تهمت: تفاوت میان نسخه‌ها

{{اخلاق-عمودی}}'''تُهْمَت''' نسبت ناروا دادن به دیگران از روی حدس و گمان است. منشأ تهمت [[سوء‌ظن]] به رفتار دیگران است. تهمت‌زدن [[حرام]] و از [[گناهان کبیره]] است. مجازات مرتکب آن [[تعزیر]] است و در [[قرآن|قرآن]] برای تهمت‌زنندگان وعده [[عذاب الهی|عذاب]] داده شده است. تفاوت تهمت، [[بهتان|بُهتان]] و [[افترا|اِفْتِرا]] در این است که تهمت‌زننده یقین به وجود عیب ندارد اما بهتان‌گو و افترا‌زننده به دروغ بودن نسبت‌هایی که می‌دهند، یقین دارند. در روایات اسلامی از حاضرشدن در مکان‌هایی که سوء‌ظن‌برانگیز بوده و موجب تهمت‌زدن احتمالی دیگران می‌شود نهی شده است. یکی از پیامدهای تهمت‌زدن از بین رفتن [[ایمان]] است و راه‌ درمان آن، [[تجسس|تجسس نکردن]] در کارهای دیگران بیان شده است.  

==مفهوم‌شناسی==

تهمت به‌معنای بیان کردن سوء‌ظن<ref>زبیدی، تاج العروس، ذیل واژه «وهم»؛ فراهیدی، العین، ذیل واژه «وهم».</ref> و گمان بدی است که از رفتار و حالات دیگری به دل انسان راه یافته است.<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۴۶.</ref> هرگاه کسی از رفتار یا حالات دیگران برداشت بدی داشته باشد، ولی این برداشت، فقط در دلش بماند و آشکار نکند، به «سوء‌ظن» مبتلا شده است؛ ولی اگر برداشت ناشایستش را بیان کند (چه در حضور شخص و چه در غیابش) به آن «تهمت» گفته می‌شود.<ref>تهرانی، اخلاق الاهی، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۱۴۴.</ref>

سه واژه تهمت، [[بهتان]] و [[افتراء]] هرچند از نظر معنا شباهت‌هایی با هم دارند و در [[عرف]] در کنار هم و به‌جای هم نیز به‌کار می‌روند؛ اما تفاوت‌هایی در میان آن‌ها هست، اینکه منشأ تهمت سوء‌ظن و بدگمانی است<ref>تهرانی، اخلاق ربانی، ۱۴۰۱ش، ص۳۳.</ref> و این گمان بد یا واقعیت ندارد و یا هنوز ثابت نشده است.<ref>عوده، جرم و ارکان آن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۳۰۰.</ref> اما بهتان نسبت‌های دروغی است<ref>عوده، جرم و ارکان آن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۳۰۰.</ref> که یقین داریم دیگری انجامش نداده است و برای شنونده آن نوعی نقص محسوب می‌شود. بهتان ممکن است با ارائه دلیل از سوی بهتان‌زننده همراه باشد<ref>برای نمونه نگاه کنید به شیخ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۸۱؛ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۴۶؛ مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۳۳۸؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref> در حالی که افترا دروغ‌بافی<ref>شیخ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۱.</ref> بدون دلیل است<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه «فری»؛ فراهیدی، العین، ذیل واژه «فری».</ref> نظیر فرزند‌دار بودن خدا.<ref>سوره بقره، آیه ۱۱۶.</ref>

تهمت‌زدن ریختن آبروی دیگران نزد مردم است<ref>تهرانی، اخلاق الاهی، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۱۴۸.</ref> و باتوجه به آگاهی نداشتن دیگران از اینکه آن فرد مرتکب عمل زشت و ناروایی شده یا خیر، حرام است.<ref>تهرانی، اخلاق الاهی، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۱۴۸.</ref> خداوند در [[آیه ۲۳ سوره نور]] [[لعن|لعنت]] دنیا و آخرت همراه با عذابی بزرگ را مخصوص کسانی دانسته که آبروی زنان پاکدامن را می‌برند و به آن‌ها [[قذف|نسبت زنا]] می‌دهند. [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] این آیه را دلیل بر[[گناهان کبیره| کبیره]] بودن گناه تهمت دانسته‌ است<ref>شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۴۸۰.</ref> و در حدیثی تهمت را به‌اندازه‌ای زشتی و پلید می‌داند که حتی [[شیطان]] هم از انجام‌دهنده آن بیزار است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۵۸.</ref> همچنین در [[آیات افک|آیاتِ اِفْک]]، (آیه‌های ۱۱-۲۶ [[سوره نور]]) تهمت‌زنندگان به یکی از اعضای مشهور خانواده [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۵، ص۸۹.</ref> را به عذابی بزرگ تهدید کرده است.<ref>مکارم شیرازی، الامثل، ۱۴۲۱ق، ج۱۱، ص۴۶.</ref>

*تهمت موجب از بین رفتن [[ایمان|ایمان]] فرد مؤمن می‌شود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref>

* [https://www.leader.ir/fa/content/23577/%D8%AA%D9%87%D9%85%D8%AA-%D8%B2%D8%AF%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86 «تهمت زدن به دیگران»]، وبگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۸ مهر ۱۴۰۲ش.