فی الاعتقادات، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۶۵۹.</ref> [[محمدتقی شوشتری]]، رجالی شیعهٔ قرن چهاردهم و پانزدهم قمری نیز روایات موجود در این زمینه را متواتر دانسته و وقوع این ازدواج را انکارناپذیر شمرده است.<ref>تستری، قاموس‌الرجال، ۱۴۲۸ق، ج۱۲، ص۲۱۶.</ref>
ماجرای ازدواج ام‌کلثوم با عمر بن خَطّاب خلیفه دوم، مسئله‌ای بحث‌برانگیز و مورداختلاف است: براساس کتاب‌های تاریخی [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]]، همچون [[تاریخ یعقوبی (کتاب)|تاریخ یعقوبی]] و [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخ طبری]]، و همچنین منابع حدیثی شیعه همچون [[الکافی (کتاب)|کافی]] و [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب‌الاحکام]]، ام‌کلثوم با عمر [[ازدواج]] کرده است.<ref>نگاه کنید به یعقوبی، تاریخ‌الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۴۹-۱۵۰؛ طبری، تاریخ‌الطبری، موسسةالاعلمی، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م، ج۴، ص۴۱۰؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ش، ج۵، ص۳۴۶؛ طوسی، تهذیب‌الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۱؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref> [[میرزا جواد تبریزی]] و  [[سید علی میلانی]] با بررسی دو روایت موجود در کتاب کافی، آن‌ها صحیح دانسته‌اند.<ref>تبریزی، الانوار الالهیة، ۱۴۲۲ق، ص۱۲۳؛ میلانی، محاضرات فی الاعتقادات، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۶۵۹.</ref> [[محمدتقی شوشتری]]، رجالی شیعهٔ قرن چهاردهم و پانزدهم قمری نیز روایات موجود در این زمینه را متواتر دانسته و وقوع این ازدواج را انکارناپذیر شمرده است.<ref>تستری، قاموس‌الرجال، ۱۴۲۸ق، ج۱۲، ص۲۱۶.</ref>
خط ۶۲: خط ۶۲:
به‌عقیده عالمانی همچون [[سید مرتضی|سیدِ مرتضی]] ([[سال ۳۵۵ هجری قمری|۳۵۵]]-[[سال ۴۳۶ هجری قمری|۴۳۶ق]]) و [[فضل بن حسن طبرسی|فضل بن حسن طَبْرِسی]] (درگذشتهٔ ۵۴۸ق) این ازدواج صورت گرفته است؛ اما از روی اجبار و [[تقیه]] بوده است.<ref>سید مرتضی، رسائل، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۴۹؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref> روایاتی نیز وجود دارد که این سخن را تأیید می‌کند. برای مثال در کتاب کافی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل شده است که ام‌کلثوم دختری است که از ما [[غصب]] شد.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۶.</ref> در روایت دیگری از همین کتاب، از تهدید عمر  برای پذیرش ازدواج از سوی امام علی(ع) سخن آمده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۶.</ref>
به‌عقیده عالمانی همچون [[سید مرتضی|سیدِ مرتضی]] ([[سال ۳۵۵ هجری قمری|۳۵۵]]-[[سال ۴۳۶ هجری قمری|۴۳۶ق]]) و [[فضل بن حسن طبرسی|فضل بن حسن طَبْرِسی]] (درگذشتهٔ ۵۴۸ق) این ازدواج صورت گرفته است؛ اما از روی اجبار و [[تقیه]] بوده است.<ref>سید مرتضی، رسائل، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۱۴۹؛ طبرسی، اعلام‌الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۷.</ref> روایاتی نیز وجود دارد که این سخن را تأیید می‌کند. برای مثال در کتاب کافی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل شده است که ام‌کلثوم دختری است که از ما [[غصب]] شد.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۶.</ref> در روایت دیگری از همین کتاب، از تهدید عمر  برای پذیرش ازدواج از سوی امام علی(ع) سخن آمده است.<ref>کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۴۶.</ref>


== حضور در کربلا ==
==حضور در کربلا==
در منابع، از حضور ام‌کلثوم در [[واقعه کربلا]] سخن آمده است. برای مثال، [[سید ابن طاووس]] ([[سال ۵۸۹ هجری قمری|۵۸۹]]-[[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴ق]]) در در چند جای مقتلش، [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|لُهوف]]، از ام‌کلثوم نام برده است؛ ازجمله شیون او همراه با [[حضرت زینب سلام الله علیها|زینب]]، زمانی که [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] به آن‌ها گفت که کشته می‌شود،<ref>سید بن طاووس، لهوف ۱۳۴۸ش، ص۸۲.</ref> سخنرانی‌اش در [[کوفه]] و سرزنش کوفیان<ref>سید بن طاووس، لهوف ۱۳۴۸ش، ص۱۵۴-۱۵۶.</ref> و درخواستش از [[شمر بن ذی‌الجوشن|شمر]] در شام، مبنی بر این‌که آن‌ها را از جایی وارد [[دمشق]] کند که کمتر در معرض دید باشند را گزارش کرده است.<ref>سید بن طاووس، لهوف ۱۳۴۸ش، ص۱۷۴.</ref> ابن‌طیفور تاریخ‌نگار قرن سوم قمری هم نوشته است هنگامی که [[اسیران کربلا]] را وارد کوفه کردند، ام‌کلثوم در جمع مردم این شهر، خطبه‌ای خواند و مردم کوفه را سرزنش کرد.<ref>ابن‌طیفور، بلاغات‌النساء، مکتبة بصیرتی، ص۲۳-۲۴.</ref> البته سید ابن طاووس این خطبه را از قول زینب نقل کرده است.<ref>سید بن طاووس، لهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۴۶-۱۴۸.</ref>
در منابع، از حضور ام‌کلثوم در [[واقعه کربلا]] سخن آمده است. برای مثال، [[سید ابن طاووس]] ([[سال ۵۸۹ هجری قمری|۵۸۹]]-[[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴ق]]) در در چند جای مقتلش، [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|لُهوف]]، از ام‌کلثوم نام برده است؛ ازجمله شیون او همراه با [[حضرت زینب سلام الله علیها|زینب]]، زمانی که [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] به آن‌ها گفت که کشته می‌شود،<ref>سید بن طاووس، لهوف ۱۳۴۸ش، ص۸۲.</ref> سخنرانی‌اش در [[کوفه]] و سرزنش کوفیان<ref>سید بن طاووس، لهوف ۱۳۴۸ش، ص۱۵۴-۱۵۶.</ref> و درخواستش از [[شمر بن ذی‌الجوشن|شمر]] در شام، مبنی بر این‌که آن‌ها را از جایی وارد [[دمشق]] کند که کمتر در معرض دید باشند را گزارش کرده است.<ref>سید بن طاووس، لهوف ۱۳۴۸ش، ص۱۷۴.</ref> ابن‌طیفور تاریخ‌نگار قرن سوم قمری هم نوشته است هنگامی که [[اسیران کربلا]] را وارد کوفه کردند، ام‌کلثوم در جمع مردم این شهر، خطبه‌ای خواند و مردم کوفه را سرزنش کرد.<ref>ابن‌طیفور، بلاغات‌النساء، مکتبة بصیرتی، ص۲۳-۲۴.</ref> البته سید ابن طاووس این خطبه را از قول زینب نقل کرده است.<ref>سید بن طاووس، لهوف، ۱۳۴۸ش، ص۱۴۶-۱۴۸.</ref>


با وجود این، در این منابع تصریح نشده است که این ام‌کلثوم دختر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س) ا]]<nowiki/>ست. در مقابل، برخی تصریح کرده‌اند ام‌کلثومِ حاضر در واقعه کربلا یکی دیگر از دختران امام علی(ع) است که از حضرت فاطمه نبوده است.<ref>بری، الجوهره فی نسب الامام علی و آله، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م، ص۴۵.</ref> [[سید محسن امین]] هم نوشته است معلوم نیست ام‌کلثومی که با امام حسین در کربلا حضور داشته، کدام‌یک از دختران امام علی(ع) است؛ اما احتمال بیشتر این است که همسر [[مسلم بن عقیل]] بوده است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴.</ref>
با وجود این، در این منابع تصریح نشده است که این ام‌کلثوم دختر [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] از [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س) ا]]<nowiki/>ست. در مقابل، برخی تصریح کرده‌اند ام‌کلثومِ حاضر در واقعه کربلا یکی دیگر از دختران امام علی(ع) است که از حضرت فاطمه نبوده است.<ref>بری، الجوهره فی نسب الامام علی و آله، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م، ص۴۵.</ref> [[سید محسن امین]] هم نوشته است معلوم نیست ام‌کلثومی که با امام حسین در کربلا حضور داشته، کدام‌یک از دختران امام علی(ع) است؛ اما احتمال بیشتر این است که همسر [[مسلم بن عقیل]] بوده است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۴.</ref>


== درگذشت ==
==درگذشت==
[[پرونده:سوريه قبرستان باب الصغير-حرم ام كلثوم بنت علي ع و سكينه بنت حسين ع.jpg|180px|بندانگشتی|قبور ام‌كلثوم و سكينه در [[قبرستان باب‌الصغیر]] در [[سوریه]]]]
[[پرونده:سوريه قبرستان باب الصغير-حرم ام كلثوم بنت علي ع و سكينه بنت حسين ع.jpg|307x307px|بندانگشتی|قبور ام‌كلثوم و سكينه در [[قبرستان باب‌الصغیر]] در [[سوریه]]]]
درباره زمان درگذشت ام‌کلثوم و چگونگی آن، سخنان مختلفی گفته‌اند. از جمله نوشته‌اند او و فرزندش زید، هم‌زمان، بر اثر بیماری درگذشتند و این زمانی بود که ام‌کلثوم همسر [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب|عبدالله بن جعفر]] (درگذشت: [[سال ۸۰ هجری قمری|۸۰ق]]) بود.<ref>ابن‌حبیب بغدادی، المنمق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م، ص۳۱۲.</ref> طبق برخی منابع، این‌دو در زمان [[عبدالملک بن مروان]] (حکومت: ۶۵-۸۶ق) و به دستور او، با سم کشته شدند و [[عبدالله بن عمر]] بر جنازه آن‌ها نماز خواند؛<ref>صنعانی، المصنف، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م، ج۶، ص۱۶۴.</ref> اما سید محسن امین زمان وفات او را قبل از واقعه کربلا و پیش از سال ۵۴ق ذکر کرده است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۵.</ref>  
درباره زمان درگذشت ام‌کلثوم و چگونگی آن، سخنان مختلفی گفته‌اند. از جمله نوشته‌اند او و فرزندش زید، هم‌زمان، بر اثر بیماری درگذشتند و این زمانی بود که ام‌کلثوم همسر [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب|عبدالله بن جعفر]] (درگذشت: [[سال ۸۰ هجری قمری|۸۰ق]]) بود.<ref>ابن‌حبیب بغدادی، المنمق، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م، ص۳۱۲.</ref> طبق برخی منابع، این‌دو در زمان [[عبدالملک بن مروان]] (حکومت: ۶۵-۸۶ق) و به دستور او، با سم کشته شدند و [[عبدالله بن عمر]] بر جنازه آن‌ها نماز خواند؛<ref>صنعانی، المصنف، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م، ج۶، ص۱۶۴.</ref> اما سید محسن امین زمان وفات او را قبل از واقعه کربلا و پیش از سال ۵۴ق ذکر کرده است.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۸۵.</ref>  
== مدفن ==
==مدفن==
[[پرونده:ضریح ام کلثوم.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] ام‌کلثوم]]
[[پرونده:ضریح ام کلثوم.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] ام‌کلثوم]]
به‌گزارش ابن‌بطوطهٔ جهانگرد و سفرنامه‌نویس معروف قرن هشتم قمری، مزار ام‌کلثوم دختر علی بن ابی‌طالب(ع) از فاطمه، در یک‌فرسخی شهر دمشق است.<ref>ابن‌بطوطه، الرحله، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۳.</ref> یاقوت حَمَوی (۵۷۴-۶۲۶ ق) هم قبر ام‌کلثوم را در راویه دمشق گزارش کرده است.<ref>یاقوت حموی، معجم‌البلدان، ۱۳۹۹ق، ج۳، ص۲۰.</ref>
به‌گزارش ابن‌بطوطهٔ جهانگرد و سفرنامه‌نویس معروف قرن هشتم قمری، مزار ام‌کلثوم دختر علی بن ابی‌طالب(ع) از فاطمه، در یک‌فرسخی شهر دمشق است.<ref>ابن‌بطوطه، الرحله، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۳.</ref> یاقوت حَمَوی (۵۷۴-۶۲۶ ق) هم قبر ام‌کلثوم را در راویه دمشق گزارش کرده است.<ref>یاقوت حموی، معجم‌البلدان، ۱۳۹۹ق، ج۳، ص۲۰.</ref>
خط ۷۶: خط ۷۶:
اما ابن‌عساکر نوشته است ام‌کلثوم در [[مدینه]] درگذشته و در [[بقیع|قبرستان بقیع]] دفن شده است و قبر موجود در راویه [[دمشق]]، متعلق است به شخص دیگری به همین نام از خاندان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]].<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م، ج۲، ص۳۰۹-۳۱۰.</ref>
اما ابن‌عساکر نوشته است ام‌کلثوم در [[مدینه]] درگذشته و در [[بقیع|قبرستان بقیع]] دفن شده است و قبر موجود در راویه [[دمشق]]، متعلق است به شخص دیگری به همین نام از خاندان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]].<ref>ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م، ج۲، ص۳۰۹-۳۱۰.</ref>


== پانویس ==
{{-}}
 
==پانویس==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}


== منابع ==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
* آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
خط ۱۱۳: خط ۱۱۵:
==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==


* [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/2691/6564/76328 ازدواج ام کلثوم با عُمراز نگاه فریقین]
*[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/2691/6564/76328 ازدواج ام کلثوم با عُمراز نگاه فریقین]
* [http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/5182/53478 ام کلثوم در کربلا]
*[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3992/5182/53478 ام کلثوم در کربلا]
{{اسیران کربلا}}
{{اسیران کربلا}}
{{زنان اهل بیت}}
{{زنان اهل بیت}}