آیه ۵۶ سوره مائده: تفاوت میان نسخه‌ها

مفسران شیعه و برخی از اهل سنت معتقدند که آیات ۵۶ و ۵۵ سوره مائده هر دو در شأن [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابیطالب(ع)]] است. در معنای «وَلیّ» بین مفسران شیعه و اهل سنت اختلاف است؛ اهل سنت «ولیّ» را به معنای دوستی و نصرت معنا می‌کنند. مفسران شیعه بر این باورند که، با توجه به شأن نزول و سیاق آیه که در مورد پیروزی حزب‌الله است، «ولیّ» به معنای سرپرست و صاحب‌اختیار است.

آیه ۵۶ سوره مائده را تکمیل‌کننده مضمون آیه قبل و دنبال کننده هدف آن می‌دانند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۴، ص۴۳۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰؛ مکارم شیرازی، آیات الولایة فی القرآن، ۱۴۲۵ق، ص۵۶.</ref> شیعیان با توجه به معنای حزب که گروهی از مردم معنا شده است، [[ولایت]] را در این آیه به معنای سرپرستی و رهبری و تصرف در امور می‌دانند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۴، ص۴۳۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰.</ref> همچنین حزب‌الله را جندالله و انصارالله نیز معنا کرده‌اند. در تفسیر [[اطیب البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|اطیب البیان]] مراد از غلبه، رستگاری دنیا و آخرت، بیان شده است.<ref>طیب، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۶۹ش، ج۴، ص۴۰۵.</ref> مفسران اهل‌سنت، ولایت در این آیه را به معنای دوستی و یاری دانسته‌اند.<ref>فخر رازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۳۸۶-۳۸۷؛ بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵؛ رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲.</ref>

==علی بن ابیطالب(ع)، ولی الهی جامعه==

مفسران شیعه و برخی از اهل‌سنت، این آیه را در شأن [[امام علی علیه‌السلام|علی‌بن‌ابیطالب(ع)]] دانسته‌اند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰؛ محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ فخر رازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۳۸۶-۳۸۷؛ بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵؛ رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۲۷.</ref> در شأن نزول آیه ۵۶ سوره مائده چنین نقل کرده‌اند که پس از نزول [[آیه ولایت|آیه ۵۵ سوره مائده]]، پیامبر به همراه اصحاب به طرف مسجد رفت و پس از آنکه از [[خاتم‌بخشی|انفاق انگشتری به فقیر]]، توسط امام علی(ع) در حال رکوع نماز خبردار شد، تکبیر گفت و آیه ۵۶ سوره مائده را قرائت کرد.<ref>واحدی، اسباب النزول، ۱۴۱۱ق، ص۲۰۲؛ محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵.</ref>

به باور مفسران شیعه و سنی، فعل «یَتَوَلَّی» در آیه ۵۶ سوره مائده از ریشه «وَلَی» مشتق شده و به معنای ولایت‌پذیری است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰؛ محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات، ۱۳۶۱ش، ص۲۹۵؛ فخر رازی، تفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۳۸۶-۳۸۷؛ بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۵؛ رشید رضا، تفسیر المنار، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۱۲۷.</ref> مفسران شیعه، با رد معنای دوستی و یاری که علمای سنی مطرح کرده‌اند، «وَلیّ» را به معنای سرپرست معنا کرده‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۴، ص۴۳۳؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰؛ جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۱ش، ج۲۳، ص۱۵۲؛ طبرسی، مجمع البیان، تهران، ج۷، ص۸۳؛ حساکی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۴۶.</ref> همچنین بنا بر نقل مفسران شیعه، بر اساس آیه ۵۶ سوره مائده، مؤمنان باید ولایت‌پذیر (به معنای پذیرش سرپرستی)، باشند.<ref>جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۱ش، ج۲۳، ص۱۵۲؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۱۹۲.</ref> همچنین هر کس به ولایت خدا و مؤمنان خاص یعنی [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] درآید حزب‌الله است و چون [[حزب‌الله]] پیروز است او نیز پیروز است.<ref>جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ۱۳۹۱ش، ج۲۳، ص۱۵۲؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۱۹۲.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، تعبیر به حزب‌الله و غلبه، معنای سرپرستی و حکومت را برای ولایت تاکید می‌کند، نه یک دوستی ساده، نصرت و یاری، بلکه در معنی «حزب» یک نوع تشکل و همبستگی و اجتماع برای تأمین اهداف مشترک است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۴، ص۴۳۳.</ref>  

مفسران شیعه معتقدند آیه ۵۶ سوره مائده، در اثبات جانشینی [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] پس از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، تهران، ج۷، ص۸۹؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰.</ref> آنان مصداق «الذین آمنوا» را تنها علی(ع) می‌دانند و فعل جمع را برای تعظیم و احترام قلمداد می‌کنند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، تهران، ج۷، ص۸۹؛ طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۱۰.</ref> حسکانی از علمای اهل تسنن، آیه ۵۶ سوره مائده را در مدح و منزلت علی بن ابیطالب(ع) دانسته و از ابن‌عباس در تفسیر حزب‌الله عبارت «شیعة الله» و «شیعة محمد» و «شیعة علی‌» را نقل کرده است و غالبون را بندگان برتر خداوند و پیروزمندان بر مخالفانشان دانسته است. <ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۴۶.</ref>

* حساکی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، ۱۴۱۱ق.

* طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.

* محقق، محمد باقر، نمونه بینات در شأن نزول آیات، تهران، اسلامی، ۱۳۶۱ش.

* مکارم شیرازی، ناصر، آیات الولایة، قم، مدرسة الامام علی بن ابیطالب، ۱۴۲۵.