قاعده حرمت اعانه بر اثم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
برای اثبات حرمت اعانه بر اثم از قرآن به [[آیه تعاون]] استناد شده است. روایات منع از اعانه ظالم و روایات منع از اعانه بر تولید و شرب خمر و روایات حرمت اعانه بر قتل مؤمن نیز دیگر مستند این قاعده هستند. همچنین به دلیل عقلی قبح کمک کردن به کار حرام استدلال شده است. گفته شده نمی‌توان به [[اجماع]] به دلیل [[اجماع مدرکی|مدرکی بودن]] برا اثبات این قاعده استناد کرد. | برای اثبات حرمت اعانه بر اثم از قرآن به [[آیه تعاون]] استناد شده است. روایات منع از اعانه ظالم و روایات منع از اعانه بر تولید و شرب خمر و روایات حرمت اعانه بر قتل مؤمن نیز دیگر مستند این قاعده هستند. همچنین به دلیل عقلی قبح کمک کردن به کار حرام استدلال شده است. گفته شده نمی‌توان به [[اجماع]] به دلیل [[اجماع مدرکی|مدرکی بودن]] برا اثبات این قاعده استناد کرد. | ||
== | ==مفهوم‌شناسی و جایگاه== | ||
اعانه بر اثم به‌معنای فراهم‌سازی مقدمات و زمینه تحقق فعل دیگران،<ref>اعرافی، قواعد فقهی، ۱۳۹۳ش، ص۱۴۱.</ref> و به معنای کمک به دیگران در جهت تحقق گناه است و تفاوتی نمی‌کند که کمک عملی و یا فکری باشد.<ref>فاضل لنکرانی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ص۴۵۰.</ref> لذا بر راهنمایی به یک فعل نیز اعانه گفته می‌شود.<ref>اعرافی، قواعد فقهی، ۱۳۹۳ش، ص۱۴۱</ref> به گفته امام خمینی گاهی این عنوان شامل سکوت در برابر معصیت نیز می‌گردد.<ref>امام خمینی، تحریر الوسیلة، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، ج۱، ص۴۴۹-۴۵۰.</ref> [[محمد فاضل لنکرانی]] منظور از اثم را گناه و یا همان ترک [[واجب]] و انجام فعل [[حرام]] دانسته است.<ref>فاضل لنکرانی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ص۴۵۰.</ref> | |||
قاعده حرمت اعانه بر اثم به معنای حرام بودن یاری در کارهای گناه، یکی از قواعدی است که کتاب‌های قواعد فقهیه به آن پرداخته شده است.<ref>نراقی، عوائد الأيام، ۱۴۱۷ق، ص۷۲؛ بجنوردی، القواعد الفقهیه، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۵۷؛ شیرازی، الفقه، کتاب القواعد الفقهیه، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۱و۲۲۵؛ فاضل لنکرانی، القواعد الفقهية، ۱۴۱۶ق، ص۴۴۳؛ طباطبایی، الأنوار البهية، ۱۴۲۳ق، ص۱۲؛ سیفی مازندرانی، مباني الفقه الفعال، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۰۷.</ref> | قاعده حرمت اعانه بر اثم به معنای حرام بودن یاری در کارهای گناه، یکی از قواعدی است که کتاب‌های قواعد فقهیه به آن پرداخته شده است.<ref>نراقی، عوائد الأيام، ۱۴۱۷ق، ص۷۲؛ بجنوردی، القواعد الفقهیه، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۳۵۷؛ شیرازی، الفقه، کتاب القواعد الفقهیه، ۱۴۱۳ق، ص۱۹۱و۲۲۵؛ فاضل لنکرانی، القواعد الفقهية، ۱۴۱۶ق، ص۴۴۳؛ طباطبایی، الأنوار البهية، ۱۴۲۳ق، ص۱۲؛ سیفی مازندرانی، مباني الفقه الفعال، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۱۰۷.</ref> | ||
این قاعده در بسیاری از ابواب فقهی از جمله ابواب متاجر، [[نماز|صلاة]]، [[حج]] و [[عمره]]، [[اجاره]]، [[زکات]]، [[وصیت]]، [[وقف]]، [[امانت مالکی|عاریه]] و [[جنایت|جنایات]] مورد استناد فقیهان قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید: شیخ انصاری، مکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۵۳؛ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق ج۱، ص۲۵۱؛ ج۲، ص۶۲؛ ج۵، ص۱۷۳؛ محقق کرکی، رسائل، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۸۶؛ علامه حلی، تذكرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۲۶۸؛ ج۱۶، ص۲۴۴؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۳۸۸ق، ص۴۲۹؛ بحرانی، حدائق، ۱۴۰۵ق، ج۱۲، ص۱۹۱؛ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳و۴.</ref> نکته مهم در [[قواعد فقهی]] از جمله قاعده حرمت اعانه بر اثم این است که خود مکلف هم می‌تواند برای یک حکم شرعی از آن استفاده کند و تکلیف خود را بداند.<ref>«فرق مسأله اصولی با قاعده فقهی»، سایت مدرسه فقهی امام محمدباقر(ع).</ref> | این قاعده در بسیاری از ابواب فقهی از جمله ابواب متاجر، [[نماز|صلاة]]، [[حج]] و [[عمره]]، [[اجاره]]، [[زکات]]، [[وصیت]]، [[وقف]]، [[امانت مالکی|عاریه]] و [[جنایت|جنایات]] مورد استناد فقیهان قرار گرفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید: شیخ انصاری، مکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۵۳؛ شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق ج۱، ص۲۵۱؛ ج۲، ص۶۲؛ ج۵، ص۱۷۳؛ محقق کرکی، رسائل، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۸۶؛ علامه حلی، تذكرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۲۶۸؛ ج۱۶، ص۲۴۴؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۳۸۸ق، ص۴۲۹؛ بحرانی، حدائق، ۱۴۰۵ق، ج۱۲، ص۱۹۱؛ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۳و۴.</ref> نکته مهم در [[قواعد فقهی]] از جمله قاعده حرمت اعانه بر اثم این است که خود مکلف هم می‌تواند برای یک حکم شرعی از آن استفاده کند و تکلیف خود را بداند.<ref>«فرق مسأله اصولی با قاعده فقهی»، سایت مدرسه فقهی امام محمدباقر(ع).</ref> | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۶: | ||
در حقوق مدنی ایران، در بند چهارم ماده ۱۹۰ و ماده ۲۱۷ قانون مدنی از لزوم مشروعیت جهت معامله سخن گفته که با بحث اعانه بر حرام مرتبط است. <ref>قبولی درافشان، بررسی موضوعی و حکمی اعانه بر حرام در فقه قراردادها، در چکیده، ۱۳۹۵ش.</ref> فقیهان اهل سنت نیز در کتاب‌های بیع و تجارت و قواعد فقه این قاعده را بررسی کرده‌اند.<ref>قبولی درافشان، بررسی موضوعی و حکمی اعانه بر حرام در فقه قراردادها، در چکیده، ۱۳۹۵ش.</ref> | در حقوق مدنی ایران، در بند چهارم ماده ۱۹۰ و ماده ۲۱۷ قانون مدنی از لزوم مشروعیت جهت معامله سخن گفته که با بحث اعانه بر حرام مرتبط است. <ref>قبولی درافشان، بررسی موضوعی و حکمی اعانه بر حرام در فقه قراردادها، در چکیده، ۱۳۹۵ش.</ref> فقیهان اهل سنت نیز در کتاب‌های بیع و تجارت و قواعد فقه این قاعده را بررسی کرده‌اند.<ref>قبولی درافشان، بررسی موضوعی و حکمی اعانه بر حرام در فقه قراردادها، در چکیده، ۱۳۹۵ش.</ref> | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||