یوم الشک: تفاوت میان نسخه‌ها

'''یَومُ الشَّک''' اصطلاحی [[فقه|فقهی]] به‌معنای روزی از [[ماه قمری]] است که به‌علت عدم [[رؤیت هلال]] معلوم نیست آخرین روز ماه قبلی است یا آغازین روز ماه بعدی. یوم‌الشک غالباً برای روز مشکوک میان آخر [[شعبان|ماه شعبان]] و اول [[رمضان|ماه رمضان]] به‌کار می‌رود.

از آنجا که تعداد روزهای [[ماه قمری|ماه‌های قمری]] بین ۲۹ روز یا ۳۰ روز متغیر است، هرگاه در غروب روز بیست‌ونهمِ یک ماه قمری، هلال ماه به‌علت ابری‌بودن هوا [[رویت هلال|رؤیت]] نشود، یا در خصوص رؤیت ماه اختلاف ایجاد شود، آن روز یوم‌الشک نامیده می‌شود.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة، ۱۴۰۵ق، ج‌۱۳، ص۴۲.</ref>

==احکام فقهی ==

=== آخر ماه شعبان===

یوم‌الشک در فقه احکام خاصی دارد. طبق قاعده فقهی [[استصحاب]]، این روزِ مشکوک جزء ماه قبلی ([[شعبان]]) بوده و روزۀ آن همچون بقیه روزهای ماه شعبان واجب نیست،<ref>خویی، موسوعة الإمام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج‌۲۱، ص۷۴.</ref> ولی می‌توان نیت روزه [[مستحب|مستحبی]] یا قضا کرد.<ref>لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۴۲۶ق، ص۳۳۴.</ref> با این حال اگر کسی در این روز نیت روزه ماه رمضان کند، روزه او حرام خواهد بود.<ref>لنکرانی، تفصیل الشریعة، ۱۴۲۶ق، ص۳۳۴.</ref>  

روزه یوم‌الشک به نیت ماه شعبان مستحب است.<ref>سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۱۸۳.</ref>

اگر این روز را روزه گرفت و بعدا مشخص شد که ماه رمضان بوده، آن روزه خود به خود روزۀ ماه رمضان حساب می‌شود؛ اما اگر مشخص شد که آخر ماه شعبان بوده، همان روزه مستحبی یا روزه قضایی که نیت کرده محسوب می‌شود.<ref>علامه حلی، تحریر الأحکام، ۱۴۲۰ق، ج‌۱، ص۴۵۹.</ref>

اگر کسی در روز یوم‌الشک [[روزه]] نگرفت و قبل از ظهر مشخص شد که آن روز اول [[ماه رمضان]] است، اگر [[مبطلات روزه|مُبطِلات روزه]] (چیزهایی که باعث باطل شدن روزه است) را مرتکب نشده، باید نیت روزه ماه رمضان کند و روزه‌اش صحیح است (برخی مراجع قضای روزه را نیز به [[احتیاط واجب]] لازم می‌دانند) و اگر بعد از ظهر مشخص شد که آن روز، روز اول ماه رمضان است و یا یکی از مبطلات را مرتکب شده، روزه آن روز صحیح نیست؛ ولی باید تا [[اذان]] مغرب از کاری که روزه را باطل می‌کند خودداری نموده و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا کند.<ref>محقق حلی، المعتبر، ۱۴۰۷ق، ج‌۲، ص۶۵۲.</ref>

[[کلینی]] نیز در کتاب [[الکافی]] از [[امام صادق(ع)]] نقل کرده است: در زمان [[سفاح عباسی|سفاح]]، خلیفه نخست عباسی، روزی در حیره بر او وارد شدم. آن روز یوم‌الشک بود و مردم در شک بودند. سفاح گفت: یا ابا عبد الله، امروز روزه‌ای؟ گفتم: این مربوط به امام است {{یاد|ذَاكَ إِلَى الْإِمَامِ ، إِنْ صُمْتَ صُمْنَا ، وَإِنْ أَفْطَرْتَ أَفْطَرْنَا این که امام صادق(ع) فرمود وظیفه را دریوم الشک امام معین می کند یا به جهت تقیه و حفظ جانش بوده چنان چه در روایت دیگر حضرت فرمود یک روز روزه نگیرم بهتر است از این که گردنم زده بشود( إِي وَاللهِ ، أَنْ أُفْطِرَ يَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ يُضْرَبَ عُنُقِي کافی ج۷ص۴۲۷ ) ‌یا بدین جهت است که تصمیم گیری در اینگونه امور بر عهده حکومت است ومنصور هم فعلا حاکم( امام) است.  }}اگر تو روزه بگیری ما هم روزه می‌گیریم و اگر تو نگیری ما هم نمی‌گیریم». سفاح به غلامش گفت: «سفره را بیاور» و من با او غذا خوردم و قسم به خدا می‌دانستم که آن روز از ماه رمضان است؛ ولی [[افطار]] یک روزه و گرفتن قضای آن برایم آسان‌تر از این است که گردنم را بزنند و خدا [[عبادت]] نشود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۸۲-۸۳.</ref>

 

 

== پانویس ==

== یادداشت ==

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، مصحح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.