پرش به محتوا

ازدواج سفید: تفاوت میان نسخه‌ها

۴٬۲۳۰ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۸ نوامبر ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{رویکرد فقهی}}
{{رویکرد فقهی}}
{{احکام}}'''ازدواج سفید''' نوعی رابطه عاطفی ـ جنسی خارج از چارچوب ازدواج میان زن و مرد است که در فرهنگ غربی از آن با عنوان هم‌باشی یاد می‌شود. از نظر فقهای شیعه، این رابطه، حرام است و [[ازدواج|ازدواج شرعی]] محسوب نمی‌شود چرا که شرایط ضروری در ازدواج مانند خواندن [[صیغه ازدواج|صیغه عقد]] در آن رعایت نشده است و طرفین تعهدی نسبت به آثار ازدواج شرعی از قبیل ارث، عده و... ندارند.
{{احکام}}'''ازدواج سفید''' نوعی رابطه عاطفی ـ جنسی خارج از چارچوب ازدواج میان زن و مرد است که در فرهنگ غربی از آن با عنوان هم‌باشی یاد می‌شود. از نظر فقهای شیعه، این رابطه، حرام است و [[ازدواج|ازدواج شرعی]] محسوب نمی‌شود چرا که شرایط ضروری در ازدواج مانند خواندن [[صیغه ازدواج|صیغه عقد]] در آن رعایت نشده است و طرفین تعهدی نسبت به آثار ازدواج شرعی از قبیل [[ارث]]، [[نفقه]] و [[عده]] ندارند.


برای این رابطه پیامد‌هایی چون افزایش خیانت، افزایش بارداری ناخواسته، [[سقط جنین]] و تهدید بنیان خانواده ذکر شده است. همچنین عدم نظارت صحیح والدین بر فرزندان و بالا رفتن سنّ ازدواج  از زمینه‌های شکل‌گیری این پدیده و در مقابل فراهم کردن بستر ازدواج، ایجاد اشتغال و [[ازدواج موقت]] را از راهکارهای کاهش آن دانسته‌اند.
برای این رابطه پیامد‌هایی چون افزایش خیانت، افزایش بارداری ناخواسته، [[سقط جنین]] و تهدید بنیان خانواده ذکر شده است. همچنین عدم نظارت صحیح والدین بر فرزندان و بالا رفتن سنّ ازدواج  از زمینه‌های شکل‌گیری این پدیده و در مقابل فراهم کردن بستر ازدواج، ایجاد اشتغال و [[ازدواج موقت]] را از راهکارهای کاهش آن دانسته‌اند.
== چیستی ==
== چیستی ==
ازدواج سفید نوعی پیوند عاطفی و جنسی بین زن و مرد است که بدون رعایت چارچوب و ضابطه ازدواج شرعی مثل خواندن [[صیغه ازدواج|صیغه عقد شرعی]] شکل می‌گیرد. این نوع رابطه به عنوان هم‌باشی، هم‌خانگی و هم‌بالینی نیز شناخته می‌شود.<ref>بستان، جامعه شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۶۳؛ محمدی اصل، «جنسیت و ازدواج سفید»، ص۲۰؛ </ref> گفته شده است که دلیل نام‌گذاری این رابطه به ازدواج سفید، سفید ماندن شناسنامه زن و مرد است.<ref>رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۷۹. </ref> این اصطلاح در فرهنگ غربی وجود نداشته و با عنوان هم‌باشی (cohabitation) شناخته می‌شود و [[ازدواج]] به شمار نمی‌آید.<ref>نصرتی و دیگران، «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»، ص۹۲.</ref>
ازدواج سفید نوعی پیوند عاطفی و جنسی بین زن و مرد است که بدون رعایت چارچوب و ضابطه ازدواج شرعی مثل خواندن [[صیغه ازدواج|صیغه عقد شرعی]] شکل می‌گیرد. این نوع رابطه با عنوان هم‌باشی، هم‌خانگی و هم‌بالینی نیز شناخته می‌شود.<ref>بستان، جامعه شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، ۱۳۹۲ش، ص۶۳؛ محمدی اصل، «جنسیت و ازدواج سفید»، ص۲۰؛ </ref> گفته شده است که دلیل نام‌گذاری این رابطه به ازدواج سفید، سفید ماندن شناسنامه زن و مرد است.<ref> رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۷۹. </ref> این اصطلاح در فرهنگ غربی وجود نداشته و با عنوان هم‌باشی (cohabitation) شناخته می‌شود.<ref>نصرتی و دیگران، «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»، ص۹۲.</ref>


ازدواج سفید با ازدواج شرعی از جهات مختلفی متفاوت است. برای نمونه تعیین مهریه، وجوب نفقه و اذن ولی برای ازدواج دختر باکره از شرایط ازدواج شرعی است که در ازدواج سفید وجود ندارد.<ref>جعفرزاده کوچکی و صدیقی، «بررسی تفاوتها و همسویی های ازدواج سفید با نکاح معاطاتی از منظر فقه امامیه»، ص۱۵؛ رشیدی‌نژاد و واحد یاریجان، «وجوه تفاوت و تشابه ازدواج موقت با پدیدۀ «ازدواج سفید»»، ص۸۴.</ref> در نکاح معاطاتی‌‌ نیز که لفظی با عنوان صیغه نکاح خوانده نمی‌شود، و اعلام اراده و رضایت نسبت به عقد، به‌وسیله عوامل دیگری مثل نوشتن یا اشاره صورت می‌گیرد.<ref> هدایت‌نیا، «نکاح معاطاتی از منظر فقه»، ص۲۰۵؛ صادقی تهرانی، رساله توضیح المسائل نوین، ۱۳۸۷ش، ص۲۸۱.</ref>  
ازدواج سفید با ازدواج شرعی از جهات مختلفی تفاوت دارد. برای نمونه خواندن صیغه، تعیین مهریه، وجوب نفقه و [[اذن ولی]] برای [[ازدواج دختر باکره]] از شرایط ازدواج شرعی است که در ازدواج سفید وجود ندارد.<ref>جعفرزاده کوچکی و صدیقی، «بررسی تفاوتها و همسویی های ازدواج سفید با نکاح معاطاتی از منظر فقه امامیه»، ص۱۵؛ رشیدی‌نژاد و واحد یاریجان، «وجوه تفاوت و تشابه ازدواج موقت با پدیدۀ «ازدواج سفید»»، ص۸۴.</ref> در [[نکاح معاطاتی‌‌]] نیز که لفظی با عنوان [[صیغه ازدواج|صیغه نکاح]] خوانده نمی‌شود، اعلام اراده و رضایت نسبت به عقد، به‌وسیله عوامل دیگری مثل نوشتن یا اشاره صورت می‌گیرد.<ref> هدایت‌نیا، «نکاح معاطاتی از منظر فقه»، ص۲۰۵؛ صادقی تهرانی، رساله توضیح المسائل نوین، ۱۳۸۷ش، ص۲۸۱.</ref>  
=== تاریخچه===
=== تاریخچه===
رواج ازدواج سفید در جوامع اسلامی در اثر تاثیرات جامعه غربی دانسته شده است.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۴۶؛ رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۸۱-۸۲.</ref> در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی تحولاتی در اروپا و آمریکا شکل می‌گیرد که به «انقلاب جنسی» معروف است و در فرایند آن به نام آزادی‌های جنسی انحرافات زیادی رواج پیدا می‌کند.‌‌ هم‌باشی یکی از مواردی است که در اثر همین تغییرات رایج شده و کم‌کم به جوامع دیگر سرایت کرده است.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۴۷؛ رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۸۱-۸۲؛ نصرتی و دیگران، «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»، ص۹۰؛ شکر بیگی و دیگران، «برساخت اجتماعی ازدواج سفید»، ص۶۹.</ref> کمبودها و نیازهای عاطفی، عدم نظارت خانواده‌ها بر رفتارهای فرزندان و طرد آن‌ها، آسانی روابط بدون چارچوب دختر و پسر در کلانشهرها و بالا رفتن سنّ ازدواج در دختران را از جمله عوامل تاثیرگذار در روی آوردن جوانان به این رابطه می‌دانند.<ref>شکر بیگی و دیگران، «برساخت اجتماعی ازدواج سفید»، ص۹۵.</ref>
رواج ازدواج سفید در جوامع اسلامی در اثر تاثیرات جوامع غربی دانسته شده است.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۴۶؛ رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۸۱-۸۲.</ref> در اواخر دهه ۱۹۶۰م تحولاتی در اروپا و آمریکا شکل می‌گیرد که به «انقلاب جنسی» معروف است و در فرایند آن به نام آزادی‌های جنسی انحرافات زیادی رواج پیدا می‌کند.‌‌ هم‌باشی یکی از مواردی است که در اثر همین تغییرات رایج شده و کم‌کم به جوامع دیگر سرایت کرده است.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۴۷؛ رحمت آبادی و کاریزی؛ «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»، ص۸۱-۸۲؛ نصرتی و دیگران، «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»، ص۹۰؛ شکر بیگی و دیگران، «برساخت اجتماعی ازدواج سفید»، ص۶۹.</ref>  


== حکم‌‌‌ فقهی ازدواج سفید ==
== حکم‌‌‌ فقهی ازدواج سفید ==
از نظر فقهای شیعه ازدواج سفید، حرام و [[زنا]] است.<ref>داودی،‌ [http://ijtihadnet.ir/%d9%87%d9%85%d8%a8%d8%a7%d8%b4%db%8c-%db%8c%d8%a7-%d8%a7%d8%b2%d8%af%d9%88%d8%a7%d8%ac-%d8%b3%d9%81%db%8c%d8%af-%d9%87%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%b2%d9%86%d8%a7-%d8%a7%d8%b3%d8%aa-%d9%86%d8%b8%d8%b1/ «همباشی یا ازدواج سفید همان زنا است/ نظر آیت‌الله شبیری زنجانی درباره معاطات»]، سایت شبکه اجتهاد.</ref>
از نظر فقهای شیعه ازدواج سفید، حرام و همان [[زنا]] است.<ref>داودی،‌ [http://ijtihadnet.ir/%d9%87%d9%85%d8%a8%d8%a7%d8%b4%db%8c-%db%8c%d8%a7-%d8%a7%d8%b2%d8%af%d9%88%d8%a7%d8%ac-%d8%b3%d9%81%db%8c%d8%af-%d9%87%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%b2%d9%86%d8%a7-%d8%a7%d8%b3%d8%aa-%d9%86%d8%b8%d8%b1/ «همباشی یا ازدواج سفید همان زنا است/ نظر آیت‌الله شبیری زنجانی درباره معاطات»]، سایت شبکه اجتهاد.</ref>


بر اساس استفتائی که سال ۱۳۹۷ش از برخی مراجع تقلید همچون [[سید علی حسینی خامنه‌ای|خامنه‌ای]]، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، [[حسین نوری همدانی|نوری همدانی]]،‌ [[جعفر سبحانی|سبحانی]]، [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] و [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] صورت گرفته‌ است، حکم به حرمت ازدواج سفید شده است.<ref>ارجمند دانش و دیگران، «ماهیت، مشروعیت و آثار ازدواج سفید»، ص۲۰.</ref>
بر اساس استفتائی که سال ۱۳۹۷ش از مراجع تقلید همچون [[سید علی حسینی خامنه‌ای|خامنه‌ای]]، [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، [[حسین نوری همدانی|نوری همدانی]]،‌ [[جعفر سبحانی|سبحانی]]، [[سید موسی شبیری زنجانی|شبیری زنجانی]] و [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی]] صورت گرفته‌ است، حکم به حرمت ازدواج سفید شده است.<ref>ارجمند دانش و دیگران، «ماهیت، مشروعیت و آثار ازدواج سفید»، ص۲۰.</ref>


برخی با استناد به ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران که به در آن به شرط بودن [[صیغه ازدواج|صیغه عقد]] در ازدواج تصریح شده، ازدواج سفید را در ایران غیر قانونی می‌دانند.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۰.</ref>
برخی با استناد به ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران که در آن به شرط بودن [[صیغه ازدواج|صیغه عقد]] در ازدواج تصریح شده، ازدواج سفید را در ایران غیرقانونی می‌دانند.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۰.</ref>
== پیامدها و راهکارها ==
== پیامدها و راهکارها ==
برای این رابطه آثاری بیان شده است که به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌شود:
برای ازدواج سفید پیامدهایی بیان شده است:
* تهدید خانواده، عدم تعهد و پایبندی به طرف رابطه و خیانت جنسی بیشتر نسبت به ازدواج<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۷-۵۸؛ افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۱.</ref>
* تهدید خانواده، عدم تعهد و پایبندی به طرف رابطه و خیانت جنسی بیشتر نسبت به ازدواج<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۷-۵۸؛ افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۱.</ref>
* افزایش‌ [[زنا|روابط نامشروع]]، بارداری‌های ناخواسته و [[سقط جنین]]<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۵-۵۷؛ افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۱.</ref>
* افزایش‌ [[زنا|روابط نامشروع]]، بارداری‌های ناخواسته و [[سقط جنین]]<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۵-۵۷؛ افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۱.</ref>
* کاهش [[فرزندآوری|فرزند آوری]] و به رسمیت شناخته نشدن فرزندان احتمالی و سرنوشت نامعلوم آنان<ref>افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۲.</ref>
* کاهش [[فرزندآوری]] و به رسمیت شناخته نشدن فرزندان احتمالی و سرنوشت نامعلوم آنان<ref>افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۲.</ref>
* آمار [[طلاق]] بالاتر در ازدواج‌هایی که قبلا رابطه هم‌باشی در آن‌ها وجود داشته است.<ref>افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»،‌ص۱۲۲.</ref>
* افزایش آمار [[طلاق]]<ref>افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»،‌ص۱۲۲.</ref>
* آسیب‌های روانی مثلا خلأ روانی و اعتیاد که بیشتر زنان را در این رابطه تحت تاثیر قرار می‌دهد، به طوری که زنانی که وارد این رابطه شده‌اند چهار برابر بیشتر از زنان دیگر به روانپزشک مراجعه می‌کنند.<ref>افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۲.</ref>
* آسیب‌های روانی مثلا خلأ روانی و اعتیاد<ref>افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»، ص۱۲۲.</ref>
* در ایران به دلیل غیر شرعی و غیرقانونی بودن، این رابطه مورد حمایت قانونی نیست از این رو زن به حقوقی مثل [[نفقه]] و [[مهریه]] نمی‌رسد و در صورت بروز مشکلات بین طرفین پشتیبانی حقوقی از آنان به عنوان یکی از زوجین صورت نمی‌گیرد.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۵۱-۵۵؛ افراز، «ازدواج سفید و پیامدهای آن»،‌ ص۱۲۲.</ref>
راهکارهایی چون فراهم کردن زمینه ازدواج، ایجاد اشتغال و [[ازدواج موقت]] برای کاهش این پدیده اجتماعی ارائه شده است.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۶۰-۶۳.</ref> همچنین نیازهای عاطفی، عدم نظارت خانواده‌ها بر رفتارهای فرزندان و طرد آن‌ها و بالا رفتن سنّ ازدواج در دختران را از عوامل رواج این رابطه می‌دانند.<ref>شکر بیگی و دیگران، «برساخت اجتماعی ازدواج سفید»، ص۹۵.</ref>
راهکارهایی چون فراهم کردن زمینه ازدواج، ایجاد اشتغال و [[ازدواج موقت]] برای کاهش این پدیده اجتماعی ارائه شده است.<ref>مغربی کته شمشیری و دیگران، «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»، ص۶۰-۶۳.</ref>
== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* ارجمند دانش، جعفر، اصغر عربیان و سید محمدرضا آیتی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1758673/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF?q=%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC%20%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%AF&score=23.0&rownumber=40 «ماهیت، مشروعیت و آثار ازدواج سفید»]،  مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره۴، زمستان ۱۳۹۷ش.
* ارجمند دانش، جعفر، اصغر عربیان و سید محمدرضا آیتی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1758673 «ماهیت، مشروعیت و آثار ازدواج سفید»]،  مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره۴، زمستان ۱۳۹۷ش.
* افراز،‌‌ صبا، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1994879/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%86?q=%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC%20%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%AF&score=23.0&rownumber=25 «ازدواج سفید و پیامدهای آن»]،  مجله مطالعات حقوق، دوره جدید شماره ۳۰، پاییز ۱۴۰۱ش.
* افراز،‌‌ صبا، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1994879 «ازدواج سفید و پیامدهای آن»]،  مجله مطالعات حقوق، دوره جدید شماره ۳۰، پاییز ۱۴۰۱ش.
* بستان، حسین، جامعه شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۲ش.
* بستان، حسین، جامعه شناسی خانواده با نگاهی به منابع اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۹۲ش.
* جعفرزاده کوچکی، علیرضا و فاطمه صدیقی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1810672/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%87%D9%85%D8%B3%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%AD-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87?q=%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C%20%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%20%D9%88%20%D9%87%D9%85%D8%B3%D9%88%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%20%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC%20%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF%20%D8%A8%D8%A7%20%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%AD%20%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA%DB%8C%20%D8%A7%D8%B2%20%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1%20%D9%81%D9%82%D9%87%20%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D9%8A%D9%87&score=11.0&rownumber=1 «بررسی تفاوتها و همسویی های ازدواج سفید با نکاح معاطاتی از منظر فقه امامیه»]، همایش پژوهشهای دینی، علوم اسلامی، فقه و حقوق در ایران و جهان اسلام؛ دوره ۲، بهار ۱۳۹۸ش.
* جعفرزاده کوچکی، علیرضا و فاطمه صدیقی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1810672 «بررسی تفاوتها و همسویی های ازدواج سفید با نکاح معاطاتی از منظر فقه امامیه»]، همایش پژوهشهای دینی، علوم اسلامی، فقه و حقوق در ایران و جهان اسلام؛ دوره ۲، بهار ۱۳۹۸ش.
* خمینی،‌‌‌ روح‌الله، توضیح المسائل (امام و مراجع)، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۱ش.
* داودی،‌‌ سعید، [http://ijtihadnet.ir/%d9%87%d9%85%d8%a8%d8%a7%d8%b4%db%8c-%db%8c%d8%a7-%d8%a7%d8%b2%d8%af%d9%88%d8%a7%d8%ac-%d8%b3%d9%81%db%8c%d8%af-%d9%87%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%b2%d9%86%d8%a7-%d8%a7%d8%b3%d8%aa-%d9%86%d8%b8%d8%b1/ «همباشی یا ازدواج سفید همان زنا است/ نظر آیت‌الله شبیری زنجانی درباره معاطات»]، سایت شبکه اجتهاد، تاریخ درج مطلب ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۴ آذر ۱۴۰۲ش.
* داودی،‌‌ سعید، [http://ijtihadnet.ir/%d9%87%d9%85%d8%a8%d8%a7%d8%b4%db%8c-%db%8c%d8%a7-%d8%a7%d8%b2%d8%af%d9%88%d8%a7%d8%ac-%d8%b3%d9%81%db%8c%d8%af-%d9%87%d9%85%d8%a7%d9%86-%d8%b2%d9%86%d8%a7-%d8%a7%d8%b3%d8%aa-%d9%86%d8%b8%d8%b1/ «همباشی یا ازدواج سفید همان زنا است/ نظر آیت‌الله شبیری زنجانی درباره معاطات»]، سایت شبکه اجتهاد، تاریخ درج مطلب ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۴ آذر ۱۴۰۲ش.
* رحمت آبادی، اعظم و الهام کاریزی؛ [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1342339/%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%AE%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA?q=%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC%20%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%AF&score=23.0&rownumber=7 «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»]، پژوهش های نوين در گستره تاريخ، فرهنگ و تمدن شيعه،‌ شماره۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
* رحمت آبادی، اعظم و الهام کاریزی؛ [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1342339 «ازدواج سفید؛ پیامدها و خطرات»]، پژوهش های نوين در گستره تاريخ، فرهنگ و تمدن شيعه،‌ شماره۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش.
* رشیدی‌نژاد، زهرا و یونس واحد یاریجان، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1710732/%D9%88%D8%AC%D9%88%D9%87-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA-%D9%88-%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF?q=%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC%20%D8%B3%D9%81%D9%8A%D8%AF&score=23.0&rownumber=39 «وجوه تفاوت و تشابه ازدواج موقت با پدیدۀ «ازدواج سفید»»]، نامه الهیات، شماره۴۸، پاییز ۱۳۹۸ش.
* رشیدی‌نژاد، زهرا و یونس واحد یاریجان، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1710732 «وجوه تفاوت و تشابه ازدواج موقت با پدیدۀ «ازدواج سفید»»]، نامه الهیات، شماره۴۸، پاییز ۱۳۹۸ش.
* شکر بیگی، عالیه، فرزانه امجدی و سعید معدنی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1686011/%d8%a8%d8%b1%d8%b3%d8%a7%d8%ae%d8%aa-%d8%a7%d8%ac%d8%aa%d9%85%d8%a7%d8%b9%db%8c-%d8%a7%d8%b2%d8%af%d9%88%d8%a7%d8%ac-%d8%b3%d9%81%db%8c%d8%af «برساخت اجتماعی ازدواج سفید»]، پژوهش های جامعه شناختی، سال چهاردهم، شماره ۱و۲، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش.
* شکر بیگی، عالیه، فرزانه امجدی و سعید معدنی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1686011 «برساخت اجتماعی ازدواج سفید»]، پژوهش های جامعه شناختی، سال چهاردهم، شماره ۱و۲، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش.
* صادقی تهرانی، محمد، رساله توضیح المسائل نوین، تهران، امید فردا، ۱۳۸۷ش. هدایت‌نیا،‌ فرج‌الله، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/334569/%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%AD-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87?q=%D9%86%D9%83%D8%A7%D8%AD%20%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA%D9%8A%20%D8%A7%D8%B2%20%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1%20%D9%81%D9%82%D9%87&score=25.0&rownumber=1 «نکاح معاطاتی از منظر فقه»]، مجله مطالعات راهبری زنان، شماره ۴۰، تابستان ۱۳۸۷ش.
* صادقی تهرانی، محمد، رساله توضیح المسائل نوین، تهران، امید فردا، ۱۳۸۷ش. هدایت‌نیا،‌ فرج‌الله، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/334569 «نکاح معاطاتی از منظر فقه»]، مجله مطالعات راهبری زنان، شماره ۴۰، تابستان ۱۳۸۷ش.
* مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، [https://lib.eshia.ir/23017/1/1 فرهنگ فقه فارسی]، قم، دایرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
* مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، [https://lib.eshia.ir/23017/1/1 فرهنگ فقه فارسی]، قم، دایرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش.
* محمدی اصل،‌عباس، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1387717/%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF «جنسیت و ازدواج سفید»]، مجله گزارش، شماره ۲۶۳، مهر ۱۳۹۳ش.
* محمدی اصل،‌ عباس، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1387717 «جنسیت و ازدواج سفید»]، مجله گزارش، شماره ۲۶۳، مهر ۱۳۹۳ش.
* مغربی کته شمشیری، محمد، زهرا سجادی و فاطمه مخلصی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1722084/%d8%a7%d8%ab%d8%a7%d8%b1-%d9%88-%d9%be%db%8c%d8%a7%d9%85%d8%af%d9%87%d8%a7%db%8c-%d8%ad%d9%82%d9%88%d9%82%db%8c-%d8%a7%d8%b2%d8%af%d9%88%d8%a7%d8%ac-%d8%b3%d9%81%db%8c%d8%af-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86 «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»]، پژوهش های اسلامی زن و خانواده، شماره ۱،‌ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ش.
* مغربی کته شمشیری، محمد، زهرا سجادی و فاطمه مخلصی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1722084 «آثار و پیامدهای حقوقی ازدواج سفید در ایران»]، پژوهش های اسلامی زن و خانواده، شماره ۱،‌ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ش.
* نصرتی، علی، سید ابوالقاسم حسینی و موسی لشنی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1825943/%d8%a7%d8%b2%d8%af%d9%88%d8%a7%d8%ac-%d8%b3%d9%81%db%8c%d8%af-%d8%a7%d8%b2-%d9%85%d9%86%d8%b8%d8%b1-%d9%81%d9%82%d9%87%db%8c-%d8%ad%d9%82%d9%88%d9%82%db%8c «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»]، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۹۱، بهار ۱۴۰۰ش.
* نصرتی، علی، سید ابوالقاسم حسینی و موسی لشنی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1825943 «ازدواج سفید از منظر فقهی حقوقی»]، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۹۱، بهار ۱۴۰۰ش.
{{پایان}}
{{پایان}}


{{احکام خانواده}}{{گناهان}}
{{احکام خانواده}}
{{گناهان}}
[[رده:احکام خانواده]]
[[رده:احکام خانواده]]
[[رده:گناهان]]
[[رده:گناهان]]
[[رده:مقاله‌های جدید]]
[[رده:مقاله‌های جدید]]
[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]]
[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]]