پرش به محتوا

لوح محفوظ: تفاوت میان نسخه‌ها

لوح محفوظ (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۳

۶ بایت اضافه‌شده ،  ۲۹ ژانویه
←‏دسترسی غیر خدا به لوح محفوظ
دیداریویکی‌متن
خط ۵: خط ۵:
برخی اسلام‌شناسان با استناد به آیاتی از قرآن بر این باورند که [[چهارده معصوم]] به لوح محفوظ آگاهی دارند. در مقابل برخی مفسران، آگاهی از لوح محفوظ مخصوص خدا است و از دسترس دیگر مخلوقات خارج است. به گفته محققان اسلامی، نوشته شدن تمامی حوادث عالم در لوح محفوظ، به معنای [[جبرگرایی|مجبور بودن انسان]] نیست؛ زیرا افعال انسان، به همان صورتی که واقع می‌شوند (انجام شدن آن به صورت اختیاری) در آن لوح ثبت شده است و علم خدا، واقعیت را تغییر نمی‌دهد.
برخی اسلام‌شناسان با استناد به آیاتی از قرآن بر این باورند که [[چهارده معصوم]] به لوح محفوظ آگاهی دارند. در مقابل برخی مفسران، آگاهی از لوح محفوظ مخصوص خدا است و از دسترس دیگر مخلوقات خارج است. به گفته محققان اسلامی، نوشته شدن تمامی حوادث عالم در لوح محفوظ، به معنای [[جبرگرایی|مجبور بودن انسان]] نیست؛ زیرا افعال انسان، به همان صورتی که واقع می‌شوند (انجام شدن آن به صورت اختیاری) در آن لوح ثبت شده است و علم خدا، واقعیت را تغییر نمی‌دهد.


== جایگاه لوح محفوظ در مباحث اسلامی ==
==جایگاه لوح محفوظ در مباحث اسلامی==
لوح محفوظ اصطلاحی قرآنی است که بر جایگاه حقیقی قرآن، پیش از [[نزول تدریجی]] آن بر پیامبر(ص) دلالت دارد.<ref>کلانتری، «لوح محفوظ»، ص۱۱۹.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] مؤلف [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، معتقد است قرآن موجود در لوح محفوظ، برای انسان‌ها قابل فهم نیست؛ ازاین‌رو خداوند برای قابل فهم شدن، آن را به مرتبه پایین‌تری نازل کرد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۰، ص۱۳۸.</ref> به گفته طباطبایی همه کتاب‌های آسمانیِ نازل شده بر پیامبران از لوح محفوظ نسخه‌برداری شده و به همین دلیل قرآن، لوح محفوظ را [[ام‌الکتاب|اُمّ‌الکِتاب]] (کتاب اصلی) نامیده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۸، ص۸۴.</ref> همچنین شناخت لوح محفوظ، برای فهم آیات مربوط به نزول قرآن، [[تحریف‌ناپذیری قرآن|مصون بودن آن از تحریف]] و [[اصالت قرآن|وحیانی بودن قرآن]] مهم ارزیابی شده است.<ref>دهقانی، و دیگران، «معناشناسی لوح محفوظ در قرآن»، ص۶.</ref>  
لوح محفوظ اصطلاحی قرآنی است که بر جایگاه حقیقی قرآن، پیش از [[نزول تدریجی]] آن بر پیامبر(ص) دلالت دارد.<ref>کلانتری، «لوح محفوظ»، ص۱۱۹.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] مؤلف [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، معتقد است قرآن موجود در لوح محفوظ، برای انسان‌ها قابل فهم نیست؛ ازاین‌رو خداوند برای قابل فهم شدن، آن را به مرتبه پایین‌تری نازل کرد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۰، ص۱۳۸.</ref> به گفته طباطبایی همه کتاب‌های آسمانیِ نازل شده بر پیامبران از لوح محفوظ نسخه‌برداری شده و به همین دلیل قرآن، لوح محفوظ را [[ام‌الکتاب|اُمّ‌الکِتاب]] (کتاب اصلی) نامیده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۸، ص۸۴.</ref> همچنین شناخت لوح محفوظ، برای فهم آیات مربوط به نزول قرآن، [[تحریف‌ناپذیری قرآن|مصون بودن آن از تحریف]] و [[اصالت قرآن|وحیانی بودن قرآن]] مهم ارزیابی شده است.<ref>دهقانی، و دیگران، «معناشناسی لوح محفوظ در قرآن»، ص۶.</ref>  


[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] مؤلف [[بحار الانوار (کتاب)|کتاب بِحارُالاَنوار ]] در توضیح لوح محفوظ، آن را لوحی مطابق علم خدا معرفی کرده است که تمام حوادث عالم در آن نوشته شده و قابل تغییر نیست.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۳۲.</ref> همچنین به گفته [[جعفر سبحانی]] از مفسران شیعه، در این لوح همه اتفاقات مربوط به انسان‌ها که قطعا رخ خواهند داد، ثبت شده است.<ref>سبحانی، مع الشیعة الإمامیة فی عقائدهم، ۱۴۴۰ق، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref> با توجه به ثبت شدن حوادث قطعی عالم در این کتاب، لوح محفوظ را جایگاه [[قضا و قدر#قضا|قضای الهی]] دانسته‌اند.<ref>قلی‌زاده، و توکلی، «بررسی تطبیقی چیستی لوح محفوظ و ویژگی‌های آن در المیزان و مجمع البیان»، ص۱۸۵.</ref> در مقابل لوح محفوظ، لوح دیگری به نام [[لوح محو و اثبات]]، وجود دارد که حوادث عالم در آن به صورت قطعی نوشته نشده و قابل تغییر است.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۳۲.</ref>
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] مؤلف [[بحار الانوار (کتاب)|کتاب بِحارُالاَنوار]] در توضیح لوح محفوظ، آن را لوحی مطابق علم خدا معرفی کرده است که تمام حوادث عالم در آن نوشته شده و قابل تغییر نیست.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۳۲.</ref> همچنین به گفته [[جعفر سبحانی]] از مفسران شیعه، در این لوح همه اتفاقات مربوط به انسان‌ها که قطعا رخ خواهند داد، ثبت شده است.<ref>سبحانی، مع الشیعة الإمامیة فی عقائدهم، ۱۴۴۰ق، ص۱۴۴-۱۴۵.</ref> با توجه به ثبت شدن حوادث قطعی عالم در این کتاب، لوح محفوظ را جایگاه [[قضا و قدر#قضا|قضای الهی]] دانسته‌اند.<ref>قلی‌زاده، و توکلی، «بررسی تطبیقی چیستی لوح محفوظ و ویژگی‌های آن در المیزان و مجمع البیان»، ص۱۸۵.</ref> در مقابل لوح محفوظ، لوح دیگری به نام [[لوح محو و اثبات]]، وجود دارد که حوادث عالم در آن به صورت قطعی نوشته نشده و قابل تغییر است.<ref>مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۱۳۲.</ref>


تعبیر لوح محفوظ تنها یکبار در [[قرآن]] و در [[آیه ۲۲ سوره بروج]] ذکر شده است.<ref>عبدالباقی، المعجم المفهرس، ۱۳۶۴ق، ص۶۵۳.</ref> بعضی مفسران معتقدند در آیات دیگری از قرآن، با تعبیرهای مختلفی به لوح محفوظ اشاره شده است؛ از جمله این تعبیرها می‌توان به «كِتَابٍ مُبِينٍ»<ref>سوره انعام، آیه ۵۹.</ref> (به معنایِ کتاب آشکار)، «كِتَابٍ مَكْنُونٍ»<ref>سوره واقعه، آیه ۷۸.</ref> (به معنایِ کتاب پنهان) و «أُمِّ الكِتَابِ»<ref>سوره زخرف، آیه ۴.</ref> (به معنایِ کتاب اصلی) اشاره کرد.<ref>نگاه کنید به: معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۳۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۶، ص۳۵۴؛ سبحانی، مع الشیعة الإمامیة فی عقائدهم، ۱۴۴۰ق، ص۱۴۴.</ref>
تعبیر لوح محفوظ تنها یکبار در [[قرآن]] و در [[آیه ۲۲ سوره بروج]] ذکر شده است.<ref>عبدالباقی، المعجم المفهرس، ۱۳۶۴ق، ص۶۵۳.</ref> بعضی مفسران معتقدند در آیات دیگری از قرآن، با تعبیرهای مختلفی به لوح محفوظ اشاره شده است؛ از جمله این تعبیرها می‌توان به «كِتَابٍ مُبِينٍ»<ref>سوره انعام، آیه ۵۹.</ref> (به معنایِ کتاب آشکار)، «كِتَابٍ مَكْنُونٍ»<ref>سوره واقعه، آیه ۷۸.</ref> (به معنایِ کتاب پنهان) و «أُمِّ الكِتَابِ»<ref>سوره زخرف، آیه ۴.</ref> (به معنایِ کتاب اصلی) اشاره کرد.<ref>نگاه کنید به: معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۳۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۶، ص۳۵۴؛ سبحانی، مع الشیعة الإمامیة فی عقائدهم، ۱۴۴۰ق، ص۱۴۴.</ref>


== حقیقت و چیستی ==
==حقیقت و چیستی==
لوح محفوظ از جنس امور ماورای طبیعی است و نمی‌توان آن را با حس و تجربه بشری، درک کرد.<ref>کلانتری، «لوح محفوظ»، ص۱۲۱.</ref> به گفته [[محمدهادی معرفت]] و [[ناصر مکارم شیرازی]] از مفسران شیعه، لوح محفوظ کنایه از علم خداوند است و به همین دلیل نمی‌توان آن را شیئ مادی یا معنوی (مانند ظرف، صفحه، یا مکان خاص) دانست.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۳۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۶، ص۳۵۴.</ref> اما [[محمدتقی مصباح یزدی]]، مؤلف [[قرآن‌شناسی (کتاب)|کتاب قرآن‌شناسی]] این نظریه را ناصحیح دانسته، معتقد است با توجه به تعبیرهایی که قرآن درباره این لوح بیان کرده (مانند «وَعِندَهُ أمُّ الْكتَابِ» به معنای «كتاب اصلی چیزی نزد اوست») این نکته به دست می‌آید که این لوح، عین ذات خدا نیست، بلکه مخلوق خدا است.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۸۵.</ref> برخی محققان درباره چیستی لوح محفوظ، شش نظریه مطرح کرده‌اند.<ref>کلانتری، «لوح محفوظ»، ص۱۲۲.</ref> گفته شده تعبیر لوح و قلم برای تقریب ذهن و از باب تشبیه یا تنزیل است و نباید آن را با قلم و کاغذ و کتاب‌های معمولی مقایسه کرد.<ref>جعفری، «بحثی درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات»، ص۸۵.</ref>
لوح محفوظ از جنس امور ماورای طبیعی است و نمی‌توان آن را با حس و تجربه بشری، درک کرد.<ref>کلانتری، «لوح محفوظ»، ص۱۲۱.</ref> به گفته [[محمدهادی معرفت]] و [[ناصر مکارم شیرازی]] از مفسران شیعه، لوح محفوظ کنایه از علم خداوند است و به همین دلیل نمی‌توان آن را شیئ مادی یا معنوی (مانند ظرف، صفحه، یا مکان خاص) دانست.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۳۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۶، ص۳۵۴.</ref> اما [[محمدتقی مصباح یزدی]]، مؤلف [[قرآن‌شناسی (کتاب)|کتاب قرآن‌شناسی]] این نظریه را ناصحیح دانسته، معتقد است با توجه به تعبیرهایی که قرآن درباره این لوح بیان کرده (مانند «وَعِندَهُ أمُّ الْكتَابِ» به معنای «كتاب اصلی چیزی نزد اوست») این نکته به دست می‌آید که این لوح، عین ذات خدا نیست، بلکه مخلوق خدا است.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۸۵.</ref> برخی محققان درباره چیستی لوح محفوظ، شش نظریه مطرح کرده‌اند.<ref>کلانتری، «لوح محفوظ»، ص۱۲۲.</ref> گفته شده تعبیر لوح و قلم برای تقریب ذهن و از باب تشبیه یا تنزیل است و نباید آن را با قلم و کاغذ و کتاب‌های معمولی مقایسه کرد.<ref>جعفری، «بحثی درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات»، ص۸۵.</ref>


=== از نگاه فلسفه و عرفان ===
===از نگاه فلسفه و عرفان===
برخی فیلسوفان، لوح محفوظ را بر [[عقل فعال|عقل فَعّال]]، [[جبرئیل]]،<ref>تهاونی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۱۴۱۶.</ref> و یا نَفْس کلی فَلَک اَعظم که کائنات در آن نقش می‌بندد،‌ تطبیق کرده‌اند.<ref>ملا صدرا، الحکمة المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۲۹۵.</ref> در جهان‌شناسی عرفانی، [[قلم]]، منشأ لوح محفوظ معرفی شده است.<ref>زمانی، «جایگاه لوح و قلم در جهان‌شناسی عرفانی ابن عربی و عطار نیشابوری»، ص۱۱۹.</ref> [[محی‌الدین بن عربی|مُحیِ‌الدین بن‌ عربی]] از [[صوفیه|صوفیان]] سرشناس، معتقد است علم خداوند به مخلوقات به طور اجمالی است و قلم به طور تفصیلی آن را در لوح محفوظ ایجاد می‌کند.<ref>ابن‌عربی، التدبیرات الالهیه، ۱۴۲۴ق، ص۱۰۸.</ref> با این حال برخی محققان تطبیق لوح محفوظ، بر مفاهیم فلسفی، مانند جوهر مُجَّرَد یا عقل اول را بر خلاف ظاهر شریعت دانسته‌اند که دلیل قرآنی و روایی ندارد.<ref>انصاری، «لوح محفوظ»، ص۱۹۴۰.</ref>
برخی فیلسوفان، لوح محفوظ را بر [[عقل فعال|عقل فَعّال]]، [[جبرئیل]]،<ref>تهاونی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۱۴۱۶.</ref> و یا نَفْس کلی فَلَک اَعظم که کائنات در آن نقش می‌بندد،‌ تطبیق کرده‌اند.<ref>ملا صدرا، الحکمة المتعالیه، ۱۹۸۱م، ج۶، ص۲۹۵.</ref> در جهان‌شناسی عرفانی، [[قلم]]، منشأ لوح محفوظ معرفی شده است.<ref>زمانی، «جایگاه لوح و قلم در جهان‌شناسی عرفانی ابن عربی و عطار نیشابوری»، ص۱۱۹.</ref> [[محی‌الدین بن عربی|مُحیِ‌الدین بن‌ عربی]] از [[صوفیه|صوفیان]] سرشناس، معتقد است علم خداوند به مخلوقات به طور اجمالی است و قلم به طور تفصیلی آن را در لوح محفوظ ایجاد می‌کند.<ref>ابن‌عربی، التدبیرات الالهیه، ۱۴۲۴ق، ص۱۰۸.</ref> با این حال برخی محققان تطبیق لوح محفوظ، بر مفاهیم فلسفی، مانند جوهر مُجَّرَد یا عقل اول را بر خلاف ظاهر شریعت دانسته‌اند که دلیل قرآنی و روایی ندارد.<ref>انصاری، «لوح محفوظ»، ص۱۹۴۰.</ref>


=== ویژگی‌ها ===
===ویژگی‌ها===
مهمترین ویژگی لوح محفوظ را جامعیت آن دانسته‌اند.<ref>قلی‌زاده، و توکلی، «بررسی تطبیقی چیستی لوح محفوظ و ویژگی‌ها آن در المیزان و مجمع البیان»، ص۱۸۹.</ref> مطابق روایات، تمام اخبار و حوادث عالم، با [[قلم]] در لوح محفوظ نوشته شده است.<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹.</ref> همچنین در روایات، برخی ویژگی‌های ظاهری (مانند زُمُرُّد بودن آن<ref>شیخ مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۴۹.</ref>) برای لوح محفوظ بیان شده است که به گفته علامه طباطبایی این ویژگی‌ها نوعی تمثیل است که تصویری از لوح محفوظ را متناسب با ذهن‌های مادی بشر بیان می‌کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۷۰.</ref>
مهمترین ویژگی لوح محفوظ را جامعیت آن دانسته‌اند.<ref>قلی‌زاده، و توکلی، «بررسی تطبیقی چیستی لوح محفوظ و ویژگی‌ها آن در المیزان و مجمع البیان»، ص۱۸۹.</ref> مطابق روایات، تمام اخبار و حوادث عالم، با [[قلم]] در لوح محفوظ نوشته شده است.<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۹.</ref> همچنین در روایات، برخی ویژگی‌های ظاهری (مانند زُمُرُّد بودن آن<ref>شیخ مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۴۹.</ref>) برای لوح محفوظ بیان شده است که به گفته علامه طباطبایی این ویژگی‌ها نوعی تمثیل است که تصویری از لوح محفوظ را متناسب با ذهن‌های مادی بشر بیان می‌کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۷۰.</ref>


== دسترسی غیر خدا به لوح محفوظ ==
==دسترسی غیر خدا به لوح محفوظ==
برخی محققان با استناد به آیاتی از قرآن بر این باورند که برخی انسان‌های شایسته می‌توانند از لوح محفوظ آگاه شوند.<ref>غرویان، و دیگران، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ۱۳۷۱ش، ج۱،‌ ص۲۵۵-۲۵۶.</ref> این محققان با کنار هم قرار دادن آیه ۷۷-۷۹ سوره واقعه {{یاد|إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ - فِي كِتَابٍ مَكْنُونٍ - لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ: آن، قرآن کریمی است - که در کتاب محفوظی جای دارد - و جز پاکان نمی‌توانند به آن دست زنند.}} و [[آیه تطهیر|آیه ۳۳ سوره احزاب]] {{یاد|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً: خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.}} معتقدند [[چهارده معصوم]] از جمله افرادی هستند که قطعا به لوح محفوظ دسترسی دارند.<ref>غرویان، و دیگران، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ۱۳۷۱ش، ج۱،‌ ص۲۵۵-۲۵۶.</ref> [[سید علی حسینی میلانی]] از فقیهان شیعه، نیز معتقد است از برخی روایت‌ها استفاده می‌شود که ائمه‌(ع) با لوح محفوظ ارتباط مستقیمی دارند.<ref>حسینی میلانی، با پیشوایان هدایتگر، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۹۸.</ref> علامه طباطبایی نیز [[علم غیب]] پیامبران و امامان را به آگاهی آنان از لوح محفوظ تفسیر کرده است.<ref>طباطبایی، بررسی‌های اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۵.</ref>
برخی محققان با استناد به آیاتی از قرآن بر این باورند که برخی انسان‌های شایسته می‌توانند از لوح محفوظ آگاه شوند.<ref>غرویان، و دیگران، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ۱۳۷۱ش، ج۱،‌ ص۲۵۵-۲۵۶.</ref> این محققان با کنار هم قرار دادن آیه ۷۷-۷۹ سوره واقعه {{یاد|إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ - فِي كِتَابٍ مَكْنُونٍ - لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ: آن، قرآن کریمی است - که در کتاب محفوظی جای دارد - و جز پاکان نمی‌توانند به آن دست زنند.}} و [[آیه تطهیر|آیه ۳۳ سوره احزاب]] {{یاد|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً: خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.}} معتقدند [[چهارده معصوم]] از جمله افرادی هستند که قطعا به لوح محفوظ دسترسی دارند.<ref>غرویان، و دیگران، بحثی مبسوط در آموزش عقاید، ۱۳۷۱ش، ج۱،‌ ص۲۵۵-۲۵۶.</ref> [[سید علی حسینی میلانی|سید علی میلانی]] کلام‌پژوه شیعه، نیز معتقد است از برخی روایت‌ها استفاده می‌شود که ائمه‌(ع) با لوح محفوظ ارتباط مستقیمی دارند.<ref>حسینی میلانی، با پیشوایان هدایتگر، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۱۹۸.</ref> علامه طباطبایی نیز [[علم غیب]] پیامبران و امامان را به آگاهی آنان از لوح محفوظ تفسیر کرده است.<ref>طباطبایی، بررسی‌های اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۵.</ref>


با این حال بر اساس برخی روایات، هیچ مخلوقی (حتی [[پیامبران]] و [[امامان شیعه|امامان]]) از لوح محفوظ آگاه نیست و لوح محفوظ تنها در اختیار [[خدا]] است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۰۹-۱۱۰.</ref> محمدهادی معرفت نیز با استناد به روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]، بر این باور است که پیامبر و امامان به لوح محفوظ دسترسی ندارند.<ref>معرفت، التفسیر و المفسرون، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۵۱۳.</ref>
با این حال بر اساس برخی روایات، هیچ مخلوقی (حتی [[پیامبران]] و [[امامان شیعه|امامان]]) از لوح محفوظ آگاه نیست و لوح محفوظ تنها در اختیار [[خدا]] است.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۰۹-۱۱۰.</ref> محمدهادی معرفت نیز با استناد به روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]، بر این باور است که پیامبر و امامان به لوح محفوظ دسترسی ندارند.<ref>معرفت، التفسیر و المفسرون، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۵۱۳.</ref>


== منافات نداشتن لوح محفوظ با اختیار انسان‌ها ==
==منافات نداشتن لوح محفوظ با اختیار انسان‌ها==
به گفته محققان اسلامی، نوشته شدن تمامی حوادث عالم در لوح محفوظ، به معنای مجبور بودن انسان نیست.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۸۷-۴۸۸.</ref> مصباح یزدی در [[خداشناسی (کتاب)|کتاب خداشناسی]]، این اشکال را بیان کرده که ثبت شدن تمامی حوادث، از جمله افعال انسان در لوح محفوظ، با [[جبر و اختیار#اختیار انسان|اختیار انسان]] منافات دارد.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۸۷.</ref> وی در پاسخ به این سؤال معتقد است ثبت شدن تمامی افعال انسان در لوح محفوظ به معنای [[جبرگرایی]] نیست، چرا که افعال انسان در آن لوح، به همان صورتی که واقع می‌شوند (انجام شدن آن به صورت اختیاری) ثبت شده است و علم خدا، واقعیت را تغییر نمی‌دهد؛<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۸۷-۴۸۸.</ref> مانند معلمی که پیش از امتحان می‌داند که دانش‌آموز در امتحان موفق می‌شود، یا شکست می‌خورد.<ref>تهمورسی، «لوح محفوظ»، ص۵۳۳.</ref>
به گفته محققان اسلامی، نوشته شدن تمامی حوادث عالم در لوح محفوظ، به معنای مجبور بودن انسان نیست.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۸۷-۴۸۸.</ref> مصباح یزدی در [[خداشناسی (کتاب)|کتاب خداشناسی]]، این اشکال را بیان کرده که ثبت شدن تمامی حوادث، از جمله افعال انسان در لوح محفوظ، با [[جبر و اختیار#اختیار انسان|اختیار انسان]] منافات دارد.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۸۷.</ref> وی در پاسخ به این سؤال معتقد است ثبت شدن تمامی افعال انسان در لوح محفوظ به معنای [[جبرگرایی]] نیست، چرا که افعال انسان در آن لوح، به همان صورتی که واقع می‌شوند (انجام شدن آن به صورت اختیاری) ثبت شده است و علم خدا، واقعیت را تغییر نمی‌دهد؛<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۸۷-۴۸۸.</ref> مانند معلمی که پیش از امتحان می‌داند که دانش‌آموز در امتحان موفق می‌شود، یا شکست می‌خورد.<ref>تهمورسی، «لوح محفوظ»، ص۵۳۳.</ref>


== یادداشت‌ها ==
==یادداشت‌ها==
{{یادداشت}}
{{یادداشت}}


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}


== منابع ==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* ابن‌عربی، التدبیرات الالهیة فی إصلاح المملکة الإنسانیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق.
* ابن‌عربی، التدبیرات الالهیة فی إصلاح المملکة الإنسانیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق.
خط ۶۳: خط ۶۳:
{{پایان}}
{{پایان}}


== پیوند به بیرون ==
==پیوند به بیرون==
* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1697760 «مفهوم لوح محفوظ بر اساس واکاوی مفاهیم نمادین در روایات»]
*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1697760 «مفهوم لوح محفوظ بر اساس واکاوی مفاهیم نمادین در روایات»]
* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1520584 «بررسی تحلیلی دیدگاه ملاصدرا درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات با رویکرد فلسفی»]
*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1520584 «بررسی تحلیلی دیدگاه ملاصدرا درباره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات با رویکرد فلسفی»]
{{اصطلاحات قرآنی}}
{{اصطلاحات قرآنی}}
{{عالم غیب}}
{{عالم غیب}}
برگرفته از «https://fa.wikishia.net/view/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/1215869»